ترس از بیماری یا خودبیمارانگاری (هیپوکندریا) چیست؟
ترس از بیماری یا خودبیمارانگاری (هیپوکندریا) یک اختلال روانی است که با داشتن اشتغال ذهنی و وسواس‌گونه فرد درباره وضع سلامت خود مشخص می‌شود.
ترس از بیماری یا خود بیمارانگاری یا هیپوکندریا یک اختلال روانی است که فرد مدام نگرانی مفرط در مورد سلامتی خود دارد و بخش زیادی از زمان خود را صرف بررسی نشانه‌های بیماری‌ها و مراجعه به پزشک می‌کند. در این مقاله با این اختلال، نشانه‌ها و درمانش بیشتر آشنا می‌شویم.
خودبیمارانگاری چیست؟
خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا عارضه‌ای روانی است که با اشتغالاتی وسواسی که فرد درباره وضع سلامت خود دارد مشخص می‌شود. به عبارت دیگر خود بیمارانگاری به نوعی اشتغال ذهنی بیمار به ترس از بیمار شدن یا اعتقاد وی مبنی بر ابتلا یه یک بیماری جدید گفته می‌شود.
در این عارضه بیمارنوسان‌های بهنجار جسمانی مانند سرفه موقت، آزردگی‌های سطحی پوست یا تعرق را به منزله علایم یک بیماری وخیم، تفسیر کرده و پیوسته در طلب کمک و مواظبت است. کوشش‌های دوستان، خویشاوندان یا پزشکان به منظور منصرف کردن بیماران از این افکار به جایی نمی‌رسند و به رغم معاینه‌های مکرر، این بیماران به ایمنی خاطر دست نمی‌یابند و برای یافتن کمکی موثر، مدام از یک پزشک به پزشک دیگر مراجعه می‌کنند.
شیوع اختلال ترس از بیماری در زنان و مردان یکسان است و در میان همه گروه‌های سنی و طبقات اجتماعی ممکن است ظاهر شود. در تمام سنین می‌تواند اتفاق بیفتد، اوج ابتلا در مردان در سنین سی سالگی و در زنان در سنین چهل سالگی است.
این بیماری دارای سه بعد است که عبارتند از:
1- اشتغال ذهنی
اشتغال ذهنی در خود بیمارانگاری ممکن است به کارکردهای بدنی (مانند ضربان قلب، تعریق، یا حرکات دودی لوله گوارش)، نابهنجاری‌های جسمی مبهم و نامشخص (مانند قلب خسته، رگهای دردناک) مربوط باشد. شخص این نشانه‌ها یا علایم را به یک بیماری مشکوک نسبت می‌دهد.
2- ترس از بیماری یا عقیده بی‌مورد در مورد ابتلا به بیماری به رغم اطمینان بخشی پزشکی دوام داشته باشد
معاینه‌های بدنی مکرر، آزمون‌های تشخیصی و اطمینان بخشی از جانب پزشک کمتر موجب کاهش نگرانی یا ناراحتی درباره بیماری می‌شوند. برای نمونه فردی که در مورد ابتلا به بیماری قلبی اشتغال ذهنی دارد با توجه به فقدان یافته‌های مربوط به معاینه بدنی، یا حتی آنژیو گرافی قلبی مطمئن نخواهد شد.
3- اعتقاد به داشتن بیماری
خودبیمارپنداری در کودکی
ترس از بیماری در کودکان بر اساس شکایات از کنش وری بد جسمانی، احساس بدی وضع سلامت یا پیش بینی اضطراب آمیز بیمار شدن درآینده مشخص‌تر می‌شود و بدین ترتیب شاهد رفتارهایی هستیم که دلمشغولی کودک را نسبت به وضع بدنی خود نشان می‌دهند:
نگرانی همیشگی نسبت به سلامت خود یا نسبت به یک بیماری احتمالی خستگی مبهمی که مانع کار یا حتی بازی می‌شود دردها یا ناراحتی‌هایی در اعضای مختلف، سردرد، اختلال‌های دیداری، دل درد، پا درد، حالت تهوع و جز آن
خودبیمارپنداری در نوجوانی
ترسهای مبتنی بر خودبیمارانگاری در نوجوانی به صورت سردرد، نگرانی درباره قلب، ترسهای مربوط به خون، شکایت‌های مربوط به ناحیه شکمی خود را نشان می‌هد.
