گسترش صادرات محصولات هایتک و دانش بنیان راه نجات است

مسعود پزشکیان طی سخنانی با تاکید بر حذف موانع صادرات خطاب به حاضران این نشست گفت: امروز شما در خط مقدم میدان جنگ هستید، این جنگ، جنگ موشک نیست؛ جنگ اندیشه‌ها، تولید و تجارت است.

رئیس جمهور با بیان اینکه یکی از معضلات، هدف گذاری‌هایی است که در نهادهای حکومتی برای بخش تولید می‌شود و بخشی از ناترازی بانک‌ها نتیجه این تصمیمات است، اظهار کرد: مجلس تعهداتی به گردن دولت‌ها می‌گذارد که با واقعیت‌ها همخوانی ندارد، از یک سو تعهد برای دولت ایجاد می‌کنیم که مثلاً به اقشاری وام داده شود و یا اقشاری را بیمه کند و همه اینها برای دولت و بانک‌ها بدهکاری و ناترازی درست می‌کند و بعد وقتی مشکل درست شد می‌گوییم، دولت آن را حل کند.

پزشکیان با بیان اینکه «وضع ما به تبع این ناترازی‌ها خوب نیست، ما در حال جنگ هستیم و روز به روز هم وضعیت بدتر می‌شود»، افزود: مبارزه در این جنگ نیازمند بستری است که ما به عنوان دولت باید آن را آماده کنیم و مصمم هستیم و معتقدیم به هر شکلی باید این بستر برای شما فراهم شود؛ تلاش می‌کنیم به نحو مقتضی موانع را از پیش پای شما برداریم.

شورای عالی صادرات تشکیل شود

رئیس جمهور گفت: هر تشکیلات و نهادی، مثل شورای‌عالی صادرات که مورد نیاز است، باید ایجاد شود؛ ما آمادگی داریم با شما برای حل مشکلات جلسه بگذاریم و مطالبات شما را برآورده کنیم. آماده‌ایم برای رونق تولید و توسعه آن وقت بگذاریم و موانع آن را هم برطرف کنیم.

پزشکیان تاکید کرد: قرار نیست کسی را محکوم کنیم، بالاخره تصمیماتی گرفته شده است که به اینجا رسیده‌ایم اما امروز همه باهم کاری کنیم که به سوی رونق و ماندگاری برویم و ایرانی بسازیم که عزت و سربلندی‌اش افزوده شود. هر کاری که لازم است در سازمان‌های جهانی مثل اوراسیا، بریکس و شانگهای برای شما انجام می‌دهیم.

پیش از سخنان رئیس جمهور ۳ نفر از صادرکنندگان برتر به بیان دیدگاه‌ها؛ طرح مشکلات و موانع صادرات پرداختند. رویارویی با تحریم‌های گسترده بین‌المللی، چند نرخی بودن ارز، موانع بر سر راه نقل و انتقالات بانکی، مشکلات بانکی داخل کشور اعم از ناترازی‌ها، صدور بخش‌نامه‌های دستوری غیرواقعی و خام فروشی بدون ایجاد ارزش افزوده، از اهم دغدغه‌هایشان در خصوص صادرات به کشورهای خارجی بود.

سید محمد اتابک، وزیر صمت نیز طی سخنانی صادرات را یکی از مولفه‌های اصلی اقتصاد کشور برشمرد و با بیان اینکه سهم نیم درصدی از صادرات جهانی، شایسته موقعیت جغرافیایی و جمعیتی کشور ایران نیست، گفت: متاسفانه علاوه بر تنوع پایین محصولات صادراتی، ارزش محصولات صادراتی ما نیز کاهش پیدا کرده که این نشان‌گر خام‌فروشی و پرهیز از حرکت به سمت تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر است.

وی با اشاره به ظرفیت‌های عظیم کشور برای انجام پروژه‌های بزرگ فنی و مهندسی به خصوص در کشورهای همسایه، افزود: اگر بتوانیم مشکل ضمانت‌های بانکی را در این زمینه حل کنیم، شاهد ارتقای حجم صادرات کشور خواهیم بود.

وزیر صمت در پایان سخنان خود از رئیس جمهور درخواست کرد تا مجدداً «شورای‌عالی توسعه صادرات غیرنفتی» به منظور از بین بردن مشکلات و ایجاد هماهنگی بیشتر بین سازمان‌ها احیا شود.

باید به سمت صادرات محصولات تولیدی وغیرنفتی رفت

شرکت «نیان الکترونیک» که با بیش از ربع قرن تجربه در زمینه طراحی و تولید مبدل های انرژی به عنوان یکی از بزرگترین شرکت های دانش بنیان کشور شناخته می شود و بزرگترین و مجهزترین طرح توسعه تولید مبدل های انرژی با فناوری پیوسته و یکپارچه را راه اندازی کرده است به عنوان یکی از صادرکنندگان نمونه ملی امسال انتخاب شد.

