کلمه «ربات» از کجا آمد؟

«کارل کاپک» (Karel Čapek) کسی است که به همراه برادرش جوزف کلمه «ربات» را ابداع کرده است. کاپک در سال ۱۹۲۱ ربات‌ها را به جهان معرفی کرد زمانی که نمایشنامه او «ر. ج .ر» (R.U.R.) با زیرعنوان «ربات‌های جهانی روسام» برای اولین بار در شهر پراگ به روی صحنه رفت.

این نمایشنامه یک سال بعد در نیویورک هم اجرا و تا سال بعد از آن به ۳۰ زبان ترجمه شد. البته ترجمه‌ شامل کلمه «ربات» نشد. ربات در اصل توصیف کننده انسان های مصنوعی بود اما تا یک دهه بعد به معنی اشیایی به کار برده شد که در ماهیت خود مکانیکی و الکترونیک بودند.

مشخص شد که کاپک هم اندکی رنجیده خاطر شد از اینکه «ربات‌های» او اینچنین مورد سرقت قرار گرفته و در سال ۱۹۳۵ با نوشتن یادداشتی در روزنامه «لیدوو نووینی» از دیدگاه خود درباره اینکه ربات‌ها چه باید باشند، دفاع کرد اما در نهایت با معنایی که بر کلمه ربات بار شده بود، کنار آمد.

یک ترجمه جدید از این یادداشت کاپک در ترجمه انگلیسی جدید نمایشنامه یادشده درج شده است. «ر . ج. ر. و دیدگاه زندگی مصنوعی» توسط «جیتکا سیچکووا» استاد لابراتوار رباتیک شیمیایی در دانشگاه شیمی و فناوری پراک ویراستاری شده است.

سیچکووا در مقدمه این کتاب توضیح می دهد که «ربات های شیمیایی به شکل ریزذرات که ما طراحی کرده و مورد تحقیق قرار دادیم و خصوصیاتی شبیه سلول های زنده دارند، نسبت به ربات‌های امروزی، از قرابت بیشتری با ایده‌های اولیه کاپک برخوردارند.»

وی خاطرنشان کرد: من این قطرات را ربات‌های مایع نام گذاشته ام. همانطور که ربات‌های روسام انسان‌های مصنوعی بودند که صرفا شبیه انسان بودند و قادر به تقلید برخی خصوصیات بودند، ربات های مایع هم به عنوان سلول های مصنوعی تنها تا حدی رفتار همتایان زنده خود را تقلید می کنند.

این کارشناس خاطرنشان کرد: اینکه چه چیزی ربات است یا نیست یک بحث ادامه دار است اما من شخصا طرفدار این ایده هستم که بطور کلی ربات چیزی است که به نظر زنده است اما زنده نیست؛ چیزی که هوشی در خود دارد.

وی افزود: شاید این الزام که ربات مکانیکی و الکترونیک است بسیار سختگیرانه باشد اما چنانکه خود کاپک یکصد سال پیش اذعان کرده بود، اینکه چه چیزی یک ربات را تعریف می‌کند، از دست همه حتی خالق این کلمه خارج شده است.