مادربزرگ و پدربزرگ ها چه نقش و جایگاهی در خانواده و تربیت فرزندان دارند؟

پدربزرگ یا مادربزرگ بودن یعنی داشتن رابطه ای منحصر به فرد با نوه های تان

کمتر کسی زمزمه آواز های مادر بزرگ در گوشش حین بافتن موهایش را از یاد می بَرد؛ کمتر کسی قصه های دلنشین پدربزرگ  را با صدای خش دار ِدو رگه  اش توأم با صلابت و مهر فراموش می کند؛ کیست که امنیت ِ گرم آغوش پدریزرگ و مادربزرگ را حین تنبیه برای شیطنت های کودکی از یاد ببَرد؟ احساس آرامش و امنیت محض! 

به گفته روانکاومشهور فرانسوی  کاترین برگرت-امسلک: نقش مادربزرگ ها و پدربزرگ ها در ایجاد امنیت روانی برای کودکان منحصربه فرد است. کودک با حضور آنها حس می کند که همواره سنگری برای پناه گرفتن و ستونی برای تکیه کردن در زندگی به جز پدر و مادرش وجود دارد.

اینکه به جز والدین کس یا کسانی وجود دارند که بسیار دلسوز و مهربانند، عشق بی دریغ دارند و  با یک عمر تجربه و عشق بی دریغ در کمال خونسردی فرزندان را می پرورند، اهمیت اساسی دارد.

کودکانی که از موهبت داشتن پدربزرگ و مادربزرگ در خانواده بهرهمند هستند، اعتماد به نفس بالاتری دارند. همواره احساس امنیت می کنند، کمتر می ترسند و جسارت بالاتری دارند. 

گنجی به نام پدربزرگ و مادربزرگ: همیشه در دسترس و فریادرس؛ سرشار از عشق 

پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها با یک عمر تجربه، این مزیت را دارند که همواره در کنار فرزندان شان در تربیت نوه های شان ، صد البته با خونسردی و آرامش حضور داشته باشند و به آنها یاری برسانند. 

این دو چهره مهربان چشم انتظارند تا نوه ها از راه برسند تا از مهر سرشارشان کنند، و وقتی که رفتند،هم  نفس راحتی بکشند!

مادربزرگ ها در ارتباط با تربیت نوه ها دلواپسی کمتری دارند؛ بر همین اساس بسیار کمتر از والدین به بچه ها امر و نهی می کنند؛ و بیشتر بچه ها را به حال خودشان می گذارند. همین عملکرد با دادن استقلال  به کودکان اعتمادی بیشتری را در آنها برمی انگیزد.
 

پدربزرگ ها و مادربزرگ هایی که با فرزندان خود رقابت می کنند

در زمینه تربیت فرزندان به رغم همه چیز  نباید ایده آل گرا باشیم، پدربزرگ و مادربزرگ موجودات کاملی نیستند. در حالی که بیشتر مادربزرگ ها و پدربزرگ ها می دانند که چگونه در جای خود بمانند، برخی به دنبال رقابت هستند تا نشان دهند که در تربیت نوه ها مربیان بهتری هستند. آنها به جای احترام به انتخاب های والدین، قوانین خود را تحمیل می کنند و اقتدار مشروع را تضعیف می کنند. در مواجهه با چنین رفتاری، باید قبل از سپردن کودک خود به آنها، مسائل را روشن کنید. 

همانطور که این روانکاو خاطرنشان می کند: «حتی اگر برای شان راحت نباشد که حد خود را بشناسند؛  حتی اگر با اصول تربیتی اعمال شده موافق نباشد، قانون طلایی این است که در برابر بچه ها برای یکدیگر ارزش و احترام قائل شوید و به قوانین تعیین شده از سوی پدر و مادر احترام بگذارید».

والدین بزرگ هرگزنباید در مقابل نوه ها از شیوه تربیتی والدین اشکال بگیرند، یا رفتارهای پدر و مادرها را بی ارزش جلوه دهند؛ برعکس، ارزش قائل شدن برای والدین پیش چشم بچه ها و  تشویق و دلداری آنها ضروری است.

به گفته کاترین برگرت-امسلک: «وقتی والدین در سپردن فرزندشان به والدین یا خواهر شوهرشان مشکل دارند، باید ارزیابی کرد که آیا نگرانی‌های آن‌ها منطقی است یا خیال‌پردازی. تسویه حساب های شخصی قدیمی با محروم کردن والدین از نوه ها خوب نیست. همچنین باعث تأسف است که آنها را درگیر مشکلات روابط  کنیم».

