جشنواره شعر فجر نباید به برگزاری چند محفل و انتخاب کتاب شعر خلاصه شود
محمدکاظم کاظمی‌دبیر علمی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی تسنیم با اشاره به بخش ویژه شعر افغانستان در این دوره جشنواره گفت: توجه به افغانستان و آثار شعر این کشور در جشنواره از چند جهت ضرورت داشت. اول اینکه جمع وسیعی از مردم افغانستان، مهاجرانی هستند که در ایران زندگی می‌کنند و بخشی از جامعه ادبی ایران را شاعران مهاجر افغانستان شکل می‌دهند. اگر آثار این مهاجران شاعر و یا شاعران مهاجر در جشنواره دیده شود، به بهتر شدن مناسبات بین جامعه مهاجر افغانستان و جامعه ایرانی منجر خواهد شد و بعد از آن جامعه ایرانی بیشتر با ادبیات افغانستان آشنا می‌شود و آن را باور می‌کند و از طرفی، مهاجران افغانستان هم با دیدن حُسن نظر جامعه ایران، دلگرم‌تر خواهند شد. این روند همچنین در داخل افغانستان هم به بهبودی مناسبات کمک خواهد کرد.
وی ادامه داد: بسیار پیش آمده که بین دو کشور نوعی چالش بر سر مفاخر فرهنگی ایجاد شود و چه بسا این چالش‌ها هم به بروز کدورت هم منجر شده باشد، از طرفی مردم ایران نسبت به زبان فارسی در افغانستان و نفوذ زبان فارسی در افغانستان اطلاع زیادی ندارند. بنابراین گنجانده شدن بخش ویژه افغانستان در جشنواره شعر فجر می‌تواند تا حدودی در خصوص رفع این سوءتفاهمات اثربخش باشد و زمینه‌ای ایجاد کند که دو کشور بیشتر از منظر ادبیات، فرهنگ و هنر با هم مواجه شوند تا از منظر مسایل اداری و قانونی مهاجرت و مسایل دیپلماتیک و امثالهم.
کاظمی همچنین درباره میزان اثرگذاری جشنواره شعر فجر گفت: به نظرم کمی خوشبینانه است اگر تصور کنیم اتفاقاتی که در حوزه شعر می‌افتد، چه انتشار کتاب و چه برگزاری یک جشنواره، تأثیر وسیعی در جوامع بشری داشته باشد. به خصوص در سال‌های اخیر این اثرگذاری کم‌رنگ است و نمی‌توانیم تصور کنیم و یا انتظار داشته باشیم که اتفاقات خیلی بزرگی در پی برگزاری یک جشنواره رخ خواهد داد. با این حال می‌توانیم این آرزو را داشته باشیم که جشنواره شعر فجر در سال‌های آینده وسیله‌ای شود تا به سبب آن توجه به شعر در کشور افزایش یابد و در گذر آن توجه، وضعیت شعر از این حالت تقریباً راکدی که دارد، خارج شود. جشنواره شعر فجر به نظر من این نقش را دارد که توجه به شعر را پررنگ‌تر کند؛ اما واقعیت این است که جشنواره آنطور که انتظار داریم، در جامعه تحول‌گرا نیست؛ زیرا شعر در جامعه تحول و تغییر کلی ایجاد نمی‌کند.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا شعر در جامعه معاصر تحول‌زا نیست، گفت: با شما موافقم. شعر در گذشته وسیله‌ای اثرگذار بود و باورهای فرهنگی ما در حوزه‌های آموزشی، رسانه و مفاهیم اعتقادی و عرفانی و امثال اینها بر دوش شعر بود. شعر اولین وسیله‌ای بود که مردم با آن انتقال اطلاعات می‌کردند؛ اما در سال‌های اخیر با بروز هنرهای جدید، از این رسالت شعر کاسته شد و توجه عمومی را نسبت به شعر کم کرد. از طرف دیگر برخی رسانه‌ها که جذابیت بصری بیشتری دارند، خودشان را به جامعه تحمیل کردند. به همین دلیل نقش شعر کم‌رنگ‌تر شده است.
