افزایش کودکان زباله گرد، معضل اجتماعی یا سیاسی؟

کودک زباله گرد، کودک بازیافتی، کودک کار. روزانه چند صد بار این واژه‌ها را می‌شنویم؟ در رسانه‌ها چندین بار این الفاظ شنیده می‌شوند؟ این معضل اما سال‌های زیادیست که با شنیده شدن و دیده شدن در مناطق مختلف شهری از بین نرفته است و حتی گریبان گیر کودکان مهاجر هم شده است. کودکان زباله گرد که به عقیده بسیاری از فعالین حوزه کودک به بحران تبدیل شده است اما این روزها بعد از تصویب لایحه حمایت از کودک و نوجوان در مجلس شورای اسلامی قرار است برطرف شود. البته این مهم جز با کمک ارگان‌های دولتی و فرهنگسازی در کشور برطرف نخواهد شد.

قانون حمایت از کودک و نوجوان اما در بندهای تازه‌ای که تصویب کرده است هرگونه بهره‌کشی اقتصادی از کودکان زیر ۱۵سال را ممنوع و وزارت رفاه را مجبور کرده تا کودکان ۱۵ تا ۱۸ سالی که بنا به ضرورت مجبور به کارکردن هستند حتما بیمه شوند.

طیبه سیاوشی یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی که پیگیر قانون حمایت از کودک و نوجوان بود او در گفت‌وگویی که با خبرنگار اجتماعی خبر فوری داشت اعلام کرد٬ لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان می‌تواند از بین برنده بسیاری از آسیب‌های وارده به کودکان کار شود و تا حد زیادی بهره کشی اقتصادی در این گروه آسیب پذیر را از بین ببرد.

سیاوشی البته حدود ۷۰ درصد کودکان زباله گرد را از قشر کودکان مهاجر اعلام کرد و تمام قوانین تصویب شده در این لایحه را شامل حال آنان نیز دانست.

وی همچنین اعلام کرده بود که شهرداری‌ها باید تعامل بیشتر با مجلس شورای اسلامی بر سر مساله کودکان کار داشته باشند در غیر این صورت این بحران حل نخواهد شد.

فاطمه ذوالقدر دیگر نماینده مجلس شورای اسلامی هم در گفت‌‌وگو با خبر فوری اعلام کرد که خطای استفاده از کودک زباله گرد بیشتر متوجه پیمانکاران است.

وی همچنین تاکید کرد: با وجود قانون حمایت از کودک٬ شهرداری باید پیمانکارانی به کار گیرد که از کودکان استفاده نکنند.

معضل شهری یا سیاسی؟

هرچند که نمایندگان مجلس انگشت اتهام برای به کارگیری کودکان در کارگاه‌های زباله گردی را به سمت شهرداری می‌گیرند اما اعضای شورای شهر این مساله را عمیق‌تر می‌دانند و تنها شهرداری را مقصر این ماجرا نمی‌دانند.

زهرا صدراعظم نوری٬ یکی از اعضای شورای شهر تهران چندی پیش در گفت‌وگویی درباره نقش شهرداری در به کار گیری کودکان کار اعلام کرده بود: مدیریت شهری موظف است در راستای ماموریت‌ها و وظایفی که قانون برای آن مشخص کرده است اقدام کند و ورود در هر فعالیت و خدمتی باعث می‌شود که شهرداری از ماموریت اصلی خود فاصله بگیرد. در سنوات گذشته ما شاهد این بودیم که شهرداری در هر حوزه‌ای ورود پیدا کرده و خدماتی را ارائه داده این کار باعث می شد که منابع شهر در جاهایی مصرف شود که قانون در حوزه مدیریت شهری برای آن تکلیفی نکرده بود.

صدراعظم نوری همچنین ادامه اعلام کرده بود: ساماندهی به کودکان کار در محدوده شهری جزو وظایف شهرداری تهران نیست. ما هیچ بند و تبصره‌ای نداریم که ساماندهی کودکان کار را به عهده شهرداری تهران گذاشته باشد.

