توافق کوچک ایران و آمریکا بزرگ می شود؟/ مخالفان توافق ناراحت اند/ تبادل زندانی؛ مقدمه احیاء برجام یا تنها دستاورد آن!

به گزارش خبر فوری، در حالیکه مدتی است از انتشار خبر توافق ایران و آمریکا بر سر تبادل زندانیان گذشته، تحلیل ها و گزارش های رسانه های مختلف از این موضوع همچنان ادامه دارد.

الجزیره قطر در آخرین گزارشش به این موضوع پرداخته است. الجزیره توافق اخیر را بخشی از مذاکرات نافرجام هسته ای می داند که چند سالی ادامه داشت. متن زیر خلاصه ای از گزارش این رسانه قطری است.

توافق کوچک ایران و آمریکا به توافقی بزرگ بدل می شود؟

به نظر می رسد که توافق مبادله زندانیان بین ایران و ایالات متحده در مسیر درستی قرار دارد و وعده آزادی 10 نفر و میلیاردها دلار از دارایی های مسدود شده در مسیر اجرایی شدن قرار گرفته است.

به نظر می رسد تهران و واشنگتن هر دو به توافقی که یک ماه پیش پس از سال ها مذاکره از طریق میانجیگری دول و نهادهای مختلف به دست آمد متعهد هستند. اما این توافق چیست، چگونه کار خواهد کرد، و بعد از انعقاد چه اتفاقی خواهد افتاد؟

تاثیر منفی تصویب "قانون مهسا" بر توافق پنهان تهران و واشنگتن

این توافق در ماه اوت حاصل شد و هر دو طرف بر سر تعدادی از جزئیات کلیدی به توافق رسیدند. به عنوان بخشی از این قرارداد، پنج زندانی آمریکایی که در ایران نگهداری می‌شوند با پنج ایرانی که در آمریکا نگهداری می‌شوند مبادله خواهند شد و ایران به حدود 6 میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده خود در خارج از کشور دسترسی پیدا خواهد کرد.

گفت‌وگوها درباره تبادل زندانیان به موازات مذاکرات غیرمستقیم جهت احیاء توافق هسته‌ای سال 2015 ایران انجام گرفت. این توافق همان توافقی است که ایالات متحده به طور یکجانبه و غیر قانونی در سال 2018 از آن خارج شد.

در جریان مذاکرات طولانی که بیش از دو سال پیش آغاز شد، دو طرف در برخی مقاطع علاقه مند به دستیابی به توافقی بر سر مسائل هسته ای و زندانیان بودند، اما مذاکرات هسته ای شکست خورد و از سال گذشته تا کنون در هاله ای از ابهام قرار دارد.

تهران و واشنگتن همچنین بارها یکدیگر را به دلیل تاخیر در دستیابی به تفاهم مشترک در مورد تبادل زندانیان مقصر دانسته بودند. با این حال، به نظر می رسد که خطوط کلی توافق بر سر تبادل زندانی ماه ها پیش به دست آمده بود، هر چند توافقات فنی نهایی نشده بود.

بر اساس مفاد قرارداد ایران و آمریکا، ایران چهار نفر از پنج آمریکایی زندانی را ماه گذشته از حبس آزاد و آنها را به حصر خانگی منتقل کرد. پنجمین زندانی قبلاً به حبس خانگی منتقل شده بود. از این پنج نفر، هویت سه نفر تایید شده که همگی به اتهام جاسوسی و همکاری با یک دولت خارجی دستگیر شده اند. سیامک نمازی، تاجر 51 ساله ایرانی-آمریکایی که از اکتبر 2015 در زندان اوین تهران به سر می برد، از جمله این افراد است.

زندانی دوم عماد شرقی، یک تاجر 59 ساله و نفر سوم مراد طاهباز 67 ساله است. هر دو در سال 2018 دستگیر شدند. هویت دو زندانی باقی مانده مخفی نگه داشته شده است، اما رسانه های غربی گزارش داده اند که یکی از این زندانیان زن است. هیچ یک از طرفین به طور رسمی هویت پنج ایرانی زندانی شده توسط آمریکا را تایید نکرده اند، اما المانیتور روز دوشنبه گزارش داد که این افراد مهرداد معین انصاری، کامبیز عطار کاشانی، رضا سرهنگ پور، امین حسن زاده و کاوه افراسیابی هستند.

توافق ایران و آمریکا همچنین شامل آزادسازی چند میلیارد دلار پول ایران است که سال ها به دلیل تحریم های یکجانبه آمریکا در کره جنوبی مسدود شده بود. این پول در ابتدا 7 میلیارد دلار بود، اما اکنون در نتیجه نوسانات ارزی به 6 میلیارد دلار کاهش یافته است.

تبادل پول و زندانی به زودی انجام می شود

اعتقاد بر این است که پول ایران پس از مبادله با یورو به طور کامل به بانک های اروپایی منتقل شده است و سپس به قطر منتقل می شود تا ایران بتواند به آن دسترسی داشته باشد. مقامات ایرانی و آمریکایی تایید کرده‌اند که این پول تنها برای خریدهایی که از تحریم‌های واشنگتن معاف هستند قابل استفاده است. این در حالی است که ایالات متحده بارها مدعی شده بود که برای برخی تجارت ها از جمله کالاهای بشردوستانه معافیت هایی در نظر گرفته اما بانک‌ها از ترس اینکه تحریم‌ها را نقض کنند، به پول ایران دست نمی‌زنند.

یک مساله دیگر هم نشان از پیشروی توافق ایران و آمریکا دارد. واشنگتن روز دوشنبه تایید کرد که معافیت جداگانه ای را صادر کرده است که اجازه انتقال پول از بانک های سوئیس و آلمان به قطر را می دهد.

انتظار می رود تهران و واشنگتن زندانیان را - احتمالا با میانجیگری قطر یا عمان - پس از رسیدن پول به قطر و تایید دسترسی ایران به آن آزاد کنند. آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده، گفت که هیچ فردی در این هفته آزاد نخواهد شد، اما گزارش ها حاکی از آن است که ممکن است در اوایل هفته آینده این تبادل انجام شود.

مخالفان توافق ایران و آمریکا کیستند؟

این توافق خشم جمهوری‌خواهان آمریکا و دیگر مخالفانی را  که از دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به خاطر توافق با ایران انتقاد کردند، برانگیخته است. این در حالی است که مخالفان، تهران را متهم کرده اند که در جنگ اوکراین، به مسکو کمک کرده و هواپیماهای بدون سرنشین تهاجمی روسیه را تامین می کند. آنها همچنین، مدعی اند که تنش ها بر سر برنامه هسته ای ایران و نفوذ منطقه ای این کشور ادامه دارد و تا حل نشدن این مسائل نباید وارد فاز دیگری از توافقات شد.

دولت بایدن در پاسخ به این انتقادات تاکید کرده که در تلاش است تا «گروگان‌های» آمریکایی را آزاد کند و از پول واشنگتن برای این کار استفاده نمی‌کند بلکه از پول خود ایران بهره می‌جوید.