معنای موضع‌گیری‌های جدید برجامی ایران و اروپا چیست؟

این بیانیه در واکنش به تصمیم اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی در زمینه عدم رفع محدودیت های مرتبط با بخش موشکی و هسته ای ایران در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ صادر شد.

بیشتر بخوانید: هشدار ایران به طرف‌های اروپایی برجام

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پنجشنبه گفت: «نامه‌ای از فرانسه، انگلیس و آلمان دریافت کردیم که در آن اعلام شده آنها قصد ندارند تحریم‌های موشکی علیه ایران را بعد از ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ رفع کنند. وزرای خارجه می‌گویند که ایران از سال ۲۰۱۹ به توافق پایبند نبوده و این مسئله از طریق ساز و کار حل و فصل مناقشات برجام حل و فصل نشده است.»

بیشتر بخوانید: اتحادیه اروپا: تروئیکای اروپایی خواستار حفظ تحریم‌های موشکی ضد ایران هستند

در سال هشتم برجام، یا همان ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ که موسوم به روز انتقالی است، قرار بوده است که چندین اقدام اتفاق بیفتد.

در سازمان ملل، چند محدودیت مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ بایستی برداشته شوند. این محدودیت ها شامل: محدودیت فعالیت در زمینه موشک های بالستیک که برای حمل کلاهک هسته ای طراحی شده باشد؛ الزام به دریافت مجور از شورای امنیت برای انتقال برخی موشک ها، پهپادها و فناوری مرتبط با آن به/از ایران؛ انسداد دارایی‌های ۲۳ فرد و ۶۱ نهاد دخیل در برنامه‌های هسته‌ای و موشک بالستیک ایران توسط کشورهای عضو سازمان ملل.

بعد از این روز، اتحادیه اروپا و بریتانیا نیز باید یک سری تحریم ها را رفع کند، شامل: محدودیت علیه افراد و نهادهای دخیل در برنامه موشکی، هسته ای و تسلیحاتی ایران؛ تحریم‌ بیش از ۳۰۰ فرد و نهاد که با اجرای برجام معلق شدند؛ ممنوعیت انتقال جنگ‌افزار و فناوری مرتبط با موشک‌های بالستیک به ایران؛ تحریم‌ها علیه معاملات و خدمات مربوط به برخی فلزات و نرم افزارهای مشخص؛ ممنوعیت ارائه خدمات هوانوردی و دریایی به هواپیماها و شناورهای ایرانی.

آمریکا پس از خروج یکطرفه دیگر عضو برجام نیست. اما اگر این کشور نیز در جمع اعضا می بود، می بایست برخی قوانین تحریمی خود را از طریق کنگره لغو می کرد و شمار قابل توجهی از افراد و نهادها را از فهرست تحریم ها خارج می کرد.

در این روز، قرار بر این بود که ایران نیز پروتکل الحاقی که نوعی از بازرسی گسترده تر آژانس بین المللی انرژی اتمی از فعالیت های هسته ای، در مجلس شورای اسلامی به تصویب برساند. ایران در زمان اجرای برجام این پروتکل را به صورت داوطلبانه اجرا می کرد، اما مدتی پس از عدم پایبندی طرفهای مقابل به تعهدات، اجرای داوطلبانه آن را متوقف کرد.

بر اساس قول و قرارهای برجامی، قرار بود که علاوه بر رفع محدودیت های قطعنامه ۲۲۳۱، ایران، اروپا و آمریکا اقداماتی را انجام دهند، که با وضعیت فعلی برجام و تصمیم اروپا، به احتمال زیاد هیچکدام از طرف ها اقدامات مزبور را انجام نخواهند داد. یعنی اروپا تحریم ها را رفع نمی کند، ایران هم پروتکل الحاقی را تصویب نمی کند. آمریکا هم که عضو برجام نیست، قانون تحریمی را لغو نمی کند.

البته با توجه به اینکه طرف های اروپایی برجام برنامه ای برای استفاده از مکانیزم ماشه ندارند، این امر بدین معنا خواهد بود که محدودیت های سازمان ملل در حوزه موشکی به طور خودکار رفع خواهند شد.

ایران در بیانیه امروز خود هشدار داده است که به تصمیم اروپا در این زمینه پاسخ خواهد داد. باید منتظر ماند و دید که آیا پاسخ ایران محدود به عدم تصویب پروتکل در مجلس خواهد بود، یا اینکه اقدامی جدید را نیز در بر خواهد گرفت.