محمدعلی چمنیان، مدیرعامل شرکت «نیان الکترونیک» با بیان اینکه این شرکت سابقه طولانی در طراحی، ساخت و تولید محصولات حوزه انرژی دارد که علاوه بر فعالیت در عرصه شبکه مخابرات و موبایل و انرژی های تجدیدپذیر در داخل کشور، چند سالی است وارد بازارهای جهانی شده به خبرنگار ما گفت:  محصولات هایتک یا دارای فناوری های نوین دو خصوصیت مهم دارند اول اینکه ارزش افزوده بالایی ایجاد می کنند و دوم اینکه ارزش وزنی بسیار بالایی دارند و ما از این دو مزیت در حوزه صادرات بهره می بریم.

او توضیح داد: هرچقدر محصولی به محصولات معدنی نزدیک تر باشد ارزش وزنی پایین تری دارد درحالیکه با فرآوری این مواد خام، ارزش وزنی محصولات صنعتی بالاتر می رود ولی در صنایع هایتک، ارزش وزنی بسیار بیشتر می شود در واقع فناوری و دانش طراحی محصول، ارزش افزوده مواد اولیه را بسیار بالا می برد.

وی با اشاره به ناترازی واردات و صادرات بر ضرورت افزایش صادرات تاکید کرد و گفت: سال 401 حدود 6 میلیارد دلار ناترازی در صادرات و واردات داشتیم که این ناترازی در سال 402 به 17 میلیارد دلار رسید  و برآوردها نشان می دهد که امسال این رقم ناترازی به 24 میلیارد دلار برسد.

چمنیان با بیان اینکه این ناترازی با توسعه صادرات باید جبران شود عنوان کرد: شواهد نشان می دهد که این توسعه در بخش های معدنی و نفتی تقریبا اشباع شده و دیگر امکان توسعه صادرات در این بخش ها را نداریم بنابراین باید به سمت صادرات محصولات تولیدی وغیرنفتی برویم و آنچه حوزه صادرات را تکان قابل توجهی می دهد محصولات تولیدی با فناوری متوسط و فناوری بالا است.

چمنیان با اشاره به اضافه شدن بخش ویژه ای برای محصولات با پیچیدگی و فناوری بالا در همایش روز ملی صادرات امسال که منجر به انتخاب شرکت نیان الکترونیک به عنوان صادرکننده نمونه ملی در این بخش شد، از افزایش چهار برابری میزان صادرات محصولات این شرکت در مقایسه با سال گذشته خبر داد و یادآور شد: این صادرات عمدتا به کشورهای روسیه، سوریه، افغاستان و مراکز مربوط به CIF بوده است.

زیان صادر کنندگان از چند نرخی بودن ارز

این صادر کننده نمونه، موانع پیش روی صادرات را چنین تشریح کرد: موانع صادراتی زیاد است از تحریم ها بگیرید که بسیاری از شرکت های خارجی حاضر نیستند با ما قرارداد ببندند تا مشکلات در حوزه مراودات پولی که نمی توانیم پولهایمان را از طریق شبکه بانکی منتقل کنیم و باید با واسطه گری صرافی ها باشد که ریسک بالایی دارد و بسیار هزینه بر است یعنی بخش زیادی از سود صادراتی ما در این دلالی ها از بین می رود. این مسائل باعث می شود که قیمت صادراتی محصولاتمان بالا برود و بازارمان را از دست بدهیم.

چمنیان افزود: عوامل دیگری مانند رفع تعهد ارزی و یکسان نبودن نرخ ارز، بویژه سیاستهای ارزی و پولی دولت که گاهی برای کنترل راه های تخلف، جواب داده اما ادامه این کنترل سخت گیرانه باعث اختلال در امور کاری صادرکنندگان شده است.

او گفت: ما مواد اولیه را به نرخ ارز آزاد از بازار می خریم حتی برای کاغذ بسته بندی باید آن کاغذ را با ارز آزاد بخریم یا مواد اولیه فلزی را باید با ارز آزاد خریداری کنیم ولی همان مواد اولیه وقتی تبدیل به محصول صادراتی می شود به نرخ ارز دولتی برایمان تمام می شود، این اختلاف قیمت ارز بازار آزاد و دولتی برای شرکت های دانش بنیان که عمق تولید داخل را زیاد کرده اند یعنی بیشترین ارزش افزوده مواد اولیه را در داخل انجام داده اند و این داخلی سازی محصولات، ناترازی مالی شان را زیاد کرده، زیان آور است. به بیان دیگر ما مواد اولیه را با ارز آزاد از داخل می خریم ولی وقتی محصول فرآوری شده را صادر می کنیم ارز به دست آمده را باید به قیمت پایین تری در بازار متشکل بفروشیم، این ناترازی برای تولید کننده منطقی نیست و مانع بزرگی برای محصولات دانش بنیان و هایتکی به شمار می رود که بخش زیادی از محصولاتشان را داخلی سازی کرده اند.

