زول پارتی؛ پارتی خطرناک برخی جوانان ایرانی

دسترسی به برخی از دارو‌ها برایشان سخت شده است و حالا سراغ دارو‌های ارزان‌تر می‌روند. قرص می‌خورند تا نشئه شوند و به قول خودشان فاز خوب بگیرند. خودشان که می‌خورند هیچ، بقیه را هم به خوردن آن تشویق می‌کنند. چند ساعتی به قول خودشان چِت می‌کنند، حالت گیجی و منگی به آنها دست می‌دهد و سرخوشند، اما نمی‌دانند که این سرخوشی چند ساعته می‌تواند تمام زندگی‌شان را تحت‌تاثیر قرار دهد.

زولپیدم دارویی است که جایگزین دارو‌های بنزودیازپین (کلونازپام، لورازپام، آلپرازولام و دیازپام) شد، علت آن هم این بود که این دارو‌ها که قدیمی‌تر بودند سبب سوءمصرف و اعتیاد می‌شد. پزشکان دارو‌های گروه Z را جایگزین کردند به تصور اینکه وابستگی ندارند. به گفته دکتر فهیمه سعید، روان‌پزشک این دارو در بیشتر نقاط دنیا سوءمصرف پیدا نمی‌کند، اما نکته اینجاست که ایرانی‌ها نسبت به زولپیدم اعتیاد پیدا می‌کنند که می‌تواند به ژن ایرانی‌ها مربوط باشد.

مصرف خطرناک بدون تجویز پزشک

از زمانی که این دارو تجویز می‌شود اصولا مصرف روزانه ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم است، اما وابستگی در برخی به این دارو انقدر بالا می‌رود که مصرف آن را ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم افزایش می‌دهند که می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

دکتر سعید به این موضوع اشاره می‌کند که این دارو برای فردی که به‌طور مدام از آن استفاده نکرده و تنفننی مصرف می‌کند می‌تواند اثر بیشتری داشته باشد. اصولا استفاده از این دارو در کنار دارو‌های دیگر می‌تواند خطرناک‌تر باشد. مثلا اگر این قرص با الکل مصرف شود اثرات آن بیشتر می‌شود.

زولپیدم دارویی کاملا خواب‌آور است و مصرف آن با سایر دارو‌ها یا الکل می‌تواند عوارضش را تشدید کند. ایست دستگاه تنفسی با ترکیب این دو یعنی زولپیدم و الکل به‌شدت افزایش یافته و هوشیاری کاهش پیدا می‌کند و فرد ممکن است رفتاری از خود نشان دهد که در حالت عادی آن را انجام نمی‌دهد، به‌طور مثال رانندگی پرخطر داشته باشد یا در درگیری شرکت کند و روز بعد اصلا به یاد نیاورد که چه اتفاقی در این درگیری رخ داده است.

وابستگی شدید به زولپیدم

علی نوروزی استادیار گروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران می‌گوید: «زولپیدم دارویی است که برای درمان بی‌خوابی استفاده می‌شود. زمانی که این دارو به بازار آمد گمان می‌شد که اعتیادآور نیست یا وابستگی کمتری ایجاد می‌کند، اما بعد از گذشت مدتی از مصرف زولپیدم میان مصرف‌کنندگان، متخصصان به این نتیجه رسیدند که تفاوت این دارو با دارو‌های دیگر در شل‌کنندگی عضلانی است، به این معنا که گروه دارو‌های اول شل‌کننده عضلانی هستند و این قرص این خاصیت را نداشت.

این پزشک متخصص درباره مصرف درست زولپیدم می‌گوید: «این دارو اگر زیر نظر پزشک متخصص و با دوز معین مصرف شود، می‌تواند در درمان بیماری بی‌خوابی موثر واقع شود. در واقع پزشکی که این دارو را تجویز می‌کند پس از مدتی باید دوز آن را کم و بعد آن را قطع کند تا وابستگی به آن پیش نیاید.»

