شکل‌های اسرارآمیز «گردابی» بر روی ماه چیستند؟
نقشه‌های توپوگرافی جدید ماه احتمالاً به توضیح «چرخش‌های» درخشان مرموز که زینت‌بخش سطح ماه هستند و دهه‌هاست دانشمندان را گیج کرده‌اند، کمک کند.
چرخش‌ها یا گرداب‌های قمری مناطقی از رگه‌های متضاد روشنایی و تاریکی هستند که در سطح ماه پخش شده‌اند و در همه انواع سطوح، از لکه‌های تاریک معروف به مادیان گرفته تا ارتفاعات روشن‌تر، رخ می‌دهند.
حالا، برخلاف آنچه دانشمندان قبلاً فکر می‌کردند، شواهد جدیدی که اخیراً در مجله «علوم سیاره‌ای» منتشر شد، نشان می‌دهد گرداب‌های قمری در واقع با توپوگرافی همبستگی دارند، به این معنا که نشانه‌های روشن در ارتفاعاتی متفاوت از محیط تاریک‌تر اطرافشان رخ می‌دهند.
جان وایریچ، نویسنده ارشد این مطالعه، دانشمند ارشد مؤسسه علوم سیاره‌ای، گفته است: «چرخش‌های قمری از زمان کشف‌شان، علاقه دانشمندان را برانگیختند، تا حدی به این دلیل که جامعه علمی به طور کامل نحوه شکل‌گیری آن‌ها را درک نکرده است.»
برای توضیح علت این ساختارهای عجیب، نظریه‌های زیادی ارائه شده است: ناهنجاری‌های مغناطیسی که از سطح ماه در برابر باد خورشیدی محافظت می‌کنند، برخورد سیارک‌ها یا ستاره‌های دنباله‌دار و غیره. با این حال، هیچ یک از این نظریه‌ها پدیده‌ای را که می‌بینیم به طور کامل توضیح نمی‌دهد. در نتیجه، دانشمندان تصمیم گرفتند عامل دیگری را در ملاحظات خود بگنجانند: توپوگرافی، ترتیب ویژگی‌های جغرافیایی در سطح ماه.
ویریچ می‌گوید: «تفسیر متعارف گرداب قمری این است که توپوگرافی هیچ تاثیری بر مکان یا شکل آن ندارد.» با این حال، سال ۲۰۲۲، دانشمندان سیاره‌شناس از داده‌های مدارگرد شناسایی ماه ناسا برای بررسی یک چرخش قمری خاص در منطقه Mare Ingenii در سمت دور ماه استفاده کردند و دریافتند نواحی روشن به طور متوسط چند متر پایین‌تر از نقاط تاریک اطرافشان هستند.
اکنون، ویریچ روند مشابهی را در گرداب دیگری به نام راینر گاما یافته است، جایی که مناطق روشن حدود ۴ متر پایین‌تر از مناطق تاریک‌تر هستند. ویریچ می‌گوید: «پیدا کردن رابطه با توپوگرافی در یک مکان چرخش می‌تواند تصادفی باشد، اما نادیده گرفتن آن در دو منطقه چرخشی بسیار مجزا سخت‌تر است.»
تصویر گرداب قمری راینر گاما توسط مدارگرد شناسایی ماه ناسا
چرا گرداب در مناطق کم ارتفاع‌تر رایج‌تر است؟ شاید دلیلش این باشد که گرد و غبار درخشان ماه از طریق فرآیندی ناشناخته به این دره‌ها و فرورفتگی‌ها منتقل می‌شود. شاید آن‌ها توسط برخورد شهاب‌سنگ‌ها بلند می‌شوند یا از طریق الکتریسیته ساکن که در سطح ماه فراوان است حرکت می‌کنند و در نتیجه بازتاب آن مناطق را افزایش می‌دهند.
اگرچه شواهد جدید پاسخ قطعی چگونگی پیدایش گرداب‌های قمری را نمی‌دهد، اما نشان می‌دهد توپوگرافی ممکن است بخشی از معما باشد. ویریچ می‌گوید: «اشیاء یا پدیده‌های غیرعادی گاهی اوقات کلید دستیابی به دانش عمیق‌تر هستند. به همین دلیل، موضوع گرداب‌های قمری بسیار گیراست.»
