رکوردزنی تورم ماهانه در نیمه دهه بانک

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد، نرخ تورم در خردادماه وارد فاز جدید شده و نسبت به ماه‌های گذشته تغییر مسیر داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه در خردادماه با ثبت رقم ۳/ ۴ درصدی به بیشترین مقدار طی نیم دهه گذشته رسیده است، همچنین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه نیز با ثبت رقم ۷/ ۱۳ درصد نسبت به ماه قبل افزایش ۴ واحد درصدی را ثبت کرده است. بررسی‌ها از گروه‌های تورمی نشان می‌دهد که افزایش نرخ تورم گروه خوراکی‌ها و حمل‌و‌نقل از عوامل موثر در بالا رفتن نرخ تورم در ماه‌های اخیر بوده است. یکی دیگر از نکات قابل‌توجه در آمار بانک مرکزی این است که نرخ تورم بانک مرکزی و مرکز آمار در این گزارش‌ها تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای داشته است.

رکوردزنی تورم ماهانه در نیمه دهه

بانک مرکزی آمار شاخص بهای مصرف‌کننده در ماه خرداد را منتشر کرد. براساس این گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده در سومین ماه سال به رقم ۶/ ۱۲۲ رسیده است. این رقم در اردیبهشت معادل ۵/ ۱۱۷ واحد بوده است. این آمار نشان می‌دهد نرخ تورم ماهانه در خردادماه معادل ۳/ ۴ درصد بوده است که رقم قابل‌توجهی است. نرخ تورم ماهانه در اردیبهشت ۶/ ۱ درصد گزارش شده بود. نرخ تورم ماهانه تغییرات شاخص بهای مصرف‌کننده در یک ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل است و معیاری از تغییر سطح عمومی قیمت‌ها طی یک ماه است. آمارها نشان می‌دهد نرخ تورم ماهانه در ۵ سال و ۴ ماه گذشته هیچ وقت در این سطح قرار نداشته است. آخرین بار در بهمن ۱۳۹۱ بود که نرخ تورم در سطح ۵ درصد قرار داشت و پس از آن روند نزولی نرخ تورم آغاز شد. اما این آمار نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه در خردادماه سال‌جاری مشابه انتهای سال ۱۳۹۱ شده است و به نوعی افزایش سطح قیمت‌ها مشابه آن سال‌ها شده است.

افزایش ۴ واحد درصدی

افزایش شاخص بهای قیمت مصرف‌کننده در خردادماه نسبت به ماه‌های قبل روی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه نیز تاثیر گذاشت. براساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در خردادماه به سطح ۷/ ۱۳ درصد رسیده است که این رقم در اردیبهشت‌ماه ۷/ ۹ درصد بود، بنابراین طی یک ماه ۴ واحد درصد به نرخ تورم ماهانه افزوده شده است. جهش ۴ واحد درصدی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در یک ماه طی ۵‌سال و نیم گذشته بی‌سابقه بوده است. این جهش نشان می‌دهد که نرخ تورم، وارد فاز جدیدی شده است. علاوه‌بر این جهش، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه پس از ۵ ماه فعالیت در سطح تک‌رقمی بار دیگر، از سطح تک‌رقمی فاصله گرفت. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که به‌رغم افزایش نرخ تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه، نرخ تورم متوسط هنوز در سطح تک‌رقمی باقی مانده است. براساس این آمارها نرخ تورم میانگین در خردادماه ۴/ ۹ درصد ثبت شده که این رقم در اردیبهشت‌ماه ۱/ ۹ درصد ثبت شده بود. این در حالی است که اگر روند تورمی کنونی در ماه‌های آتی نیز تداوم یابد، نرخ تورم متوسط در میانه تابستان از سطح تک‌رقمی خارج خواهد شد.

تفاوت با مرکز آمار ایران

گزارش جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد در خردادماه فاصله قابل‌توجهی میان آمارهای مرکز آمار ایران و بانک مرکزی وجود دارد. در حالی که نرخ تورم ماهانه شهری براساس آمارهای بانک مرکزی ۳/ ۴ درصد گزارش شده است، این آمارها در گزارش مرکز آمار ایران ۷/ ۱ درصد گزارش شده است. همچنین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به روایت بانک مرکزی ۷/ ۱۳ درصد گزارش شده است، حال آنکه در آمار مرکز آمار ایران این رقم ۲/ ۱۰ درصد بوده است. البته شکاف نرخ تورم در آمار نرخ تورم متوسط کمتر بوده به نحوی که آمار بانک مرکزی رقم ۴/ ۹ درصد و مرکز آمار رقم ۲/ ۸ درصد را گزارش می‌کند. این دو آمار در خردادماه به طور مشخص باعث گمراهی سیاستمداران و مخاطبان اقتصادی خواهد شد. به طور مشخص در حالی که گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ تورم در خردادماه افزایش محدودی داشته و در امتداد روند ماه‌های قبل است، اما گزارش بانک مرکزی این مورد را تایید نمی‌کند و نشان می‌دهد که نرخ تورم وارد فاز جدیدی شده است و باید سیاست‌های متناسب ضدتورمی برای کنترل آن به کار گرفته شود. حال این دو روایت، سیاست‌گذار را برای بهره‌گیری از ابزار و اتخاذ سیاست تورمی بر سر یک دوراهی قرار می‌دهد، هر چند به‌نظر می‌رسد در شرایط کنونی، سیاست‌گذار در تلاش برای کنترل نرخ تورم است و تغییر انتظارات تورمی را جامعه به خوبی درک کرده است. رئیس‌جمهوری در تازه‌ترین اظهارنظر با تاکید بر اینکه هیچ کمبود ملموس فیزیکی در زمینه کالاها یا ارز و ریال نداریم، پس چه نگرانی وجود دارد، تاکید کرد: «این همان چیزی است که اقتصاددانان آن را انتظارات تورمی توصیف می‌کنند و بنده به زبان ساده‌تر آن را سیاه‌نمایی آینده و ترساندن و نگران کردن مردم حتی بیش از واقعیت نسبت به آینده می‌نامم.» فارغ از صحبت‌های رئیس‌جمهوری و هر تعبیری که از شرایط کنونی وجود دارد، این شرایط باعث روشن شدن نرخ تورم شده است و باید سیاست مناسب برای کنترل استفاده شود.