ناهید خداکرمی یکی دیگر اعضای شورای شهر تهران است که به تازگی در گفت‌وگویی مساله کودکان زباله گرد را یک معضل سیاسی و غیر شهری دانست و تاکید کرد: به تنهایی شهرداری نمی‌تواند کاری کند. زیرا تا زمانی که کودک به کار احتیاح دارد به هر طریقی شده آن را انجام می‌دهد اگر زباله گردی نکند به کارگاه‌های زیرزمینی و فعالیت در آن‌ها روی می‌آورد. این کارگاه‌ها چه بسا مشکلات زیادی برای کودکان چه از منظر روانی و چه از منظر سلامت جنسی و جسمی ایجاد کرده باشند.

پیمانکاران یا خرد جمعی مساله این است!

اینکه این پیمانکاران هستند که کودکان کار را استخدام می‌کنند و شهرداری باید آن‌ها را توبیخ کند بحثی است که فعالان حوزه کودک روی آن تاکید دارند. بسیاری دیگر البته معتقدند که این مساله باید ریشه‌ای بررسی شود و اصلا نباید کودکان را از کار منع کرد زیرا کودک تا زمانی که به کار احتیاج دارد به هرکاری روی می‌آورد.

راهکارهایی مانند جمع کردن و بگیر و ببندهایی که شهرداری برای کنترل جمعیت کودکان کار و بالاخص کودکان زباله گرد در پی می‌گرفت هم مشخصا جوابگوی کنترل کودکان کار نبوده است.

ناهید خداکرمی در تایید این حرف گفته است: ما فقط می‌خواهیم همه معضلات را جمع کنیم. اصلا چرا باید جمع کرد؟ همانطور که اشاره کردم هستند کودکانی که به این کار احتیاج دارند و باید برایشان بسترهای مناسب ایجاد کرد. ما برای کنترل این مساله نیاز به یک خرد جمعی و یک راهکار جمعی داریم تا تولید آسیب نکنیم ما فقط می‌خواهیم جمع کنیم و هیچوقت نخواستیم این مساله را ریشه‌ای بررسی کنیم.

زهرا صدراعظم نوری هم درباره اینکه مساعدت از جانب کدام گروه و ارگان می‌تواند کمک کننده به حل این معضل شود گفت: وزارت کار رفاه و تامین اجتماعی و سایر نهادها موظف هستند که به این مساله بپردازند. شهرداری و مدیریت شهری تلاش می کند در حوزه های مختلف نقش تسهیلگری انجام دهد باتوجه به امکاناتی که دارد همکاری و مساعدت با سایر نهادها داشته باشد البته این با وظیفه اصلی مدیریت شهری متفاوت است.

بعد از تصویب قوانین متعدد هنوز که هنوز است بر سر فعالیت کودکان و کسب درآمد آن‌ها بحث است. اینکه بگوییم بسیاری از خانواده‌ها کودک را منبعی برای کسب درآمد خود می‌دانند بر کسی پوشیده نیست اما کارهای پر خطری مانند زباله گردی قطعا مناسب برای کودک و نوجوانی که توانایی محافظت از خودش را در برابر آسیب‌های محیطی نیاموخته است قطعا از جانب بسیاری از همین خانواده‌ها هم نفی خواهد شد. غیر از فرهنگ‌سازی قطعا وارد عمل شدن قانونگذاران و توبیخ کارگاه‌هایی که برای پایین آوردن هزینه‌های خود اقدام به به کارگیری کودکان می‌کنند هم شاید چاره ساز باشد. از بین بردن این بحران اما احتیاج به همیاری تمام گروه‌ها و نهادهای حکومت دارد و شهرداری٬ مجلس و سازمان‌های مردم نهاد به تنهایی از بین بردنده این آسیب نخواهند بود.

33