وقتی پدربزرگ و مادربزرگ فکر می کنند، پدر و مادر هستند

وقتی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها کمی فراتر از جایگاه خود می روند، و شیوه های تربیتی والدین را آشکارا نقد می کنند و خود را در جایگاه والدین می بینند،  تنش ها و چالش هایی را در خانواده ایجاد کند. این پدیده می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله:

مراقبت اولیه از کودکان: در برخی شرایط، پدربزرگ و مادربزرگ ممکن است مسئولیت اصلی مراقبت از نوه های خود را به عهده بگیرند، چه به دلیل شرایط خانوادگی، مسائل بهداشتی والدین یا عوامل دیگر. این وضعیت می تواند منجر به سردرگمی نقش شود ، یعنی پدربزرگ و مادربزرگ نقش والدین را ایفا می کنند.

نیاز به کنترل: برخی از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها ممکن است نیاز شدیدی به کنترل زندگی نوه‌های شان احساس کنند، که شاید ناشی از نگرانی‌های مشروع برای رفاه کودکان باشد، اما در صورتی که والدین احساس کنند اختیاراتشان سلب شده است، می‌تواند منجر به تنش‌های خانوادگی شود.

باورهای فرهنگی یا خانوادگی: در برخی فرهنگ ها یا خانواده ها، ممکن است انتظارات فرهنگی یا خانوادگی وجود داشته باشد که پدربزرگ و مادربزرگ نقش فعال والدین را در تربیت فرزندان داشته باشند. این می تواند باعث شود پدربزرگ ها و مادربزرگ ها مانند والدین رفتار کنند، حتی گاهی اوقات برخلاف میل والدین صورت می گیرد.

نیاز به توجه یا تایید: گاهی اوقات پدربزرگ و مادربزرگ ممکن است به دنبال پر کردن خلاء عاطفی یا کسب اعتبار شخصی با پذیرش نقش والدین با نوه های خود باشند. این می تواند راهی برای آن ها باشد تا احساس مفید بودن، مهم بودن یا دوست داشتنی بودن کنند.

در همه موارد، مهم است که والدین و پدربزرگ ها و مادربزرگ ها به طور آشکار و محترمانه در مورد نقش ها و انتظارات یکدیگر در خانواده صحبت کنند. ایجاد مرزهای روشن و احترام به نقش های سنتی پدربزرگ و مادربزرگ می تواند به جلوگیری از تعارض و تقویت روابط خانوادگی کمک کند. در صورت لزوم، میانجیگری خانواده یا مشاوره حرفه ای نیز می تواند برای حل تعارضات و یافتن راه حل هاییمبتنی بر احترام متقابل مفید باشد.
 

وظایف پدربزرگ و مادربزرگ چیست؟

تعهدات پدربزرگ و مادربزرگ بسته به پویایی خانواده، نیازهای فردی و انتظارات فرهنگی می تواند متفاوت باشد. با این حال، در اینجا برخی از نقش ها و مسئولیت های مشترکی که پدربزرگ و مادربزرگ ممکن است به عهده بگیرند آورده شده است:

حمایت عاطفی: پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها اغلب با حضور در کنار نوه‌های خود برای گوش دادن، تشویق و دلداری نوه‌هایشان در مواقع شادی و غم، حمایت عاطفی مهمی را ارائه می‌کنند.

حمایت مالی: برخی از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها از نوه‌های خود حمایت مالی می‌کنند، چه از طریق مشارکت در هزینه‌های مدرسه، دادن هدایای تولد یا عیدی، یا کمک مالی در شرایط اضطراری.

حمایت عملی: پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها همچنین می‌توانند با کمک به فرزندان خود در مراقبت از نوه‌ها، مراقبت از کودکان در حین کار یا وقت گذاشتن برای خود، یا کمک به خرید، تهیه غذا یا انجام سایر کارهای خانه، حمایت عملی کنند.

انتقال دانش و سنت: پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نقش مهمی در انتقال دانش، ارزش ها و سنت های خانوادگی به نوه های خود دارند. آنها می توانند داستان های خانوادگی را به اشتراک بگذارند، مهارت های زندگی را به دیگران منتقل کنند، و سنت های فرهنگی یا مذهبی را آموزش دهند.

نقش مربی: پدربزرگ ها و مادربزرگ ها می توانند به عنوان مربی و الگو برای نوه های خود عمل کنند، به آنها مشاوره و تشویق کنند، خرد و تجربه زندگی خود را به اشتراک بگذارند، و به آنها کمک کنند تا در چالش های دوران کودکی و نوجوانی حرکت کنند.

