چه عواملی باعث ایجاد آفت دهان می‌شود؟

این نوع زخم می‌تواند در هر دو جنس رخ دهد، اما در زنان شایع‌تر است.

در دهانم مدتی است که جوش‌های کوچک دردناکی ظاهر شده، آیا این‌ها همان آفت دهان هستند اگر جوابتان مثبت است چگونه درمان می‌شود و چقدر زمان لازم دارد تا درمان شود؟

آفت نوعی از زخم‌های دهان محسوب می‌شود که سرطانی نیست و ممکن است با عفونت هرپسی (ناشی از ویروس تبخال) اشتباه گرفته شود. این نوع زخم می‌تواند در هر دو جنس رخ دهد، اما در زنان شایع‌تر است. آفت عود کننده از مهمترین نوع آفتهاست؛ زخم‌های عود کننده بطور معمول در دوران طفولیت تا بلوغ شروع می‌شوند و بهبودی آن حدود ۱ تا ۴ هفته طول می‌کشد. زخم آفت معمولاً گرد یا بیضی بوده و یک حاشیه قرمز رنگ با مرکز زرد یا خاکستری دارد.

آفت از دو جهت با تب خال متفاوت است یکی اینکه آفت بیشتر بافت نرم داخل دهان را گرفتار می‌کند جائیکه بندرت توسط زخم‌های تب خال در گیر می‌شود و آفت مسری نیست، ولی تب خال بسیار مسری می‌باشد.

علت ایجاد آفت چیست؟

مکانیسم دقیق ایجاد آفت هنوز به درستی روشن نیست. ولی به نظر می‌رسد واکنش‌های ایمنی بدن بیمار در ایجاد آن دخیل باشد. زخم‌های آفتی وقتی ایجاد می‌شوند که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می‌دارد. حضور این مولکول‌ها باعث حمله لنفوسیت‌ها خواهد شد. (همانند حمله همین سلول‌ها به بافت پیوند شده به بیمار). نتیجه این فرآیند پیدایش زخم‌های آفتی خواهد بود.

چه عواملی باعث پیدایش آفت دهان می‌شوند؟
عوامل مختلفی باعث پیدایش زخم‌های آفتی می‌شوند. هر یک یا ترکیبی از این موارد می‌تواند در پیدایش زخم‌های آفتی نقش داشته باشد:

۱ - استرس‌های روحی روانی (مثلاً افزایش زخم‌های آفتی نزدیک امتحانات دانشجویان)

۲ - کمبود‌های ویتامینی (مثلاً کمبود ویتامین‌های B۱، B۲، B۶، B. و C)

۳ - کمبود سایر مواد تغذیه‌ای: مثل کمبود روی، اسید فولیک، آهن، کلسیم، سلنیم

۴ - آلرژی (حساسیت): مثلاً آلرژی‌های غذایی (مثل آلرژی به گلوتن و یا میوه‌هایی مثل لیمو، پرتقال، سیب، گوجه‌فرنگی و یا توت‌فرنگی، پنیر و سایر لبنیات، شکلات، گردو) و یا افزودنی‌های خوراکی (مثل سینامون آلدئید و یا بنزوئیک اسید) و یا سایر مواد مثل آدامس، مواد دندانپزشکی، دارو‌ها و ...

۵ - تغییرات هورمونی: مثلاً افزایش زخم‌های آفتی در خانم‌ها در زمان عادت ماهیانه و یا کاهش زخم‌های آفتی در دوران بارداری

۶ - مسائل ژنتیکی: شیوع بیشتر آفت در فرزندان بیماران مبتلا در مقایسه با افراد سالم

۷ - عوامل عفونی

۸ - شرایط پزشکی خاص و بیماری‌های مشخص مثل اختلال عمل نوتروفیلی، بیماری بهجت، بیماری التهابی روده، بیماری سیلیاک و کراون و بیماران مبتلا به ایدز

۹ - خمیر دندان‌ها یا دهانشویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات (SLS)

۱۰ - تروما یا آسیب به مخاط دهان (مثلاً تحریک مخاط در اثر یک دندان تیز یا بعضی غذاها)

داروها: مثل دارو‌های ضدالتهاب غیر استروئیدی، بتابلاکرها، دارو‌های شیمی درمانی که همگی ارتباطی با بروز آفت‌های دهان دارند.

انواع آفت
آفت یک بیماری شایع بوده و تا ۲۰ درصد جمعیت را مبتلا می‌سازد. در افرادی که سطح اقتصادی و اجتماعی بالاتری دارند شایعتر است و سه فرم عمده دارد:

آفت مینور
فرم مینور یا کوچک حدود ۸۰ درصد موارد را شامل می‌شود. این فرم عمدتاً در گروه سنی ۱۰ تا ۴۰ سال دیده شده و ناراحتی مختصری ایجاد می‌نماید. زخم‌هایی بین ۲ تا ۴ میلیمتر در لب‌ها، گونه‌ها، کف دهان و زیر زبان ایجاد می‌شود. این زخم‌ها در لثه‌ها، کام و روی زبان شایع نیستند. تعداد زخم‌ها در یک زمان معمولاً کم بوده و بین ۱ تا ۶ عدد متغیر است. ضایعات طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود یافته، ولی با فواصل نامنظمی ممکن است عود کند. زخم‌های معمولاً گرد و یا بیضی بوده، ولی ممکن است خطی باشند. رنگ زخم ابتدا زرد رنگ بوده، ولی بتدریج خاکستری می‌شود. حاشیه زخم ملتهب و قرمز رنگ است و بهبودی بدون جوشگاه صورت می‌پذیرد.

