بدشانس‌ترین موشک‌های فضایی که ماموریتشان با شکست مواجه شد!

خوشبختانه تازه‌ترین مورد از پرتاب‌های فضایی که طبق برنامه پیش نرفت به فاجعه ختم نشد و فضاپیمای "سایوز" پس از عدم پرتاب موفق برای سفر به ایستگاه فضایی بین‌المللی، موفق شد به طور ایمن روی زمین فرود آید و سقوط نکرد.

تاکنون موشک‌های بسیاری برای ارسال ماهواره به فضا پرتاب شده‌اند که پرتاب برخی از آنها با موفقیت و برخی دیگر به دلایل گوناگون با شکست مواجه شده است، در این گزارش قصد داریم ۷ موشک ماهواره‌بر که پرتاب آنها با شکست مواجه شده است را معرفی کنیم.

" ونگارد تی‌وی ۳ "(Vanguard TV۳)

۶۲ سال پیش موشک "ونگارد تی‌وی ۳ "(Vanguard TV۳) ایالات متحده آمریکا که با نام "Vanguard Test Vehicle Three" نیز شناخته می‌شود در ۶ دسامبر سال ۱۹۵۷ و در ساعت ۱۶:۴۴ به وقت ساعت هماهنگ جهانی از" پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال" پرتاب شد. "Vanguard TV۳" نخستین تلاش ایالات متحده برای ارسال یک ماهواره به مدار اطراف زمین بود. موشک "Vanguard TV۳" حامل ماهواره "Vanguard ۱A" بود. "Vanguard ۱A" یک ماهواره کوچک بود که برای آزمایش قابلیت‌های پرتاب سه مرحله‌ای Vanguard و بررسی اثرات محیط بر روی یک ماهواره و سیستم‌های آن در مدار زمین طراحی شده بود. این موشک تنها چند ثانیه پس از پرتاب و در حالیکه فقط در حدود چهار فوت (۱.۲ متر) از زمین فاصله گرفته بود، سقوط کرد و پس از برخورد با مخازن سوخت به طور کامل منفجر شد و این انفجار سبب وارد شدن خسارت زیادی به سکوی پرتاب نیز شد. لازم به ذکر است ماهواره‌ای که این موشک حامل آن بود نیز به طور کامل خراب شد. علت دقیق این حادثه مشخص نیست، اما برخی بد عمل کردن سیستم سوخت رسانی را علت این حادثه می‌دانند.

"آپولو ۶ "(Apollo ۶)

"آپولو ۶ "(Apollo ۶) که در تاریخ ۴ آوریل سال ۱۹۶۸ توسط موشک "ساترن ۵ "(Saturn V) در ساعت ۱۲:۰۰ به وقت ساعت هماهنگ جهانی و از مرکز "پرتاب ۳۹ پایگاه فضایی کندی" پرتاب شد، دومین مأموریت نوع A برنامه آپولو ایالات متحده آمریکا و آخرین ماموریت آزمایشی بدون سرنشین از پروژه آپولو بود.

اهداف این پرواز آزمایشی، نشان دادن قابلیت پرواز مداری(trans-lunar injection) موشک "ساترن ۵ " با یک بار محاسبه شده تقریبا حدود ۸۰ درصد از کل فضاپیمای آپولو کامل و نمایش قابلیت سپر حرارتی ماژول فرماندهی (CM) برای مقاومت در برابر ورود مجدد به ماه بود.

آپولو۶ که آخرین ماموریت آزمایشی بدون سرنشین نیز بود از آنچه که "نوسانات پگو" (pogo oscillations) نامیده می‌شود رنج می‌برد و به همین دلیل نیز موفق به انجام ماموریت مدار برنامه‌ریزی شده از زمین نشد.

نوسان پگو یک ارتعاش خودجوش در موتورهای موشک‌های با سوخت مایع است که توسط بی‌ثباتی احتراق صورت می‌گیرد.

احتراق ناپایدار منجر به تغییرات در بخش نیروی رانشی موتور می‌شود که موجب تغییر شتاب در ساختار انعطاف‌پذیر خودرو می‌شود که به نوبه خود سبب تغییرات در فشار سوخت و سرعت جریان سوخت می‌شود. بنابراین، حتی اگر این موشک با موفقیت به فضا پرتاب شد اما دانشمندان با بررسی برخی مسائل دریافتند که این ماموریت که قسمتی از پروژه آپولوی ناسا برای آماده‌سازی فرود انسان بر سطح کره ماه بود برای حمل فضانوردان مناسب نیست. این ماموریت ۹ ساعت و ۵۷ دقیقه و ۲۰ ثانیه به طول انجامید و در ۴ آوریل سال ۱۹۶۸ و در ساعت ۲۱:۵۷:۲۱ به وقت ساعت هماهنگ جهانی نیز فرود آمد.