پیوند بین نسلی: در نهایت، پدربزرگ و مادربزرگ نقش مهمی را به عنوان پیوندهای بین نسلی در خانواده ایفا می کنند، روابط نزدیک و مثبت بین نسل های مختلف را تقویت می کنند و احساس تداوم و تعلق خانواده را منتقل می کنند.

توجه به این نکته ضروری است که تعهدات پدربزرگ و مادربزرگ می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند نزدیکی جغرافیایی، سلامت، منابع مالی و پویایی خانواده قرار گیرد. هر خانواده منحصر به فرد است و نقش ها و مسئولیت های پدربزرگ و مادربزرگ می تواند در طول زمان و شرایط تغییر کند.

امروزه پدربزرگ و مادربزرگ در خانواده چه جایگاه و چه نقشی دارند؟

امروزه جایگاه پدربزرگ ها و مادربزرگ ها در جامعه و خانواده همچنان تعیین کننده است، اگرچه این امر می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد. به طور سنتی، پدربزرگ ها و مادربزرگ ها اغلب به عنوان حافظان خرد خانواده در نظر گرفته می شدند که از فرزندان و نوه های خود حمایت عاطفی، عملی و مالی می کردند. این پویایی در بسیاری از فرهنگ‌ها و خانواده‌ها وجود دارد، اما می‌تواند برای انطباق با واقعیت‌های مدرن نیز تکامل یابد.

 پدربزرگ ها و مادربزرگ ها به طور فزاینده ای نقش فعالی در مراقبت از کودک ایفا می کنند و در نتیجه از والدین در زندگی حرفه ای خود حمایت می کنند. آنها همچنین ارزش های خانوادگی و فرهنگی را انتقال می دهند، در حالی که پیوند بین نسلی ارزشمندی را فراهم می کنند که پیوندهای خانوادگی را تقویت می کند. به طور خلاصه، جایگاه پدربزرگ ها و مادربزرگ ها به عنوان یک رکن مهم در ساخت و حفظ پیوندها و سنت های خانوادگی باقی می ماند، حتی در زمانی که ساختارها و سبک زندگی خانواده در حال تحول است.

توصیه ای به پدربزرگ ها و مادربزرگ های ِ  مادری و پدری

به عنوان پدربزرگ و مادربزرگ، مهم است که نقش مثبت و پرورش دهنده ای در زندگی نوه های خود داشته باشید. در اینجا چند نکته برای پدربزرگ و مادربزرگ دوست داشتنی وجود دارد:

گوش کنید و حمایت کنید: برای گوش دادن به نوه‌های خود در آنجا باشید، از آنها در موفقیت‌ها و چالش‌هایشان حمایت کنید و فضای امنی برای ابراز وجود برای آنها فراهم کنید.

به انتخاب های والدین احترام بگذارید: به قوانین و تصمیمات والدین در مورد تحصیل و رفاه فرزندان خود احترام بگذارید. از انتقاد یا مخالفت با روش های فرزندپروری آنها خودداری کنید.

در دسترس باشید: با گذراندن زمان باکیفیت با نوه‌هایتان، چه با نگهداری از بچه‌ها، سازماندهی فعالیت‌های مشترک یا صرفاً در کنارشان بودن در زمانی که به شما نیاز دارند، در دسترس بودن خود را نشان دهید.

ارزش‌ها و سنت‌های خود را منتقل کنید: ارزش‌ها و سنت‌های خانوادگی خود را با نوه‌های خود به اشتراک بگذارید، داستان‌هایی درباره دوران کودکی خود برای آنها تعریف کنید، مهارت‌های زندگی را به آنها آموزش دهید و رویدادهای خاص را با هم جشن بگیرید.

عشق بی قید و شرط ارائه دهید: برای نوه های خود منبع عشق و آرامش باشید و به آنها نشان دهید که آنها را بدون قید و شرط دوست دارید و در زمان های خوب و بد در کنار آنها باشید.

ارتباط باز را حفظ کنید: ارتباط باز و صادقانه را با نوه های خود حفظ کنید و آنها را تشویق کنید تا افکار، احساسات و تجربیات خود را با شما در میان بگذارند.

انعطاف پذیر باشید: برای سازگاری با نیازهای در حال تغییر نوه های خود آماده باشید و در رویکرد خود برای برآوردن نیازهای فردی آنها انعطاف پذیر باشید.