زخم‌های آفتی وقتی ایجاد می‌شوند که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می‌دارد. حضور این مولکول‌ها باعث حمله لنفوسیت‌ها خواهد شد. در نتیجه این فرآیند پیدایش زخم‌های آفتی خواهد بود.

آفت ماژور
فرم ماژور یا بزرگ حدود ۱۰ درصد موارد را شامل می‌شود. این زخم‌ها بزرگتر بوده، عود بیشتری داشته، مدت بیشتری باقی می‌ماند و از نوع مینور دردناکتر می‌باشد. اندازه آن‌ها ممکن است از یک سانتیمتر هم بزرگتر شده و در هر جای دهان حتی روی زبان و کام نیز دیده شوند. تعداد آن‌ها کم (معمولاً ۱ تا ۶ عدد) و طی ۱۰ تا ۴۰ روز بهبود می‌یابند. بهبودی آن‌ها می‌تواند با بجا گذاشتن جوشگاه باشد.

فرم شبه تبخال
این فرم در سنین کمی بالاتر از فرم‌های قبلی دیده شده در خانم‌ها شایعتر است. این فرم به شدت دردناک بوده و آنقدر فواصل عود کم است که زخم تقریباً بطور مداوم وجود دارد. این فرم با ایجاد تاول‌های ریز شروع می‌شود که سریعاً تبدیل به زخم‌های کوچک (۲ میلیمتری) می‌شوند. این ضایعات در هر جای دهان ممکن است باشند. این زخم‌ها بزرگتر شده و به یکدیگر می‌پیوندند تا یک زخم بزرگ که طی ۱۰ روز یا بیشتر بهبود می‌یابد، تشکیل شود. به دلیل شباهت ظاهری این فرم آفت به تبخال، فرم شبه تبخال نام گرفته است، ولی دلیلی بر دخالت ویروس تبخال در این بیماری وجود ندارد.

درمان آ‏فت دهان
هر چند درمان قطعی برای آفت وجود ندارد، ولی روش‌هایی هست که در کاهش مدت زمان حضور زخم و نیز کاهش درد و ناراحتی بیمار مؤثر است.

۱- استفاده از خمیردندان‌هایی که حاوی سدیم لوریل‌سولفات نباشند.

۲- استفاده از محصولاتی که مثل Orabase با ایجاد یک لایه محافظ روی زخم‌ها مانع تحریک آن‌ها توسط عوامل محیطی می‌شوند.

۳- محصولات بی‌حس کننده موضعی (مثل لیدوکائین، بنزوکائین)

۴- دارو‌های ضدباکتریایی (مثل سولفات مس و ...)

۵- دارو‌هایی که سطح زخم‌های آفتی را شستشو می‌دهند (مثل پراکسید هیدروژن و کار با میدپراکسید)

۶- ترکیب شیر منیزی و دیفن‌هیدرامین با نسبت مساوی ۴ تا ۶ بار در روز

۷- دارو‌های گیاهی: برخی عصاره‌های گیاهی باعث تخفیف علائم بیماران آفتی می‌شوند.

۸- مصرف مرتب وروزانه ماست که محتوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس باشد.

۹- کاهش عوامل آسیب زننده (تروماتیک) دهان مثل دندان‌های شکسته، جرم زیاد، پر کردگی‌های تیز و ...

۱۰- رعایت بهداشت دهان به صورت دقیق و منظم

۱۱- عدم مصرف غذا‌هایی که ایجاد آفت را تشدید می‌نمایند. (مثل غذا‌های آلرژیک)

۱۲- درصورت کمبود تغذیه‌ای بایستی مکمل مولتی‌ویتامین مصرف شود.

۱۳- عدم مصرف غذا‌ها و مایعات محرک مثل آب‌لیمو یا رب‌گوجه و ...

۱۴- کاهش استرس

۱۵- دارو‌های ضدالتهابی که توسط پزشک تجویز می‌شوند: مثل آفتازول Aphthasol, Kenalog in orabase که همان تریامسینولون استوناید بوده و به نام تجاری Adcortyl در بازار ایران وجود دارد.

۱۶- دارو‌های مهار کننده کلاژناز مثل تتراسایکلین و Peridex یا کلرهگزیدین گلوکانات. درمان با کلرهگزیدین می‌تواند سرعت بهبود زخم‌های آفتی را بهبود بخشد.

منبع: باشگاه خبرنگاران

10