واقفی که وسعت موقوفات او از کشور سوئیس بیشتر است

حاج حسین ملک، بزرگ‌ترین واقف تاریخ معاصر ایران، با وقف اموال و دارایی‌های گسترده و متنوع خود به آستان قدس رضوی و امور عام‌المنفعه، نامی ماندگار در عرصه نیکوکاری برجای گذاشت. وسعت و تنوع موقوفات او، همراه با دیدگاه آینده‌نگرانه در آبادانی مناطق وقفی، او را به شخصیتی بی‌نظیر در تاریخ ایران تبدیل کرده است.

حاج حسین ملک، ابرنیکوکار تاریخ ایران، با اهدای بی‌سابقه‌ املاک و مستغلات خود به آستان قدس و طرح‌های عمرانی، میراثی بی‌بدیل از سخاوت و آبادانی برای آیندگان به یادگار گذاشت.

زندگی برخی افراد چنان سرشار از شگفتی و اقدامات خیرخواهانه است که گویی فراتر از واقعیت و در حد افسانه به نظر می‌رسد.

در تاریخ ایران، نیکوکاران و واقفان بسیاری زیسته‌اند که نام‌شان همواره زنده خواهد ماند. در این میان، حاج حسین ملک جایگاه ویژه‌ای دارد. او که در دهه‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ هجری شمسی به عنوان یکی از ثروتمندان و بزرگ‌ترین نیکوکاران تاریخ معاصر ایران شناخته می‌شد، خدمات بی‌شماری را به مردم این سرزمین ارائه کرد.

زندگی‌نامه

حاج حسین ملک، مشهور به «حاج حسین آقا ملک»، در دهم خرداد ۱۲۵۰ در تهران دیده به جهان گشود. وی فرزند حاج محمدکاظم ملک‌التجار و نوه آقا محمدمهدی تبریزی بود.

آقا محمدمهدی تبریزی در جنگ‌های ایران و روس به ارتش پیوست و تا درجه سرهنگی پیش رفت. پس از جنگ، به تجارت روی آورد و ثروت هنگفتی به دست آورد. این ثروت عظیم، نسل به نسل به محمدکاظم ملک‌التجار و سپس به حاج حسین ملک رسید و زمینه‌ساز اقدامات خیرخواهانه گسترده او شد.

موقوفات گسترده و متنوع

موقوفات حاج حسین آقا ملک، در دو شهر تهران و مشهد واقع شده‌اند که تخمین زده‌اند وسعت این موقوفات حتی از کشور سوئیس نیز بیشتر است!

ایشان در زمان خود، بیش از دو میلیارد تومان (به ارزش آن زمان) از املاک، اموال و دارایی‌های خود را وقف امور عام‌المنفعه کرد.

حاج حسین ملک به دلیل ارادت خاصی که به حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) داشت، از سال ۱۳۱۶ تا ۱۳۵۰ شمسی، طی چند وقف‌نامه رسمی، تمامی دارایی‌های خود را به آستان مقدس آن امام همام وقف کرد.

وسعت املاک و مستغلات وقفی او به حدی است که گفته می‌شود از زمان صفویه تاکنون، املاکی با این وسعت به آستان قدس رضوی بخشیده نشده است؛ از این رو، بدون شک می‌توان حاج حسین آقا ملک را بزرگ‌ترین واقف آستان قدس رضوی در تاریخ معاصر ایران دانست.

موقوفات ملک، علاوه بر وسعت، از تنوع بالایی نیز برخوردار است: اراضی مزروعی و مسکونی، باغ، عمارت، رودخانه، قنات، کاروانسرا، حمام، مسجد، مدرسه، دکان، سرا، بیمارستان، کتابخانه و موزه، تنها بخشی از این رقبات وقفی به شمار می‌روند.

ویژگی موقوفات حاج ملک

یکی از ویژگی‌های بارز موقوفات ملک، توجه ویژه او به آبادانی مناطق وقفی و ایجاد رفاه برای مردم بود. به عنوان مثال، هنگام وقف باغ وکیل‌آباد مشهد، با دیدگاهی آینده‌نگر، چند هزار متر مربع زمین را برای احداث، پارک، بیمارستان، مسجد و مدرسه اختصاص داد تا امکانات رفاهی برای ساکنان منطقه فراهم شود. ایشان بدون اتکا به حمایت‌های دولتی و با هزینه شخصی، به احداث اماکن عمومی و جاده در اطراف مناطق وقفی همت می‌گماشت، رفتاری که در میان واقفان کم‌نظیر است.

دارایی‌های وقف‌شده

حاج حسین آقا ملک در طول حیات خود، دارایی‌های بسیاری را وقف امور خیریه و خدمت به مردم کرد. ازجمله این دارایی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- وقف چند میلیون متر مربع زمین در خراسان

- اهدای زمین به مردم

- اهدای باغ‌های شخصی برای بهره‌گیری عموم

- اختصاص شهریه و مستمری برای سالمندان و کارمندان از کارافتاده

- کفالت برخی از کودکان بی‌سرپرست

- تأسیس ده‌ها دبستان و دبیرستان

- تأسیس بیمارستان‌ها، مساجد، قنات و چاه‌های متعدد در سراسر ایران

- وقف کتاب‌های سنگی، خطی و دست‌نوشته‌های ارزشمند به آستان قدس رضوی

- وقف منزل پدری و تعدادی مغازه در بازار بین‌الحرمین تهران

- وقف تعدادی از مزارع به آستان قدس رضوی

جمله معروف ایشان:

«داشتن مال و ثروت خوب و لذت‌بخش است، اما بخشیدنش لذت بیشتری دارد.»

منبع: کتاب حاج حسین ملک، انتشارات آستان قدس رضوی.