بمباران شیمیایی حلبچه؛ جنایت غیرانسانی رژیم صدام با حمایت غرب

۳۶ سال پیش در چنین روزی، رژیم صدام برگی دیگر از جنایت‌های خود را رقم زد.

در روز ۲۵ اسفند سال ۱۳۶۶ و همزمان با شروع عملیات والفجر ۱۰ از سوی رزمندگان ایران، رژیم بعث با دستور مستقیم صدام اقدام به بمباران شیمیایی در منطقه حلبچه کرد.

صدام دستور بمباران شیمیایی حلبچه را به علی حسن المجید، پسرعمو و معاون خود داد.

بررسی‌هایی که از سوی نهاد‌های مختلف بین‌المللی و سازمان ملل انجام شده، نشان می‌دهد که در این حمله شیمیایی از گاز خردل و چند عامل اعصاب ناشناخته دیگر استفاده شده است.

هواپیما‌های رژیم بعث در یک جنایت فجیع با بمب‌های ۵۰۰ کیلویی به پرواز درآمدند و تنها در طول چند دقیقه حدود ۵ هزار نفر از مردم حلبچه جان خود را از دست دادند.

ارقام مختلفی درباره تعداد مصدومان این حمله شیمیایی منتشر شده است؛ برخی منابع این آمار را ۱۰ هزار نفر اعلام می‌کنند که برخی از مصدومین همچنان با آثار این حمله دست و پنجه نرم می‌کنند.

برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که در این حمله شیمیایی از ۵۰ هواپیما هر کدام حامل ۴ بمب شیمیایی ۵۰۰ کیلویی استفاده شده است.

این حمله تنها ۲ روز پس از آغاز عملیات والفجر ۱۰ صورت گرفت و مردم حلبچه که در ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری مرز ایران قرار دارد، پذیرایی تلخی از سوی رژیم صدام دریافت کردند.

این بمباران شیمیایی همچنین تقریبا همزمان با عملیاتی موسوم به عملیات انفال بود؛ انفال عملیاتی بود که طی آن هزاران نفر به‌ویژه کودکان، زنان و سالخوردگان مناطق کردنشین از سوی ارتش حزب بعث عراق کشته و زنده‌به‌گور شدند.

براساس گزارش منابع، گاز‌های استفاده شده در این حمله شیمیایی شامل گاز خردل، سارین، تابون و وی‌ایکس بود که از سوی برخی کشورهای غربی برای صدام تامین شده بودند.

حمله شیمیایی به حلبچه یا جمعه خونین به‌طور رسمی به‌عنوان نسل‎کشی مردم کرد عراق شناخته شد و همچنان بزرگ‌ترین حمله شیمیایی مستقیم به یک منطقه شهری در تاریخ به شمار می‌رود.

مروری بر حملات شیمیایی رژیم بعث

ارتش رژیم بعث در طول ۸ سال جنگ تحمیلی به صورت گسترده‌ای از سلاح‌های شیمیایی در مناطق عملیاتی و شهر‌های مرزی ایران و علیه مردم عراق استفاده کرد که برخی از آن شامل حاج‌عمران، زرده، نساردیره، نساردیره سفلی، شاهماردیره،  باباجانی، دودان و شیخ صله، مریوان، بانه و روستا‌های مجاور، پیرانشهر، نودشه (از روستا‌های استان کرمانشاه که براساس بمباران شیمیایی عراق بیش از ۱۰۰ نفر از اهالی آن که بیشتر آنها زن و کودک بودند به شهادت رسیدند)؛ سردشت، اشنویه، سومار، طلائیه، جزایر مجنون و مناطق عملیاتی والفجر ۲ در شمال غرب (۲۹ تیر تا ۱۳ مرداد ۱۳۶۲)؛ عملیات والفجر ۴ (۲۷ مهر تا۳۰ آبان ۱۳۶۲)؛  عملیات رمضان (۲۲ تیر -۷مرداد ۱۳۶۱) و عملیات خیبر (۳ تا ۲۲اسفند ۱۳۶۲) در ایران و منطقه حلبچه کردستان عراق، ام‌الرصاص، بصره، و فاو، حتی نجف و کربلا در سرزمین عراق بوده است.

بر اساس اعلامیه‌های کمیسیون ویژه سازمان ملل (UNSCOM)، ارتش رژیم بعث در خلال سال‌های ۱۹۸۳ و ۱۹۸۸، از هزار و ۸۰۰ تن گاز خردل، ۱۴۰ تن گاز اعصاب تابون و ۶۰۰ تن گاز اعصاب سارین استفاده کرده است که از طریق ۱۹ هزار و ۵۰۰ بمب هوایی، ۵۴ هزار گلوله توپ و ۲۷ هزار راکت کوتاه برد شلیک شده است.

