نابرابری حوزه سلامت؛ ۴۲ درصد پزشکان متخصص در ۵ کلانشهر هستند

این‌که امکانات کلان‌شهرها در حوزه بهداشت و سلامت خیلی بیشتر از شهرهای دیگر باشد، موضوع عجیبی نیست و بیشتر بودن تعداد پزشکان متخصص در شهرهای بزرگ هم به نظر یک اتفاق طبیعی است، اما وقتی آمارها را با دقت بیشتری بررسی می کنیم، متوجه می شویم که باید خیلی بیشتر نگران وضعیت توزیع متخصصان در نقاط مختلف کشور بود و خطر ناعدالتی در دسترسی به خدمات تخصصی سلامت را احساس کرد. نشست خبری دیروز رئیس سازمان نظام پزشکی کشور، در کنار موضوعاتی مانند پزشک خانواده، تعرفه های نظام سلامت و فرار مالیاتی برخی پزشکان، یک موضوع مهم دیگر هم داشت و دکتر محمد رئیس زاده درباره وضعیت پراکندگی پزشکان متخصص در کشور آماری ارائه کرد.

به گفته او، 42 درصد پزشکان متخصص کشور در پنج کلان‌شهر مستقر هستند: تهران، شیراز، مشهد، اصفهان و تبریز. این یعنی در باقی 464 شهر دیگر کشور فقط 58 درصد متخصصان حضور دارند و طبیعتا هرچه محرومیت شهرها بیشتر باشد، محرومیت‌شان از داشتن پزشک متخصص هم بیشتر است. 

یک مصداق از بی عدالتی در دسترسی سامانه آماری

سازمان نظام پزشکی، اطلاعات جامعی درباره تعداد و توزیع اعضای این سازمان، از جمله پزشکان متخصص دارد که ناعادلانه بودن پراکندگی آن‌ها در سطح کشور را تایید می کند. به عنوان مثال از 5703 متخصص زنان و زایمان در کشور، 2255 متخصص در استان تهران فعالیت می کنند، در حالی که تعداد همکارانشان در سیستان و بلوچستان فقط 68 نفر است. بماند که از 2255 متخصص زنان و زایمان تهران هم، 2179 نفر یعنی 96 درصدشان در شهر تهران مشغول به‌کارند و از 68 متخصص این رشته در سیستان و بلوچستان هم 41 نفر یعنی 60 درصدشان در شهر زاهدان. این که تفاوت جمعیت تهران و سیستان و بلوچستان را هم باید در این موضوع ملاک قرار داد درست، اما باز هم با هیچ حساب و کتابی سرانه دسترسی به پزشک متخصص در مناطق محروم با کلان‌شهرها همخوانی ندارد. 

اذعان داریم اما ... 

رئیس سازمان نظام پزشکی در این باره گفته است: «ما اذعان داریم که پزشکان توزیع نامتناسبی دارند و 42 درصد پزشکان متخصص در پنج کلان‌شهر کشور متراکم شده‌اند؛ نکته مهم این است که مناطق محروم شرایط ماندگاری مناسبی برای متخصصان ندارد و باید تسهیلات لازم برای ماندگاری پزشکان در این مناطق فراهم شود». 

درد مضاعف بیماران 

می دانیم که حضور پزشکان متخصص در کلان‌شهرها، مفهومش محرومیت کامل مردم دیگر شهرها از این نیروهای تخصصی نیست، اما این را هم می دانیم که معنایش، سفرهای بین شهری متعدد برای دسترسی به خدمات پزشکی این سطح است؛ سفرهایی که دردهای دیگری را به درد بیمار و خانواده‌اش اضافه می کند و گاهی مجبورشان می سازد شب ها را در کوچه و خیابان اطراف بیمارستان ها و مطب های پزشکان صبح کنند. بماند که همیشه دردهای مزمن دیگری هم وجود دارد: کمبود و گرانی دارو، پوشش ناکافی بیمه ها و... . 

بازنگری آیین نامه چه شد؟

سال گذشته بود که «سعید کریمی» معاون درمان وزارت بهداشت از بازنگری و ابلاغ دستورالعمل اجرایی توزیع پزشکان متخصص متعهد خدمت درمانی در کشور خبر داده و گفته بود «در آذرماه، 2200 پزشک متخصص با اولویت مناطق محروم در کشور توزیع شده‌اند». با این حال به نظر می رسد نتایج این راهکار هنوز تاثیرگذاری چندانی نداشته و باید چند سالی منتظر بود تا فارغ‌التحصیلان جدید مقاطع پزشکی تخصصی، برای خدمت در مناطق محروم آماده شوند. 

مهلت 3ماهه به وزیر 

مجلس هم اگرچه سال گذشته قانون «برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تخصصی» را تصویب کرده بود اما خبرها نشان می دهد همچنان از عملکرد وزارت بهداشت در این خصوص به شدت گلایه دارد. در جلسه علنی 22 فروردین ماه امسال، «محمدرضا صباغیان بافقی» طرح سوال از وزیر بهداشت درباره توزیع پزشکان متخصص را کلید زد. البته او از توضیحات وزیر در آن جلسه، به شکل مشروط قانع شد اما با اعلام رئیس مجلس، مهلتی 2 تا 3 ماهه به دکتر عین‌اللهی داده شد تا برای حل این مشکل چاره‌اندیشی کند. قالیباف البته این نکته را هم به وزیر بهداشت گفت که: «موضوع تخصیص پزشک به مناطق محروم و عدالت آموزشی مشکلات خود را دارد و صرفاً به وزارتخانه شما هم مربوط نمی شود، ولی شما مسئولیت دارید این کار را پیگیری کنید».        

نیازمند مشوق های واقعی به جای اجرای روش های غیرکارشناسی 

دبیرکل سابق شورای عالی نظام پزشکی کشور در این باره می گوید: باید قبول کنیم فردی که بعد از سال‌ها سختی تحصیل پزشکی و گذراندن دوران دانشگاه و پزشکی عمومی، در حدود 40 سالگی موفق به گرفتن تخصص می شود، نمی تواند به معیشت و داشتن حداقل های زندگی بی تفاوت باشد و با حقوق 10 تا 15 میلیون تومانی در مناطق محروم خدمت کند.

دکتر «محسن مصلحی» می افزاید: اگر به دنبال توزیع مناسب پزشک متخصص در کشور هستیم، باید متوجه باشیم که این کار به هیچ وجه با روش های سلبی و دستوری امکان‌پذیر نیست و اقدامات غیرکارشناسی مثل افزایش ظرفیت پذیرش رشته های تخصصی هم در نهایت به کاهش کیفیت خدمات پزشکی و مهاجرت متخصصان  منجر خواهد شد. 

وی تصریح می کند: تنها راهکار حل این مشکل، استفاده از روش های تشویقی است تا پزشکان متخصص از نظر مادی بتوانند بخشی از عقب ماندگی اقتصادی را که طی دوران تحصیل با آن مواجه هستند و نمی توانند درآمد معقولی داشته باشند، جبران کنند؛ در غیر این صورت نمی شود به اجبار آن‌ها را وادار به حضور در مناطق محروم کرد.

مصلحی می افزاید: وضعیت موجود، به ویژه شرایط اقتصادی حاکم، رغبت و انگیزه همکاران متخصص ما برای حضور در مناطق محروم را کمتر از گذشته کرده و دولت و مجلس باید این انگیزه را تقویت کنند تا مشکل توزیع پزشک متخصص حل شود.