"فضاپیمای چلنجر "(Challenger space shuttle)

فضاپیما چلنجر ایالات متحده آمریکا در ۲۸ ژانویه سال ۱۹۸۶ پرتاب شد اما تنها یک دقیقه پس از پرتاب فضاپیما منفجر شد و یک واقعه تلخ را رقم زد. زمانی که شاتل فضایی چلنجر در(ماموریت اس‌تی‌اس-۵۱-ال) ۷۳ ثانیه بعد از پرواز خود منفجر و تبدیل به چند تکه شد، منجر به مرگ تمام هفت خدمه این شاتل شد. این فضاپیما در طول اقیانوس اطلس و در سواحل فلوریدای مرکزی دچار نقص فنی و انفجار شد. محفظه خدمه و بسیاری از قطعات دیگر فضاپیما پس از یک جستجوی طولانی و عملیات بازیابی از کف اقیانوس جمع‌آوری شد.

"کمسیون تحقیق ریاست جمهوری"، موسوم به "کمیسیون راجرز" (Rogers Commission Report)، علت حادثه را طرح نامناسب اتصال بخش‌های موشک سوخت جامد کمکی(Solid Rocket Booster) دانست. این اتصال شامل دو اورینگ لاستیکی بود. این اورینگ‌ها در موشک‌های دیگر بدون مشکل کار کرده بودند اما به دلیل هوای بسیار سرد روز پرتاب فضاپیما، این اورینگ‌ها قادر به آب‌بندی کامل اتصال نشده بودند و گازهای موشک سوخت جامد از این اتصال نشت کرده و باعث انفجار مخازن سوخت مایع نصب شده در کنار موشک شده بودند. مهندسانی از شرکت پیمانکار سازنده موشک در روز قبل از پرتاب موشک با ناسا تماس گرفته و به خطر نشت گاز از این اتصالات در صورت پرتاب فضاپیما در هوای سرد هشدار داده بودند، اما مدیران ناسا که به دلیل تاخیرات متعدد در پرتاب فضاپیما تحت فشار بودند این اخطارها را نادیده گرفته بودند.

"گرگوری جارویس"(Gregory Jarvis) ، "کریستا مک آلیف"(Christa McAuliffe) ، "رونالد مک نایر"(Ronald McNair)، "الیسون اونیزوکا"(Ellison Onizuka)، "جودیت رزنیک"(Judith Resnik) ، "مایکل جی اسمیت"(Michael J Smith) و "دیک اسکوبی"(Dick Scobee) افرادی بودند که در این حادثه جان خود را از دست دادند.

ماهواره هواشناسی" GOES-G"

ماهواره هواشناسی" GOES-G" تنها چهار ماه پس از انفجار مرگبار شاتل فضایی چلنجر و در تاریخ ۳ مه ۱۹۸۶ سوار بر موشک "دلتا ۳۹۱۴ D۱۷۸" و در ساعت ۲۲:۱۸ به وقت ساعت هماهنگ جهانی پرتاب شد.

این ماهواره توسط "اداره ملی اقیانوسی و جوی"(National Oceanic and Atmospheric Administration) ایالات متحده آمریکا اداره می‌شد. GOES-G برای حس کردن و نظارت بر شرایط هواشناسی از یک "مدار زمین‌ثابت" (Geostationary orbit) طراحی شده بود و هدفش جایگزینی"سامانه ماهواره عملیاتی زیست‌محیطی زمین‌ایستا"(GOES-۵) و ارائه پروفیل عمودی از درجه حرارت و رطوبت جو بود اما تنها ۷۱ ثانیه پس از پرتاب، اولین موتور اصلی موشک به دلیل مشکل الکتریکی خاموش شد و پرتاب با شکست مواجه شد.

