۷ نکته درباره تغذیه با شیر مادر و آنچه باید در این باره بدانید

بنا بر اطلاعاتی که در این کارزار منتشرشده است احتمال مرگ قبل از یک‌سالگی در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند ۱۴ بار بیشتر از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند. سازمان ملل خواستار گسترش مرخصی با حقوق برای مادران، وقت‌ استراحت مخصوص برای شیر دادن به نوزاد و اتاق‌های اختصاصی در فضای کار است که مادران بتوانند به نوزاد خود شیر بدهند و یا شیر خود را برای نوبت‌های بعدی شیردهی بدوشند.

هنوز در جوامع مختلف باورهای غلط فراوانی وجود دارند که مانع تلاش زنان برای شیر دادن به فرزندان خود می‌شوند. ما از دو کارشناس خواستیم بعضی از رایج‌ترین این باورها را برایمان رمزگشایی کنند.

کاتریونا وایت، استاد فارماکولوژی بالینی و بهداشت و سلامت جهانی در دانشگاه لیورپول و محقق دانشکده علوم سلامت در دانشگاه میکر در کامپالا در اوگاندا است. الستر ساتکلیف استاد پزشکی عمومی کودکان در یونیورسیتی کالج لندن است.

باور۱: تغذیه با شیر مادر معمولاً دردناک است و نوک پستان‌ها را حساس و دردناک می‌کند

پروفسور وایت: جواب به این سؤال کمی مشکل است چون در ابتدای شیر دادن کمی احساس ناراحتی پیش می‌آید که بسیار عادی است و نوک پستان‌ها تا وقتی به شیر دادن عادت کنند، حساس می‌شوند. اما شیر دادن نباید آزاردهنده و همراه با درد شدید باشد. اگر چنین شود به این معنی است که نوک پستان‌ها به‌احتمال‌ زیاد عفونی‌شده‌اند و یا اینکه نوزاد به‌درستی پستان مادر را به دهان نمی‌گیرد.

کمی احساس ناراحتی در اوایل شیر دادن عادی است و عادت کردن به آن به‌خصوص برای زنانی که بار اول است مادر می‌شوند ممکن است کمی طول بکشد. اما اگر میزان درد و ناراحتی زیاد باشد می‌توان با پزشک، ماما و یا پرستار صحبت کرد.

باور ۲: اگر از همان اول شروع نکنید، نمی‌توانید شیر مادر بدهید

پروفسور ساتکلیف: هر چیزی که مادران را به دادن شیر خود به نوزادان تشویق کند از بسیاری جنبه‌ها برای سلامت انسان‌ها مفید است. هر نوع محدود کردن و مانع‌تراشی در رفتار انسانی با قرار دادن محدوده زمانی پایه و اساس علمی ندارد.

البته اگر نوزادان از همان لحظه اول پستان به دهان گرفتن را یاد بگیرند فواید بسیار زیادی دارد.

تغذیه مناسب یکی از واضح‌ترین فواید آن است. همین‌طور شیر دادن بلافاصله بعدازآن زایمان به جمع شدن رحم که می‌تواند خونریزی رحمی را کند و متوقف کند کمک می‌کند. در چند روز اول بعد از زایمان بدن انسان نوع خاصی مایع پروتئینی به نام کلوستروم تولید می‌کند. این ماده‌ای غلیظ و مغذی است که شیر دادن به نوزاد با آن شروع می‌شود.

پروفسور وایت: این معمولاً اولین سؤالی است که مادرها در همه جای دنیا آن را می‌پرسند. آیا هر دارویی برای فرزندم خطر دارد؟ واقعیت این است که همه داروها به میزان بسیار کم از شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شوند. اگر پزشک از شما خواسته دارویی مصرف کنید می‌توانید از او دراین‌باره سؤال کنید اما به‌احتمال‌زیاد جواب این است که دارو برای نوزاد شما خطری ندارد. آنچه نوزاد شما بیشتر از هر چیز به آن نیاز دارد مادری سالم است. بیشتر داروهایی که برای درمان عفونت، افسردگی یا دردهای عمومی مصرف می‌شوند برای نوزاد بی‌خطر است.

تعداد کمی دارو وجود دارند که نباید در دوران شیردهی آن‌ها را مصرف کرد. معمولاً این داروها برای درمان بیماری‌های خاص و جدی مانند سرطان مصرف می‌شوند. داروهای دیگری هم هستند که باید سود و زیانشان به‌دقت مورد بررسی قرار بگیرد. باید به هر زنی که در دوران شیردهی برایش دارویی تجویز می‌شود اعتمادبه‌نفس داده شود تا بتواند سؤال‌هایش را از پزشک در مورد دارو بپرسد.

داروهایی که باید در مورد مصرفشان دقت کرد، داروهای سرماخوردگی و زکام است که می‌توان بی نسخه از داروخانه‌ها خرید و حاوی بازکننده‌های مجاری تنفسی هستند. این مواد می‌توانند تولید شیر مادر را کم کنند. همیشه مراقب داروهای گیاهی باشید چون محتویاتشان هیچ‌وقت به طور دقیق مشخص نیست و بسیاری از آن‌ها به شکل اساسی موردمطالعه علمی قرار نگرفته‌اند.

