پیشینه ۳۲۰۰ ساله زندگی در تهران/ ادعای قریه بودن تهران در دوره شاه طهماسب درست است؟

در کتب تاریخی آمده است که «نخستین بار، شاه طهماسب اول صفوی در 961 قمری معادل 932 شمسی هنگام گذر از تهران باغ و بوستان فراوان آن را پسندید و دستور داد تا بارو و خندقی به دورش بکشند، این بارو که ۱۱۴ برج به عدد سوره‌های قرآن و چهار دروازه رو به چهار سوی دنیای پیرامون داشت، از شمال به میدان توپ‌خانه و خیابان سپه، از جنوب به خیابان مولوی، از شرق به خیابان ری و از غرب به خیابان وحدت اسلامی‌(شاپور) محدود می‌شد، مساحت تهران در این دوران به ۴۴۰ هکتار رسید.»

اما یافته‌های باستان شناسان نشان می‌دهد تاریخ استقرار و زندگی در تهران بسیار پیش از این ارقام بوده و به دلیل مدفون شدن از چشم شاه صفوی و اطرافیانش، تا روزگار نزدیکی در حدود یک دهه قبل پنهان ماند.

در دی ماه ۱۳۹۳ اسکلت یک انسان در منطقه مولوی تهران متعلق به حدود ۷۰۰۰ سال پیش کشف شد.چندی بعد در فروردین ۱۳۹۴، دومین اسکلت انسان به‌همراه ابزارهای سنگی در نزدیکی همان محل یافت شد

اما قبل از اینکه این دو اسکلت باستان شناسان را متحیر سازد، کاوش‌های علمی ‌سیف‌الله کامبخش‌فرد باستان شناس ، در سال ۱۳۴۸ در ارتفاعات قیطریه اثبات کرده بود که نباید تهران را شهری با قدمت چند صد سال تصور کرد.

اکتشافات قیطریه این باور را که قدیمی‌ترین آثار استقرار انسانی تهران مربوط به محدوده شهر ری است به هم ریخته بود اما گوش شنوایی وجود نداشت که این اکتشافات ادامه‌دار باشد. در نهایت نیز پارک قیطریه بر بستری از منطقه‌ای باستانی ساخته شد و ساخت و سازهای آپارتمان‌ها و برج‌ها بی‌توجه به این مهم و با غفلت شهرداری و میراث فرهنگی عملیاتی شد.

یافته ها در تپّه‌های عباس‌آباد، بوستان پنجم خیابان پاسداران و درّوس در کنار الهیه و اوین گویای خطی از قدمت استقرار قبل از میلاد در تهران است.

محمد مقدم کارگردان و مستند ساز با اشاره به تلاش‌های باستان شناس و پژوهشگر، سیف الله کامبخش فرد در اثبات این مهم گفت: با محور قرار دادن شخصیت وی، بخشی از کاوش‌ها و یافته‌های باستان‌شناسی که نشان می‌دهد قدمت استقرار نیمه فرهنگی در تهران و در منطقه قیطریه به 3200 سال قبل باز می‌گردد را نشان دادیم.

وی  در گفتگو با خبر فوری افزود: تعداد آثار کشف شده در این منطقه بی‌نظیر و در حکم رکوردی در تعداد آثار مکشوفه است که گفته می‌شود چند هزار قطعه بوده و بیش از سیصد گور باستانی شناسایی شده است.بخشی از آثار به نظر می‌رسد به موزه باستان‌شناسی تهران انتقال یافته است.

مقدم با اشاره به سختی‌های ساخت مستند خود گفت: بنا براین یافته‌ها تصور اینکه در دوره صفوی تهران قریه‌ای بیش نبوده، درست نیست. فیلمبرداری ما متجاوز از چند روز نبود اما برای پیدا کردن آرشیو بیش از یک سال زمان صرف کردیم.

این کارگردان با اشاره به اینکه ما باستان‌شناسی نداریم که به اندازه کامبخش فرد کار میدانی کرده باشد، افزود: بهانه این مستند معرفی آقای کامبخش فرد است اما تلاش کردیم شغل غریب باستان‌شناسی و تلاش‌های آن‌ها را بیان کنیم. چرا که این افراد آنچه میرا است را احیا و زنده می‌کنند.

همچنین تهیه کننده مستند «تا انتهای تیره بهار» نیز با اشاره به اینکه بسیاری از اشخاصی که در این مستند به سراغ آن‌ها رفته‌ایم از جمله آقای کامبخش فرد به دیار باقی شتافته‌اند، افزود: متاسفانه برخی اساتید و پژوهشگران نیز فعالیتی نداشته و به دلیل خلأ حمایت‌ها منزوی شده‌اند.

اُرُد عطار پور تصریح کرد: بخشی از ریشه‌ها و هویت فرهنگی ایران با تلاش باستان‌شناسان احیا و معرفی می‌شود و در این مستند تلاش کردیم این تلاش را ثبت و ضبط کنیم.

وی افزود: متاسفانه موضوع آرشیو و پیدا کردن اسناد برای فیلم‌های مستند دغدغه جدی است و در بسیاری از مواقع دیده شده که به نگه‌داری اسناد توجهی نمی‌شود.

استاد سیف الله کامبخش فرد در کتابی تحت عنوان « تهران سه هزار و دویست ساله» یافته‌های خود را ثبت کرده و برای آیندگان به یادگار گذاشته است.روحش شاد و راهش مستدام.