مدار زمین‌ثابت(Geostationary orbit) یا مدار زمین‌ایستا(مدار زمین‌ایست، زمین‌مرجع، زمین‌ایست‌وَر) که بدان کمربند کلارک نیز گفته می‌شود یکی از مدارهای زمین‌آهنگ است. این مدار در ارتفاع ۳۵۷۸۶ کیلومتر بالاتر از سطح‌دریا و دقیقاً بر فراز خط استوای زمین قراردارد. سرعت دورانی لازم برای استقرار یک ماهواره در این مدار، با سرعت چرخش زمین به‌ دور خود برابر بوده و در فضا در مکانی ثابت قرار دارند و همراه با دَوَران زمین به دور خود می‌گردند، بنابراین ماهواره‌هایی که در این مدار قرار دارند از نگاه فردی که روی زمین ایستاده است ثابت به نظر می‌رسند و همواره دارای سایه‌ای ثابت(معروف به «جای‌پا») بر زمین هستند. از این خصوصیتِ بارز مدار زمین‌ثابت، به منظور مخابره امواج‌رادیویی و تلویزیونی استفاده می‌کنند و تمام ماهواره‌های مخابراتی و تلویزیونی بر روی این مدار قرار می‌گیرند. به همین دلیل است که دیش‌های آنتن‌های گیرنده امواج از ماهواره‌ها، به صورت ثابت نصب شده و به موتور برای حرکت دادن مداوم نیاز ندارند.

ماهواره "GPS IIR-۱"

ماهواره "جی پی اس GPS IIR-۱" که با نام " GPS SVN-۴۲" نیز شناخته می‌شود ۱۷ ژانویه سال ۱۹۹۷ و سوار بر موشک دلتا ۲ در ساعت ۱۶:۲۸:۰۱ به وقت ساعت جهانی از پایگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال توسط نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا پرتاب شد.

دلتا ۲ یکی از موشک‌های پرکاربرد ناسا است اما در سال ۱۹۹۷ این موشک نتوانست پرتاب خوبی داشته باشد و تنها ۱۳ ثانیه پس از پرتاب با شکست مواجه شد. علت این حادثه اختلال درسیستم تقویت کننده موشک دلتا۲ اعلام شد.

فالکون ۹

موشک فالکون ۹ شرکت اسپیس ایکس در ۲۸ ژوئن سال ۲۰۱۵ پرتاب شد اما تنها ۳ دقیقه پس از پرتاب این شرکت خبر از شکست این موشک را داد.

مهندسان مرکز فضایی کندی علت این شکست را بررسی کردند و دریافتند که گسیختگی تانک اکسیژن مایع قسمت بالای موشک فالکون ۹ علت آن بوده است.

موشک MOMO-۲

موشک ژاپنی MOMO-۲ در ۳۰ ژوئن سال ۲۰۱۸ هنگام پرتاب در آتش سوخت. یک موشک ساخته شده توسط یک شرکت خصوصی ژاپنی به نام MOMO-۲ پس از اینکه موفق به پرتاب نشد، پس از کمی ارتفاع گرفتن سقوط کرد و در آتش سوخت. این پرتاب در جزیره تایکی واقع در شمال ژاپن انجام شد و پس از کمی ارتفاع گرفتن از سطح زمین، سقوط کرد و در اثر برخورد با زمین آتش گرفت.

موشک MOMO-۲ که توسط شرکت خصوصی Interstellar Technologies توسعه یافته بود، از شهر تایکی پرتاب شد و قرار بود به ارتفاع ۱۰۰ کیلومتری رفته و در فضا قرار بگیرد. فیلم‌های تلویزیونی نشان می‌دهد که این موشک لاغر با قد ۱۰ متری، تنها کمی از سکوی پرتاب خود فاصله می‌گیرد و سپس سقوط می‌کند و در اثر برخورد با زمین آتش می‌گیرد. این حادثه هیچ صدمه انسانی در بر نداشت.

"تاکاهیرو ایناگاوا"، رئیس شرکت سازنده می‌گوید که معتقد است موشک از ناحیه موتور اصلی خود دچار مشکل شده است.

وی به خاطر عدم موفقیت عذرخواهی کرد و گفت که تیم وی، بقایای موشک را برای تجزیه و تحلیل و شناسایی مشکل و بهبود موشک جمع‌آوری می‌کنند. این پرتاب ناموفق ، دومین پرتاب ناموفق این موشک بود و پرتاب قبلی در ماه ژوئیه سال گذشته انجام شد. این پروژه در سال ۲۰۰۵ توسط "تاکافومی هوری" کارآفرین پیشرو و بنیانگذار ارائه دهنده خدمات اینترنت آغاز شد و با همراهی روزنامه‌نگاران علمی و دیگر طرفداران فضا تلاش کرد یک موشک کوچک، سبک وزن و کم هزینه برای ارسال ماهواره‌های اطلاعاتی به فضا توسعه دهد.

منبع: باشگاه خبرنگاران

1980