باور ۴: در دوران شیردهی همیشه باید غذاهای ساده بخورید و از خوردن غذاهای ادویه‌دار قبل از شیر دادن خودداری کنید

پروفسور وایت: در دوران شیردهی ممانعتی در مورد خوردن هیچ غذایی وجود ندارد. اما این را هم باید بدانیم که ترکیب شیر شما کاملاً تحت تأثیر رژیم غذایی شما قرار می‌گیرد. در بعضی موارد مادران خود متوجه یک نوع الگو رفتاری مرتبط با رژیم غذایی‌شان می‌شوند. مثلاً من متوجه شدم یکی از فرزندانم وقتی نوشیدنی‌های ترش مانند آب‌پرتقال می‌خوردم، دچار ناراحتی و بی‌تابی می‌شد.

گاهی شما به‌عنوان مادر متوجه تغییری در رفتار نوزاد می‌شوید که ممکن است تحت تأثیر غذایی باشد که خورده‌اید. اما هیچ غذای بخصوصی نیست که بتواند برای فرزند شما مضر یا از جهت پزشکی خوردن آن منعی داشته باشد.

باور ۵: اگر می‌خواهید به نوزاد شیر مادر بدهید، هیچ‌وقت نمی‌توانید همراهش از شیر خشک استفاده کنید

پروفسور وایت: قطعیتی در این مورد وجود ندارد. اما باید بدانیم تولید شیر در بدن مادر وابسته به یک سیستم عرضه و تقاضا است. بدن مادر به شکل شگفت‌انگیزی به‌اندازه‌ای که برای نوزاد کافی باشد شیر تولید می‌کند. وقتی نوزاد پستان مادر را می‌مکد، هورمونی در بدن ترشح می‌شود و این هورمون باعث می‌شود درست همان اندازه که نوزاد شیر می‌خواهد برایش تولید شود. درنتیجه اگر شما به نوزادی با جثه کوچک شیر می‌دهید، یا به نوزادی با جثه بزرگ‌تر و یا حتی دوقلو‌ها، بدن شما میزان کافی شیر برای آن‌ها تولید خواهد کرد.

اگر هم‌زمان با اینکه شیر خود را به نوزاد می‌دهید، شروع به دادن شیر خشک ‌کنید، این چرخه طبیعی تولید شیر در بدن دچار اختلال می‌شود. یعنی بدن شما سیگنال‌های کافی از نوزاد که شیر می‌خواهد دریافت نمی‌کند. اگر شما به‌اندازه کافی شیر در پستان ندارید و برای همین شروع به دادن شیر خشک می‌کنید، شیر خشک دادن می‌تواند راه‌حل کوتاه‌مدتی باشد اما در طولانی‌مدت مشکل را بزرگ‌تر می‌کند.

از طرف دیگر، اگر شب خیلی سختی داشته‌اید و یا بیمار و بسیار خسته هستید و مجبور می‌شوید از شیر خشک استفاده کنید به این معنی نیست که دیگر نمی‌توانید نوزاد را با شیر خودتان تغذیه کنید.

به‌این‌ترتیب می‌توان گفت جواب قطعی نیست اما این کار می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.

باور۶: اگر بیمار هستید نباید به نوزاد شیر مادر بدهید

پروفسور وایت: خیر. این افسانه محض است. تنها درصورتی‌که مادر مبتلابه ویروس اچ آی وی و یا هپاتیت باشد نباید به فرزند خود شیر مادر بدهد. این ویروس‌ها می‌توانند از طریق شیردهی به فرزند منتقل شوند و متأسفانه این اتفاق تراژیک درگذشته پیش‌آمده است.

در بیشتر موارد وقتی مادر بیمار است همچنان می‌تواند به فرزند خود شیر بدهد چون بدن مادر آنتی‌بادی‌هایی ترشح می‌کند که می‌تواند بدن نوزاد را هم محافظت کند. همچنین بسیار نادر است که بیماری کودک بتواند از طریق شیر خوردن به مادر منتقل شود.

باور ۷: اگر بیشتر از یک سال به نوزاد شیر مادر بدهید، گرفتن او از شیر مادر سخت می‌شود

پروفسور وایت: بنا به توصیه سازمان بهداشت جهانی شما باید نوزاد را تا ۶ ماه فقط با شیر مادر تغذیه کنید و بعدازآن تغذیه تکمیلی را شروع کنید اما همچنان می‌توانید به دادن شیر مادر تا زمانی که می‌خواهید ادامه بدهید. هیچ توصیه‌ای در مورد اینکه دقیقاً چه زمانی شیر مادر را متوقف کنید داده نشده است.

در بعضی از کشورهای پردرآمد مانند بریتانیا، بیشتر نوزادان در فاصله یک تا دوسالگی کاملاً از شیر مادر گرفته می‌شوند. در کشورهای کم‌درآمد مانند اوگاندا تغذیه با شیر مادر تا دو تا سه‌سالگی که کودکان شروع به راه رفتن می‌کنند ادامه پیدا می‌کند. مشکلی که در ابعاد جهانی در این مورد وجود دارد نبود مرخصی کافی برای مادران است تا بتوانند به‌طور کامل و طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی به نوزادان خود شیر بدهند.