افزایش ۵۱ درصد آمار خودکشی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۵

یکی از مشکلات اقتصادی می‌گوید که زندگی را برایش دشوار کرده، آن یکی هم با یک دعوای خانوادگی طاقتش تمام می‌شود. چاره را هم در  خودکشی  می‌بینند. اما کافی است در چنین مواقعی که فکر می‌کنند به آخر خط رسیده‌اند، گوشی برای شنیدن پیدا کنند. کسی پای حرف آنها بنشیند. راهی پیش پای آنها بگذارد. باور کنند که تنها نیستند و برای اطرافیانشان بیش از اینها اهمیت دارند. دیگر زندگی را ارزشمندتر از آن می‌دانند که نیمه‌کاره رهایش کنند.

اخیرا گزارش‌هایی از خودکشی تعدادی از دانش‌آموزان و کارگران در رسانه‌ها منتشر شد. مرگ‌هایی که دل بسیاری از مردم را در گوشه و کنار کشور به درد آورد. سوالات مختلفی در روزهای اخیر در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی مطرح شد. چه می‌شود که در یک بازه زمانی کوتاه و در یک منطقه چند مورد خودکشی صورت می‌گیرد؟ علت خودکشی آنها چه بود؟ وضعیت خودکشی در ایران چگونه است؟ راه‌های برای پیشگیری از خودکشی چیست؟

تنها ایران نیست که با چالش خودکشی و راه‌های پیشگیری از آن مواجه است، بلکه چالشی است جهانی. بنا برآمارهای رسمی که دانشگاه علوم پزشکی ایران ارائه داده، خودکشی بین ۲۰ علت اصلی مرگ‌ومیر در سراسر جهان در تمام گروه‌های سنی قرار دارد. از هر صد مرگ در جهان، یک مورد نتیجه خودکشی است.

رخی از کشورها با اجرای برنامه‌های مختلف توانسته‌اند از روند صعودی خودکشی پیشگیری کنند. ایران اما از جمله کشورهایی است که نه‌تنها روند نزولی را طی نکرده، بلکه مسیر افزایشی را هم در پیش گرفت. کافی است نگاهی به آمار خودکشی طی سال‌های گذشته داشته باشیم.

آمار خودکشی سال ۱۴۰۱

حمید پیروی، نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران گفت که آمار خودکشی در ایران طی سال‌های اخیر افزایشی بود.

او گفت که در سال ۱۴۰۱ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، ۷.۴ نفر اقدام به خودکشی کرده و فوت کردند. به عبارتی سال گذشته بیش از ۶۰۰۰ نفر اقدام به خودکشی منجر به فوت داشتند.

پیروی توضیح داد: «به ازای هر خودکشی کامل (منجر به فوت)، حدود ۲۰ تا ۳۰ برابر آن اقدام به خودکشی می‌کنند. در سال گذشته حدود ۱۲۰ هزار نفر اقدام به خودکشی داشتند که در سامانه وزارت بهداشت ثبت رسمی شده است. ممکن است مواردی هم به موسسات خصوصی مراجعه کرده باشند که اقدام به خودکشی آنها ثبت نشده باشد.»

افزایش ۵۱ درصدی آمار خودکشی طی ۷ سال

بررسی آمارهای رسمی و اعلام‌شده نشان می‌دهد که آمار خودکشی در ایران در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۵ حدود ۵۱ درصد افزایش داشته است؛ یعنی طی هفت سال.

مبنای مقایسه آمارهایی است که حمید پیروی، نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران در همایش روز جهانی پیشگیری از خودکشی (۱۹ شهریور امسال) اعلام کرد. او در آن همایش گفت که سال ۱۳۹۵ در ایران ۷۹ هزار و ۱۰۲ نفر اقدام به خودکشی کردند.

عوامل اقدام به خودکشی در افراد

عوامل مختلفی در میل، تصمیم و اقدام به خودکشی افراد دخیل است؛ از مسائل اقتصادی گرفته تا اختلالات روانشناختی. پیروی در این مورد از تعیین‌کننده‌های سلامت روان گفت. او گفت این تعیین‌کننده‌ها شامل مسکن، شغل، دسترسی به خدمات آموزشی، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمان و... می‌شود.

به گفته او حدود ۶۰ درصد از کسانی که خودکشی کردند، هنگام اقدام به خودکشی، افسردگی داشتند. به عبارتی گاهی ممکن است افراد از نظر اقتصادی مشکلی هم نداشته باشند. با این حساب درمان اختلالات روانشناختی خود می‌تواند گام بزرگی برای کاهش آمار خودکشی باشد.

نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران در این مورد گفت: «پیمایش‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از مردم دچار نوعی از اختلالات روانی هستند. از سوی دیگر می‌دانیم که خودکشی رابطه مستقیمی با اختلا روانی دارد. بنابراین باید در این زمینه مداخله کنیم. افرادی که مشکلات روانشناختی دارند را زودهنگام شناسایی کنیم و در مسیر دریافت خدمات تخصصی قرار دهیم.»