او به عرضه خاص این دارو اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد نکته‌ای که در مورد مصرف‌کنندگان زولپیدم دیده می‌شود این است که می‌تواند عوارض خاصی مانند راه‌رفتن در خواب را ایجاد کند. ما بیماران زیادی داشتیم که با مصرف این دارو دچار شب‌راه‌روی شده‌اند. بیماری داشتیم که پس از مصرف آن در خواب راه می‌رفت، سوار ماشین می‌شد، به خیابان می‌رفت، دوباره به خانه می‌آمد و صبح از هیچ کدام از این کار‌ها خبرنداشت یا اینکه مواردی داشتیم که پس از مصرف زولپیدم فرد سمت بالکن رفته و از بالا به پایین ساختمان سقوط کرده بود، به همین دلیل نکته‌ای که باید مدنظر قرار داد این است که افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند نباید شب‌ها در خانه تنها باشند و خانواده‌ها باید مراقب باشند در صورتی که عضوی از خانواده زولپیدم مصرف می‌کند و در شب راه می‌رود، حواس‌شان باشد، چراکه ممکن است شب‌راه‌روی او حالت عادی نداشته باشد و در حالت هوشیاری راه نرود.

نوروزی تاکید می‌کند که هرگونه مصرف خارج از تجویز این دارو می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. در قدم اول این داروخانه‌ها هستند که باید منافع مالی را کنار بگذارند و هر دارویی را بدو نسخه پزشک به بیمار ندهند.

بعضی افراد که به این دارو اعتیاد پیدا می‌کنند دچار گیجی، منگی یا خارج‌شدن از حالت طبیعی، مسمومیت و رفتار‌های غیرعادی می‌شوند که می‌تواند عوارض دیگری را به‌همراه داشته باشد.

او بر این باور است که سیستم دارویی کشور در قدم اول باید نسبت به فروش دارو‌ها مسئولیت‌پذیرتر باشد و اجازه ندهد این دارو‌ها در دسترس عموم قرار گیرد، از سوی دیگر خانواده‌ها باید با این دارو آشنایی داشته باشند و بدانند چه عوارضی به‌دنبال دارد.

مصرف در میان دانشجویان پزشکی

امیرحسین جلالی استاد دانشگاه و روان‌پزشک می‌گوید: «زولپیدم حدود ۱۵ سال پیش به کشور وارد شده است. در زمان ورود این دارو به کشور گمان می‌رفت که نسبت به نمونه‌های مشابه در کشور وابستگی و اعتیاد کمتری دارد، اما عوارضی از این دارو دیده شد که به مرور زمان مصرف و تجویز آن را کمی با تردید روبه‌رو کرد. تحقیقات نشان داد کسانی که این دارو را مصرف می‌کنند، اگر بلافاصله بعد از خوردن آن به رختخواب نروند ممکن کار‌هایی را انجام دهند که در حالت عادی انجام نمی‌دهند. تجربیات توهمی پیدا کنند یا اینکه آن دوره را کاملا از یاد ببرند یا کار‌هایی انجام دهند که پیش از این انجام نمی‌دادند. خوردن و راه رفتن در خواب از عوارضی است که مصرف زولپیدم می‌تواند با خود به‌همراه داشته باشد، به همین دلیل به این دارو داروی رختخواب هم می‌گویند. در واقع این دارو را دقیقا قبل از خواب باید مصرف کرد تا فرد به عوارض آن دچار نشود.»

او به این نکته اشاره کرد که برخی از افراد متوجه شدند که اگر این دارو را در دوز‌های بالاتر مصرف کنند و نخوابند، تجربه‌های توهمی‌ای پیدا می‌کنند که شبیه تجربه‌های توهمی قرص‌های روان‌گردان است. این اتفاق باعث شد که ابتدا مصرف این قرص بین دانشجویان گروه‌های پزشکی که هم از آثار آن مطلع بودند و هم برایشان قابل دسترس‌تر بود، زیاد شود و کم‌کم مصرف آن بین گروه‌های دیگر اجتماعی نیز رواج پیدا کرد.