متهم اصلی؛ خوراکی‌ها

اما گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده را می‌توان کالبد شکافی کرد تا بتوان عنوان کرد، علت افزایش نرخ تورم در خردادماه چه بوده است. گزارش شاخص بهای مصرف‌کننده از ۱۲ گروه اصلی تشکیل شده است. مهم‌ترین گروه‌های کالایی در این گزارش، «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» و «حمل‌و‌نقل» است. البته وزن دو گروه اول بیش از نیمی از تورم کل است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در خردادماه نرخ تورم ماهانه گروه خوراکی‌ها معادل ۸/ ۸ درصد ثبت شده است. این موضوع نشان می‌دهد عامل اصلی افزایش نرخ تورم در خردادماه افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در کالاهای خوراکی است. در خردادماه، برخی از عوامل مانند افزایش نرخ ارز، رشد بهای حمل‌و‌نقل به‌دلیل برخی اعتراضات کامیون‌دارها و کمبود محصولات کشاورزی باعث بالا رفتن بهای مواد خوراکی شده است. این موضوعی است که به‌طور مشهود از سوی مصرف‌کنندگان نیز قابل‌مشاهده و ارزیابی است.

افزایش نرخ تورم خوراکی‌ها یک اثر منفی نیز در انتظارات تورمی خواهد گذاشت، به‌دلیل اینکه بسیاری از افراد با دهک‌های متنوع درآمدی از افزایش نرخ تورم خوراکی‌ها آسیب می‌پذیرند، تورم این گروه اثر قابل‌توجهی در تغییر انتظارات تورمی برجا خواهد گذاشت، بنابراین یکی از راهکارهای بازگشت آرامش، سیاست‌های مناسب برای تنظیم قیمت در مواد خوراکی است. این تنظیم قیمت به شکل دستوری امکان‌پذیر نیست و باید شرایط برای کاهش قیمت فراهم شود. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها نیز ۸/ ۱۶ درصد ثبت شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه خوراکی‌ها در اردیبهشت‌ماه در سطح بسیار پایین‌تری قرار دارد. براساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم ماهانه، خوراکی‌ها در اردیبهشت سال‌جاری ۵/ ۲ درصد بوده است و نشان می‌دهد طی یک ماه به مقدار قابل‌توجهی به سطح نرخ تورم خوراکی‌ها افزوده شده است. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها در اردیبهشت‌ماه ۴/ ۸ درصد بوده است که نشان می‌دهد طی یک ماه نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه کالایی دو برابر شده است.

متهم ردیف دوم را می‌توان حمل‌و‌نقل عنوان کرد. نرخ تورم ماهانه گروه حمل‌و‌نقل در خردادماه معادل ۷/ ۶ درصد ثبت شده و نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه ۶/ ۱۷ درصد ثبت شده است. این در حالی است که نرخ تورم ماهانه گروه حمل‌و‌نقل در اردیبهشت‌ماه به میزان ۵/ ۲ درصد بوده است، همچنین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه در ماه دوم سال به میزان ۷/ ۱۰ درصد گزارش شده است. از مقایسه این آمار می‌توان دریافت که نرخ تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه در بخش حمل‌و‌نقل به‌شدت افزایش یافته است و این افزایش روی نرخ کلی تورم نیز اثر فزاینده داشته است.

اما به رغم شواهد عمومی از افزایش نرخ تورم در گروه مسکن و ساختمان، نرخ تورم ماهانه این گروه ۴/ ۱ درصد بوده است که اثر کنترل‌کننده در نرخ تورم داشته است. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه نیز ۱/ ۱۰ درصد ثبت شده است. تورم گروه مسکن و سایر سوخت‌ها بیشترین وزن را در میان گروه‌ها داشته است، بنابراین تغییرات این گروه اثر قابل‌توجهی در نرخ تورم مصرف‌کننده دارد. این در حالی است که برخی از کارشناسان معتقدند نرخ تورم در بخش مسکن طی ماه‌های گذشته افزایش یافته است. نرخ تورم ماهانه گروه مسکن در اردیبهشت‌ماه رقم ۶/ ۰ درصد بوده و نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه نیز تنها ۹ درصد ثبت شده است.

15