ویژگی‌های افراد خودبیمارانگار
در مقایسه با دیگران به تندرستی خود توجه بیشتری نشان می‌دهند، اما به طور کلی عادات بهداشتی بهتری ندارند. افرادی که ترس از بیماری دارند اغلب دارای سابقه پزشکی مفصل و طولانی می‌باشند. روابط اجتماعی این افراد تیره می‌شود زیرا فرد مبتلا به خود بیمارانگاری با بیماری خود اشتغال ذهنی داشته و اغلب درمان و توجه ویژه‌ای را انتظار دارد. زندگی خانوادگی آنان ممکن است مختل شود زیرا اشتغال ذهنی با عملکردهای فردی در زندگی آنان تداخل کرده و سبب عدم موفقیت شغلی او می‌شود. در موارد بسیار شدید فرد ممکن است به طور کامل ناتوان و از کارافتاده شود. این بیماران همیشه یک کیسه پرازانواع رادیوگرافی، نوارهای قلبی ومغزی، تست ورزش، سونوگرافی و جواب آزمایش به همراه خود دارند. گاهی افراد خودبیمارانگار دچار حمله‌های وحشت زدگی می‌شوند که در اثر نگرانی‌های خودبیمارانگارانه است. مبتلایان ممکن است با خواندن یا شنیدن مطالبی درباره بیماری، یا بیمار شدن یک فرد آشنا یا با مشاهده و احساس رویدادهای بدنی خود وحشت زده شوند. ترس از بیماری اغلب به ویژگی اصلی فرد، موضوع گفتگوهای روزمره و واکنش فرد به فشارهای روانی زندگی تبدیل می‌شود. معاینه بالینی یا جواب منفی آزمایش‌ها، تنها به مدت کوتاه موجب اطمینانبخشی بیمار می‌گردد. مبتلایان به این اختلال، اغلب معتقدند به آنها توجه کافی نمی‌شود و ممکن است به طور مبرم در برابر ارجاع به مراکز بهداشت روانی مقاومت کنند. بیماران با اختلال ترس از بیماری هیچگاه قانع نمی‌شوند و در نتیجه از پزشکشان بیزار می‌شوند. این بیماری سیر مزمن و عود کننده و مقاومی دارد و ممکن است چند سال طول بکشد و مراجعات مکرر به پزشکان و حتی بستری شدن‌های متعدد و تکرار آزمایش‌های گوناگون در سابقه فرد وجود داشته باشد.
درمان هیپوکندریا
انواع موقتی هیپوکندریا معمولا با مشاوره و گاه با مصرف داروهای ضداضطراب قابل درمان است. اما پزشکان و متخصصان سلامت روانی معتقدند که درمان خودبیمارانگاری در نوع بلندمدت آن دشوار است. مخصوصا در افرادی که به اختلال‌های اضطرابی و افسردگی هم مبتلا هستند. چون درمانجویان وقتی احساس می‌کنند نگرانی آنها جدی گرفته نمی‌شود عصبانی می‌شوند.
درمان دارویی اضطراب و افسردگی در این افراد کمک کننده است. این داروها باید به مدت سه ماه ادامه داشته باشند. در برخی موارد داروهایی مانند فلوکستین برای کاستن از نگرانیشان در مورد سلامتی و روان‌درمانی نیز می‌تواند موثر باشد ولی بسیاری از این افراد اعتقاد چندانی به آن ندارند و این درمان را کامل نمی‌کنند.
هر چند که احتمال طولانی شدن دوره درمان وجود دارد و تمایل به داشتن نگرانی مفرط از سلامتی ممکن است کاملا از بین نرود. با این حال بیمار مبتلا به هیپوکندریا می‌تواند به عنوان اولین قدم، دریابد که دچار اضطراب است و یک بیماری جسمی ندارد و بتدریج از اضطراب خود بکاهد.
منبع: ستاره
16