جلالی با تاکید بر اینکه این دارو به‌شدت وابستگی ایجاد می‌کند و کم‌کم بعد از مدتی فرد مجبور می‌شود برای تاثیرگذاری دوز مصرف را بالا ببرد، ادامه می‌دهد: «گاهی ما در برخی بیماران می‌بینیم که مصرف این دارو را به بالای ۲۰۰ دوز در روز می‌رسانند که بسیار خطرناک است و در بلندمدت می‌تواند عوارض شناختی و روانی طولانی‌مدتی را برای فرد به همراه داشته باشد. باید به این نکته بسیار پراهمیت نیز اشاره کنیم که درمان مشکلاتی که بر اثر مصرف این دارو ایجاد می‌شود، بسیار فرآیند سخت و زمان‌بری خواهد داشت.

مصرف بدون نسخه پزشک

او با تاکید بر این‌که این دارو قاعدتا جزو دارو‌هایی است که نباید بدون نسخه پزشک به افراد در داروخانه‌ها داده شود، ادامه می‌دهد: «طبعا داروخانه‌ها نباید این دارو را ارائه کنند، اما این یک مشکل فراگیر است و همانطور که با تمام تدابیری که انجام می‌شود باز هم ممکن است موادمخدر در زندان‌ها راه پیدا کند یا اینکه در بیمارستان‌های روان‌پزشکی مواد در اختیار برخی بیماران قرار می‌گیرد این دارو نیز می‌تواند در اختیار افراد قرار بگیرد، اما در این میان بحث نظارت بیشتر و آموزش داروخانه‌ها و مردم می‌تواند در این ماجرا نقش تاثیر‌گذاری ایفا کند.»

توهم، بزرگ‌ترین عارضه زولپیدم

پیام صادقی، رزیدنت روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در گفتگو با خبرنگار روزنامه «شهروند» می‌گوید: «متاسفانه سوء مصرف این دارو در بین قشر تحصیلکرده بیشتر دیده می‌شود؛ این در حالی است که در کتاب‌های مرجع پزشکی به این موضوع اشاره شده که این دارو وابستگی ندارد؛ در حالی که این‌طور نیست و امکان وابستگی در آن بالا است. متاسفانه در نوع ایرانی این دارو عوارض بیشتر است و گاهی مصرف ۱۰ تا ۱۵ گرم می‌تواند فرد را دچار توهم کند.»

او از نمونه‌هایی که به او مراجعه کرده‌اند، می‌گوید: «محمد بیماری است که به توصیه دوست خود اقدام به مصرف این دارو با دوز ۱۰ میلی‌گرم کرده است. با وجود دوز پایین مصرفی، قبل از به خواب رفتن در منزل خود مار، عقرب و حشرات ترسناک دیده و این موضوع او را مضطرب کرده بود. حالا برای چاره‌اندیشی به درمانگاه روانشناسی مراجعه کرده است.»

او توضیح می‌دهد که بیمار دیگری به نام سارا داشته‌اند که در بخش بستری شده است. او در بیشتر موارد کنترل خود را بر رفتارش از دست داده و تجربه هفت مرتبه خودکشی و تصادفات متعدد دارد. این دختر جوان روزانه تعداد زیادی قرص زولپیدم مصرف می‌کند و به گفته خودش تهیه این مقدار دارو برایش به یک دغدغه تبدیل شده است.

صادقی بر این باور است که مهم‌ترین نکته در سوء مصرف این دارو عدم کنترل بر رفتار است. امیر یکی دیگر از این افراد است که مصرف این دارو سبب شده بود در فضای حقیقی و مجازی رفتار‌های شرم‌آور داشته باشد. او تعریف می‌کرد که در زمان مصرف این دارو در گروه‌های مجازی خانوادگی و دوستانه پیام‌هایی ارسال می‌کند که در حالت عادی امکان ندارد آنها را ارسال کند.

این رزیدنت رشته روانپزشکی توضیح می‌دهد که بعضی از مواقع سوء مصرف در برخی افراد بسیار خطرناک می‌شود یکی از دوستانم بیماری را در بخش بستری کرده که مصرف بیشتر از ۲۰۰ دوز در روز دارد.

او به این نکته اشاره می‌کند که زولپیدم یک داروی درمانی است و در بسیاری از موارد پزشک ناگزیر از تجویز این داروست و نکته این است که باید بحث سوء مصرف آن مطرح شود.