تصویر عجیب از منوی یک رستوران قدیمی/ گرانترین غذا چه بود؟
شاید عجیب باشد، اما واقعیت این است که ۱۳۲ سال پیش برنج بهایی بیشر از گوشت در این سرزمین داشته است.
قیمت‌هایی که از خوراک‌ها در رستوران آقاخان تبریز ثبت شده است نشان می‌دهد در حالی که در این دوره زمانی قیمت برنج ۶ عباسی، برابر با یک قران و دویست دینار بود، قیمت کباب ۶ شاهی یا به عبارتی ۳۰۰ دینار بوده است.
دینار کمترین واحد پولی ایران در زمان قاجار بوده است. در این دوره زمانی واحد‌های رایج پول دینار، شاهی، عباسی و قران بود. هر قران ۱۰۰۰ دینار، هر عباسی ۲۰۰ دینار و هر شاهی با ۵۰ دینار برابری می‌کرد. صد دینار نیز در زبان محاوره صنار خوانده میشد. تبدیل قیمت‌های سال ۱۲۷۰ به دینار و مقایسه آن با قران نشان می‌دهد در این دوره زمانی، گوشت ارزان‌تر از برنج به فروش می‌رسید. وضعیت اقتصادی جامعه البته این گزینه را تایید می‌کند چرا که برنج در استان‌های محدودی کشت میشد و به دلیل نبودن امکانات کافی برای حمل و نقل قیمت تمام شده بالایی داشت، اما دام در اغلب نقاط کشور پرورش می‌یافت.
در حالی که قیمت کباب سلطانی در این دوره زمانی یک قران بود، بهای یک بشقاب برنج ۲۰۰ دینار بیش از کباب سلطانی برای خریدار هزینه برمی‌داشت.
به عبارت دیگر با توجه به قیمت درج شده برای نان معادل یک عباسی یا دویست دینار، نان و کباب غذایی ارزان‌تر از سایر غذا‌های رستوران تلقی میشد که البته در قیاس با قدرت خرید آن دوره و غذا‌های مرسوم باز هم اعیانی تلقی می‌شود.
اشکنه (غذایی با آب و پیاز و تخم مرغ)، شیش انداز (غذایی با پوست هندوانه و تخم مرغ)، کله جوش (غذایی با کشک و پیاز داغ و گردو)، آش خاشیل (غذایی با برنج و روغن حیوانی و شکر)، املت‌ها و انواع آش و ... به طور روزانه در خانه‌های ایران طبخ میشد. هر چند دمپختک و پلو و خورشت و ... غذا‌های اصیل ایرانی محسوب می‌شوند، اما امکان پخت آن‌ها در مقاطع کمی از سال فراهم بود از این رو اصطلاحاتی، چون پلوخوری در ادبیات ایران باب شد و هنوز به رغم آنکه کارکردش را از دست داده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تغییر شیوه و سبک زندگی، این روز‌ها سبب شده است قیمت برنج در مقایسه با گوشت افت قابل توجهی را تجربه کند. در شرایط کنونی ساده‌ترین پرس چلوکباب در یاران، آن هم به صورت بیرون بر ۱۵۰ هزار تومان است. باید توجه داشت هزینه خوردن یک چلوکباب در رستوران به همراه مخلفات برای هر نفر از سیصد هزار تومان پیشی می‌گیرد.
نوشیدنی‌ها
گذشته از غذا، نوشیدنی در دوره قاجار بحث مهمی تلقی میشد. در حالی که قیمت یک سیخ کباب کوبیده ۳۰۰ دینار بود، یک لیوان شربت یا لیموناد سه عباسی یا به عبارت دیگر ۶۰۰ دینار که دو برابر قیمت کباب بود، به فروش می‌رفت. دوغ هر چند از شربت و لیموناد ارزان‌تر بود، اما باز هم هزینه‌ای درخور داشت. قیمت یک لیوان دوغ کوچک ۲۰۰ دینار بود.
گرانی شربت یا لیموناد، نوشابه‌ای ایرانی که با آب لیمو و شکر و گلاب تهیه میشد، به بالا بودن هزینه شکر در ایران بر می‌گشت. قند و شکر در این دوره حرف مهمی برای گفتن داشتند طوری که قندان‌ها غالبا، چون کالا‌های قیمتی در دسترس کودکان و افراد قرار نمی‌گرفت. چای تلخ و تخم مرغ ارزان‌ترین غذا‌های یک رستوران بودند.
هر کدام صد دینار با دو شاهی، اما وقتی پای شکر برای شیرین کردن چای به میان می‌آمد قیمت چای دو برابر میشد. چای شیرین ۴ شاهی برابر با ۲۰۰ دینار به مشتریان عرضه میشد. امروزه لیموناد و شربت در کمتر رستورانی عرضه می‌شود، اما قیمت دوغ یا نوشابه یک نفره حدود پانزده هزار تومان است.
هر چند رستوران به شیوه امروزی سابقه‌ای دیرینه در ایران ندارد، اما غذاخوری برای فروش غذای آماده در ایران از دیرباز حضوری پررنگ در عرصه اجتماع داشته است.
در ادوار گذشته رستوران‌ها بیشتر در محل اجتماع مردان نظیر بازار، برای ارائه خدمات میان وعده و ناهار فعالیت می‌کردند حال انکه امروزه رستوران به محلی برای تفریح بدل شده و اغلب رستوران‌ها در وعده شام مشتریان بیشتری را شاهدند.
۱۳۲ سال پیش اکثر مردم توان رفتن به چنین رستوران‌هایی را نداشته‌اند. کافیست نگاهی به درآمد کارمندان در آن تاریخ بیاندازید. همه چیز روشن خواهد شد.
ایی که گفتی یعنی چه؟؟