سرایت خودکشی به افراد مستعد

آنطور که پیروی گفته، با هر مرگ ناشی از خودکشی در میان بازماندگان و کسانی که در معرض خبر خودکشی قرار می‌گیرند، ۱۳۵ تا ۱۸۰ نفر تحت تاثیر مشکلات روانشناختی قرار می‌گیرند. برخی از کسانی که اطلاعات خودکشی دیگران به آنها می‌رسد، ممکن است در معرض خودکشی تقلیدی قرار بگیرند. کسانی که مستعد خودکشی هستند.

نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران گفت به نظر می‌رسد که در موضوع خودکشی تعدادی از دانش‌آموزان در ایلام، خودکشی سرایتی (تقلیدی) صورت گرفته است.

راه‌های پیشگیری از خودکشی

دانستن آمارهای مربوط به خودکشی از جمله دانستن تعداد موارد اقدام به خودکشی، سن خودکشی، مناطقی که بیشترین خودکشی را دارند، عوامل اقدام به خودکشی و... نقشه‌ای پیش روی سیاستگذاران قرار می‌دهد. نقشه‌ای که از طریق آن می‌توان آمار خودکشی در کشور را کاهش داد.

مداخله در خودکشی روش‌های مختلفی دارد؛ از پیشگیری گرفته تا اقداماتی که پس از خودکشی افراد می‌توان انجام داد. حمید پیروی در این مورد توضیحاتی ارائه داد.

او گفت پیشگیری از خودکشی هم یک نوع مداخله است. ارائه خدمات مشاوره به خانواده‌ها، شناسایی مشکلات اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها و حمایت از آنها از طریق سازمان‌های حمایتی و NGOها از جمله اقداماتی است که برای پیشگیری از خودکشی می‌توان انجام داد.

آموزش بتا چیست؟

نایب رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران در ادامه درباره آموزش بتا توضیح داد. او گفت: «در روانشناسی یک پروتکل جهانی به نام QPR داریم. برای آن معادل فارسی «بتا» را انتخاب کرده‌ایم. یعنی «بپرس»، «ترغیب کن» و «ارجاع بده». می‌توان به گروه‌های مختلف از جمله خانواده‌ها، آموزش «بتا» داد. ما باید نشانه‌های خودکشی را بشناسیم. لازم باشد درباره آن حرف بزنیم. اگر کسی نشانه‌های خودکشی را داشت، او را به دریافت خدمات تخصصی ترغیب کنیم و ارجاع دهیم.»

حمید پیروی در ادامه گفت برخی از کسانی که با اقدام به خودکشی کردند و از بیمارستان مرخص شدند یا کسانی که با مراکز حمایتی تماس گرفته‌اند، کمتر مورد پیگیری قرار می‌گیرند. در صورتی که خطر خودکشی در میان این گروه بیشتر از سایر افراد است.»

۵ گام مهم برای مداخله در خودکشی

مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی ایران توصیه‌هایی برای مواجهه با افراد دارای افکار خودکشی را ارائه داده است. در ادامه پنج توصیه مهم برای مداخله در خودکشی که از سوی این دانشگاه توصیه شده را بخوانید.

به دنبال نشانه‌های خودکشی باشید. از جمله این نشانه‌ها صحبت کردن یا تحقیق درباره مرگ، احساس ناامیدی، اضطراب، افسردگی و عدم تحمل است.

همدلی کنید و حرف‌های آنها را بشنوید. فرد را قضاوت نکنید. با دلسوزی گوش دهید و به احساسات آنها ارج نهید.

به صورت مستقیم درباره خودکشی سوال بپرسید. به نحوی سوال بپرسید که پاسخی صادقانه به شما بدهد. از هر علامتی که متوجه شده‌اید به عنوان بخشی از سوال استفاده کنید. روراست باشید. پرسیدن درباره خودکشی باعث خودکشی نمی‌شود.

خطر را دور کنید. حذف دسترسی به اقلام مورد استفاده برای خودکشی یک رویکرد مبتنی بر شواهد برای جلوگیری از خودکشی است. اگر پاسخ مثبت به خودکشی داده‌اند، از آنها بپرسید: «آیا برنامه‌ای دارید؟ آیا به آن وسایل دسترسی دارید؟» دسترسی به داروها، طناب، چاقو و... را محدود و منع کنید.

همراه با فرد مورد نظر با اورژانس اجتماعی برای پیشگیری از خودکشی تماس بگیرید. اگر فرد حاضر به دور کردن لوازم و ایمن شدن نیست، او را تنها نگذارید و تا حضور اورژانس در کنار او باشید.