وی درباره فرصت های پیش روی فناوری های پیچیده اظهار داشت: نرخ سوخت، هزینه انرژی و دستمزد کارگر در کشور ما پایین است که می توان محصولاتی قابل رقابت در بازار جهانی تولید کرد ولی سیاستهای پولی و ارزی باعث می شود تا این فرصتها به نفع صادرات نباشد. اگر ارز تک نرخی شود، فرصتها در عرصه صادرات نمایان می شود چون هزینه تولید محصولات ما در شرایط برابر، پایین تر از بسیاری از کشورهاست که می تواند بازار جهانی را به سمت محصولات ایرانی متمایل کند.

افقی برای گشایش ندیدیم

به گفته این کارآفرین، ارتقای فناوری یکی از فرصتها پیش روی شرکتهایی همچون نیان الکترونیک است که سطح محصولات هایتک شان را قابل رقابت با دنیا کرده و مشتری های خوبی در بازار جهانی پیدا کرده اند که اگر مشکلات تحریمی برداشته شود، این فرصتها چند برابر می شود.

مدیرعامل «نیان الکترونیک» درباره وعده های رئیس جمهور و وزیر صمت در همایش روز ملی صادرات خاطرنشان کرد: سخنان مسوولان اصلا امیدوارکننده و دلگرم کننده نبود و ما هیچ افقی برای گشایش امور در صحبت هایشان ندیدیم. تقریبا بن بستی به ما القا شد که البته شرایط منطقه هم این فشارها را تشدید می کند اما راهکاری برای خروج از بن بست ها از سوی مسوولان ارائه نشد. تنها راهکارشان تعامل با بخش خصوصی بود و عملا توپ را در زمین بخش خصوصی انداختند. خودشان ابتکار عملی برای خروج از بحرانها و بن بست ها نداشتند.

وی در پاسخ به اینکه ایجاد یا احیای شورای عالی صادرات می تواند به رفع موانع کمک کند؟ گفت: تشکیل چنین شوراهایی به رفع موانع موردی کمک می کنند نه اصلاح ساختارها. ممکن است صادر کننده ای مشکلی داشته باشد که شوراها تسهیل کننده سیر رفع آن مشکل هستند ولی حل مسئله موردی یک صادرکننده با حل مسائل بنیادی و اصلاح ساختار صادراتی کشور متفاوت است. چنین شورایی، مسکن مقطعی است ولی وقتی مقررات و سیاست ها، مانع صادرات است، چنین شوراهایی اختیاراتی برای اصلاح ساختارها ندارند چون اکوسیستم اقتصادی کشور برمبنای واردات است و نه صادرات.

قبل از بحران باید به دنبال راهکار بود

چمنیان درباره افق های پیش روی نیان الکترونیک عنوان کرد: ما برنامه های زیادی برای توسعه صادرات بویژه در حوزه انرژی داریم. کشور ما امروز درگیر مشکلات ناترازی انرژی است و شرکت ما راهکارهای نوآورانه و موثری برای رفع این ناترازی ها دارد. کشورهای همسایه همچون عراق و افغانستان مشکلات زیادی در حوزه انرژی دارند کما اینکه کشورهای دیگر هم دچار بحران ناترازی انرژی خواهند شد بنابراین تجربیات و راهکارهایی که در حوزه جبران ناترازی انرژی و بهبود آن داریم، افق خوبی را از منظر صادراتی پیش رو ما گشوده است ولی در کشورمان از این محصولات و راهکارها استقبال نمی شود چون انرژی در کشور ما ارزان قیمت و یارانه ای است.

نائب رئیس اول اتاق بازرگانی خراسان افزود: طرحهای ما برای بهبود انرژی خانگی مورد استقبال مشترکین خانگی در ایران قرار نمی گیرد چون انرژی ارزان قیمت است ولی در کشورهای همسایه به دلیل واقعی بودن نرخ انرژی، راهکارها، خدمات و محصولات ما مشتری دارند.

او معتقد است: کمبود انرژی و ناترازی های سالهای اخیر، وضعیت را هرروز بدتر می کند ولی دولت هنوز به سمت راهکارهای نوآورانه نرفته است در حالیکه قبل از بحران باید به دنبال راهکار بود.

وی با تاکید بر اینکه صادرات محصولات دانش بنیان و نوآورانه نیازمند الزاماتی است اظهار کرد: امیدوارم برای این حوزه صادراتی مسیر ویژه ای در سازمان توسعه و تجارت، وزارت صمت و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باز شود تا سیاست های خاص خودش را داشته باشد چون با اشباع دیگر عرصه های صادراتی، تنها راه نجات توسعه و گسترش صادرات محصولات هایتک و دانش بنیان است.

چمنیان در پایان یادآور شد: صادرات محصولات فناورانه و دانش بنیان الزامات خاص خودش را دارد که با قوانین و مقررات جاری، فعالیت در این حوزه را بسیار سخت کرده است مثلا در بحث صادرات فناورانه به دلیل نوآورانه و ناشناخته بودن برای مشتریان، سرعت بازگشت سرمایه، کند است چون مشتری ها باید از محصولات استفاده کنند و نتایج را ببینند بنابراین بازاریابی این محصولات بسیار زمانبر است و سودآوری سریع ندارد.