وی با اشاره به برگزاری جشنواره‌های شعر در افغانستان گفت: در افغانستان متولیان نهادهای دولتی مربوط به شعر، هیچ کار جدی در این حوزه صورت نمی‌دهند. نهادهای بین‌المللی و مؤسسات خصوصی هم در حوزه‌های غیر از شعر فعال هستند. با این حال اتفاقات بزرگ در حوزه شعر افغانستان فقط به همت انجمن‌های ادبی و همت‌های فردی علاقه‌مندان برگزار می‌شود و این انجمن‌ها محل سنجش شعر و شاعری در افغانستان محسوب میشوند.
این شاعر مهاجر افغانستان تصریح کرد: وقتی در داخل ایران یک اتفاق وسیع شعری بدون پایبندی به مسایل سیاسی رخ می‌دهد، می‌تواند الگوی مردم افغانستان در این حوزه باشد؛ اما مسأله این است که نه فقط مردم و اهل ادب که دولتمردان و مسئولان هم باید از این جشنواره الگوبرداری کنند.
وی با اشاره به دوره‌های برگزار شده جشنواره شعر فجر گفت: به نظرم جشنواره در این مدت خوب عمل کرده و از تمامی سلایق و دیدگاه‌ها و نگاه‌های مختلف پذیرایی و میزبانی کرده است و حتی برخی اوقات سبب شده تا واکنش‌هایی هم از سوی برخی ایجاد شود. البته نظر من هم این است که این اتفاق بیفتد و در جشنواره شاهد هیچگونه مرز محتوایی نباشیم؛ مگر خط قرمزهایی که برای انتشار کتاب وجود دارد.
وی ادامه داد: در جلسه هیأت علمی جشنواره خطاب به استادان بزرگوار که دست‌اندرکاران برگزاری این دوره از جشنواره هستند عرض کردم که آورده‌های محسوس جشنواره باید بیشتر شود. یعنی نباید تنها به برگزاری چند محفل و انتخاب چند اثر به عنوان آثار برتر اکتفا کرد. در جشنواره باید اتفاقات دیگری حادث شود؛ مانند اعطای جایزه به افرادی غیر از شاعران برگزیده.
کاظمی اضافه کرد: در شکل کنونی جشنواره به چند کتاب جایزه تعلق می‌گیرد و چندین محفل شعر برگزار می‌شود. باید دایره کسانی که به نوعی در جشنواره دیده و یا تحسین میشوند و یا آثارشان مورد توجه قرار می‌گیرد، وسیع‌تر شود و در حوزه‌ها و گرایش‌های مختلف شعری کار افراد بسیاری تحسین شود. در حال حاضر این انتقاد مطرح می‌شود که با شکل کنونی جشنواره در برخی حوزه‌ها امکان جایزه و معرفی آثار برتر وجود ندارد؛ مثلاً ممکن است شاعری مجموعه رباعی خوبی سروده و منتشر کرده باشد؛ اما بالطبع حجم این مجموعه رباعی در کنار مجموعه غزل و قصیده از حجم بسیار کمی برخوردار است و گاهی نمی‌تواند داوران را مجاب به انتخاب کند؛ زیرا نمی‌تواند امتیاز درخور خودش را کسب کند. به همین دلیل در این جشنواره به نوعی به قالب‌های کوتاه ظلم می‌شود و باید آن را رفع کرد. بنابراین جایزه دادن به بهترین کتاب رباعی، کتاب شعر کوتاه، کتاب شعر طنز و بهترین کتاب اول شعر در کنار بخش اصلی، یکی از پیشنهادات من برای ارتقای جشنواره است و معتقدم که با افزایش برگزیده‌های جشنواره، می‌توان آورده‌های جشنواره شعر فجر را افزایش داد.
منبع: تسنیم
10