ارتش رژیم بعث در ۳۷۸ مورد حمله شیمیایی در طول ۸ سال جنگ تحمیلی، موجب جان باختن و زخمی شدن بیش از یکصد هزار نفر شده، مجروحانی که هنوز خود و خانواده و نسل‌هایشان به‌دلیل در معرض قرار گرفتن جنگ‌افزار‌های شیمیایی رنج می‌برند.

حجم استفاده از جنگ‌افزار‌های شیمیایی در طول ۸ سال جنگ تحمیلی به قدری بوده که می‌توان اعلام کرد که ایران پس از ژاپن دومین کشور آسیب دیده جهان از نظر مواجهه با سلاح‌های کشتار جمعی است.

در این رابطه رحیم واحدی، دبیر انجمن دفاع از حقوق مصدومین شیمیایی سردشت در گفت‎وگو با خبرگزاری میزان با اشاره به جنایت‎های رژیم صدام در طول ۸ سال جنگ تحمیلی، گفت: رژیم بعث با وجود آنکه بسیاری از قدرت‌های جهان از آن پشتیبانی می‌کردند توان مقاومت در برابر رزمندگان ایران را نداشت اما از سال ۱۳۶۱ و بعد از شکست در عملیات‌های مختلف حملات شیمیایی را به مناطق مختلف نظامی آغاز کرد.

دبیر انجمن دفاع از حقوق مصدومین شیمیایی با بیان اینکه رژیم بعث در ادامه جنگ، حمله شیمیایی را به مناطق شهری آغاز کرد، اظهار کرد: از جمله در ۷ تیر سال ۱۳۶۶ ارتش رژیم بعث اقدام به بمباران شیمیایی سردشت به عنوان یک شهر کاملا غیرنظامی کرد و ۴ نقطه شهر را با بمب‌های حامل گاز خردل کثیف بمباران کرد که در پی این حمله بیش از ۸ هزار نفر مصدوم شدند.

وی بیان کرد: بعد از بمباران شیمیایی سردشت، حمله شیمیایی به مناطق غیرنظامی دیگر ادامه یافت و چندین منطقه و روستا از سوی رژیم بعث بمباران شیمیایی شدند.

سکوت مجامع بین‌المللی درباره بمباران‌های شیمیایی رژیم بعث

واحدی با اشاره به اینکه سکوت مجامع بین‎المللی و رسانه‌ها درباره بمباران مناطق غیرنظامی از سوی رژیم بعث موجب شد تا این رژیم ۸ ماه بعد جنایت وحشیانه دیگری را رقم بزند و منطقه حلبچه را هدف حمله شیمیایی قرار دهد، گفت: در این حمله شیمیایی بیش از ۵ هزار نفر از مردم بی‌دفاع حلبچه به خاک و خون کشیده شدند.

دبیر انجمن دفاع از حقوق مصدومین شیمیایی سردشت در ادامه ضمن اشاره به حمایت شرکت‌های غربی از رژیم بعث و تامین تسلیحات شیمیایی از سوی آنها، اضافه کرد: برای ثبت در تاریخ، لازم و ضروری است تا شرکت‌ها و نهاد‌های غربی که رژیم بعث را تسیلح و برای آن سلاح‌های شیمیایی تامین کردند در یک دادگاه عادلانه بین‎المللی محاکمه و به سزای اعمال خود برسند و اقدامات لازم برای احقاق حقوق مصدومان و خانواده‌های قربانیان انجام شود.

اقدامات صورت گرفته برای احقاق حقوق قربانیان

واحدی در بخشی دیگر به موضوع احقاق حقوق مصدومان و خانواده‌های قربانیان حملات شیمیایی اشاره کرد و گفت: در این زمینه در سال ۱۳۸۰ تصمیم گرفته شد تا انجمنی به نام انجمن دفاع از حقوق مصدومان شیمیایی سردشت تاسیس شود و با دریافت مجوز، در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی فعالیت‌های خود را آغاز کند.

وی اولین هدف انجمن را شناساندن سردشت به عنوان اولین شهر در سطح جهان توصیف کرد که هدف حمله شیمیایی قرار گرفته، توصیف کرد و افزود: این امر محقق شد و سردشت به عنوان اولین شهر غیرنظامی در جهان شناسایی شد که هدف حمله شیمیایی قرار گرفته است.

دبیر انجمن دفاع از حقوق مصدومین شیمیایی سردشت با بیان اینکه در سطح بین‌المللی یکی از اقدامات برای احقاق حقوق، شناسایی یکی از دلال‌های فروش تسلیحات شیمیایی به رژیم صدام به نام فرانس فان آنرات، شهروند هلند بود که پرونده‌ای علیه وی در دادگاه لاهه هلند تشکیل شد، گفت: خوشبختانه این پرونده به صدور حکم علیه این فرد و به نفع مصدومان و خانواده‌های قربانیان بمباران شیمیایی سردشت شد.

همچنین شبنم شیخی، از جانبازان شیمیایی در گفت‌وگو با خبرگزاری میزان می‎گوید: من به عنوان کسی که از سال ۱۳۶۶ درگیر عوارض بمباران شیمیایی هستم، با اینکه این اتفاق در دوران کودکی برای من روی داده و بدن آمادگی بیشتری برای ترمیم دارد، اما یک عمر است که با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنم؛ صدمات تنها محدود به بعد جسمی نیست و برای فرد در دوران کودکی این حمله می‌تواند صدمات روحی شدیدی داشته باشد و من این را در زندگی خود تجربه کردم.

جانباز ۶۵ درصد شیمیایی با بیان اینکه در پی حملات شیمیایی رژیم بعث، سختی‌ها و دشواری‌های بسیاری کشیده است، اظهار کرد: در زمان بمباران سردشت ما ۳ خواهر بودیم، خواهر کوچکمان را که در زمان بمباران ۲ ساله بود از دست دادیم، من و خواهر دیگرم زنده ماندیم و مادرم با مشکلات بیشتری نسبت به ما مواجه شد؛ وی صدمات بیشتری نسبت به ما دید، چشم وی چند بار پیوند شده، درگیر چند سرطان شد و زندگی بسیار دشواری در پی حمله شیمیایی داشت؛ یکی از سختی‌هایی که داشتیم این بود که در خانواده و اطراف خود می‌دیدیم که بسیاری از افراد همیشه بیمار هستند و با مشکلات و بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند و این برای ما از نظر روانی بسیار دشوار بود، حتی با همسالان خود نمی‌توانستیم بازی کنیم.

شیخی در ادامه با اشاره به بمباران شیمیایی حلبچه، بیان کرد: بعد‌ها که من درباره بمباران شیمیایی حلبچه شنیدم که چه فاجعه بزرگی رخ داده، به این فکر می‌کردم که اگر درباره حمله شیمیایی سردشت رسانه‌ها بیشتر کار می‌کردند و این حمله چه در ایران و چه در مجامع بین‌المللی بیشتر برجسته و شناسانده می‌شد، شاید حمله شیمیایی در حلبچه روی نمی‌داد.

این مصدوم شیمیایی، توضیح داد: صحنه‌هایی که از بمباران شیمیایی حلبچه می‌بینم همیشه قلب من را به درد می‌آورد و می‌گویم که‌ ای کاش در آن زمان بیشتر به فاجعه‌ای که در سردشت روی داد پرداخته می‌شد تا از حملات بیشتر مانند آنچه در حلبچه روی داد جلوگیری می‌شد.

اطلاع‌رسانی ناکافی در مجامع بین‌المللی در زمینه حملات شیمیایی رژیم بعث

شیخی، ادامه داد: من چند بار در نشست‌های سازمان منع اشاعه سلاح‌های شیمیایی از طرف انجمن حمایت از مصدومان شیمیایی سردشت و موزه صلح تهران شرکت کردم و خوشبختانه در بیستمین سالروز تشکیل سازمان منع اشاعه سلاح‌های شیمیایی جزو مدعوین بودم و حضور داشتم؛ آنچه که من در سازمان منع اشاعه سلاح‌های شیمیایی می‌دیدم، حتی اگر تریبون‌های ما شنونده زیادی نداشت، اما افراد بسیاری از صحبت‌های ما استقبال می‌کردند.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه اطلاعات زیادی در سطح بین‌المللی درباره حملات شیمیایی رژیم بعث وجود ندارد، افزود: برای نخستین بار در سال ۱۳۸۸ در نشست سازمان منع اشاعه سلاح‌های شیمیایی شرکت کردم، با اینکه این سازمان منع اشاعه سلاح‌های شیمیایی بود، اما اطلاعات زیادی درباره این حملات شیمیایی نداشتند و زمانی که ما صحبت می‌کردیم بیشتر حلبچه مد نظر آن‌ها بود و حتی سردشت به خوبی در این سازمان مطرح نشده بود.

به گفته شیخی، زمانی که ما در مورد این حملات شیمیایی صحبت می‌کردیم از صحبت‌های ما استقبال می‌شد اما متاسفانه اطلاع‌رسانی زیادی در نهاد‌های بین‌المللی در این باره صورت نگرفته است.

این جانباز شیمیایی در پایان با بیان اینکه باید به پرونده افراد و گروه‌هایی که به رژیم صدام کمک کرده و تسلیحات شیمیایی فروختند، رسیدگی شود، گفت: اقداماتی صورت گرفته، اما مهم است که این موضوع رسیدگی و پیگیری شود؛ اینکه این موضوع در سطح جهانی مطرح و پیگیری شود، بسیار حائز اهمیت است.