چرا ورود آب به بینی دردناک است؟

تابستان و گرما و فصل ورزش‌های آبی؛ حداقل شنا و سرسره‌های آبی، ولی وای به وقتی که ورود آب به بینی ناگهانی صورت بگیرد. به جز دردی که همان لحظه احساس می‌کنید و تا مدتی نمی‌توانید خوب نفس بکشید، به خاطر ورود آب به بینی ممکن است مجرای تنفسی‌تان عفونت هم بکند. به همین دلیل بعضی از افراد از گیره‌های مخصوص بینی استفاده می‌کنند تا خیالشان راحت باشد. ولی علت اینکه ورود آب به بینی بسیار دردناک است به علم شیمی ربط دارد، در ادامه با ما همراه باشید.

ورود آب به بینی و خاصیت اسمزی

بدن شما پر از آب است. بسته به سن، اندازه اندام و جنس بین ۴۷ تا ۷۸ درصد بدن از آب تشکیل شده است. ولی این آب خالص نیست. درست مثل زمانی که مایعات متنوعی می‌نوشید یا ورزشکاری که بعد از عرق کردن فراوان، از مایعاتی می‌نوشد تا سطح الکترولیت مایعات بدن حفظ شود، بدن شما همیشه باید سطح الکترولیت مشخصی داشته باشد.

تمام سلول‌های بدن حاوی آب است که کمتر از یک درصد آن و اگر بخواهیم دقیق بگوییم ۰/۹ آن باید نمک یا کلرید سدیم باشد. این میزان نمک موجود در آب بدن شور نیست و اگر بخواهیم آن را با عرق بدن مقایسه کنیم فقط ۳/۵ درصد نسبت به عرق بدن شور است. ولی مایعات بدن از آب استخر شورتر است. نکته مهم همین جاست.

حالا بیایید به کلاس شیمی دبیرستان برگردیم. خاصیت اسمزی osmosis یا گذرندگی که به زبان بسیار ساده رد و بدل مایعات بین جسم (در این جا سلول) و محیط اطرافش است. یعنی نفوذ مایع از طریق یک غشای نیمه تراوا از جایی که محلول رقیق‌تر است به جایی که محلول غلیظ‌تر است تا سطح غلظت مایع یا حلال در هر دو طرف متوازن باقی بماند.

سلول‌های بینی شما همه به وسیله غشای نیمه تراوا محافظت می‌شوند. پس وقتی در یک محیط آبی مثل استخر قرار می‌گیرید ورود آب به بینی شما امکان پذیر می‌شود غلظت این محلول کمتر از غلظت مایع درون سلول‌ها است. پس سلول برای توازن مایعات درونی و بیرونی خود باید طبق خاصیت اسمزی عمل کند. یعنی باید از طریق غشای خود آب را از بیرون سلول که رقیق‌تر است و نمک کمتری دارد به درون خود که نمک بیشتری دارد هدایت کند.

وقتی در استخر هستید و ورود آب به بینی امکان پذیر می‌شود، به سلول‌های بینی شوک وارد می‌شود و بینی‌تان شروع به آبریزش می‌کند.

متخصص گوش و حلق و بینی دکتر استیسی گری Stacy Gray از دانشگاه هاروارد در این مورد می‌گوید «به هر حال سلول‌های داخل بینی طوری برنامه ریزی و طراحی شده اند تا بتوانند ترشحات مخاطی داشته باشند و این کار طبیعی آن‌ها است. ولی وقتی آب از محیط خارجی مثل استخر یا دریاچه وارد بینی می‌شود شوکی به بینی وارد می‌شود که باید به آن واکنش نشان دهد.»

گرفتن بینی موقع شنا و ورود آب به بینی

اگر یوگا کار کرده باشید تحت نظر یک مربی احتمالا با مخزن‌های مخصوص یا نتی حفره‌های بینی تان را تمیز کرده اید. در غیر این صورت حتما از اسپری‌های بینی استفاده کرده اید. این که باید یک سوراخ بینی را بگیرید اسپری یا مایع را وارد سوراخ دیگر کنید و سپس از حفره دیگر سعی کنید مایع را بیرون دهید. مایعی که برای اسپری‌های بینی یا مخزن‌های مخصوص تمیز کننده حفره‌های بینی (neti) استفاده می‌شود دقیقا مانند مایعات بدن انسان تهیه شده است و میزان غلظت نمک موجود در آن درست مانند غلظت نمک در سلول‌های بدن است. به همین دلیل موقع استفاده از این وسایل شما مشکلی برایتان پیش نمی‌آید.

پس هر آبی که با ورود آب به بینی شما به بدنتان وارد می‌شود چه نمکش کمتر از غلظت نمک در سلول‌ها باشد یا حتی برعکس بیشتر در این صورت بینی واکنش نشان می‌دهد. اگر آب، نمک کمتری داشته باشد سلول‌های بینی ناچار است آب را به سرعت وارد سلول‌ها کند که فشار یا شوک به آن وارد می‌شود؛ و اگر آب نمک بیشتری از مایع درون سلولی داشته باشد بینی شروع به تخلیه مایعات می‌کند. چون نمک درون سلول کمتر از آب بیرونی است و باید طبق خاصیت اسمزی مایع از جای رقیق‌تر به جای غلیظ‌تر حرکت کند. این حرکت مایعات از کجا عبور می‌کند؟ از غشا سلولی که ناچار است فشار تحمل کند. تحمل این فشار منجر به گرفتن بینی، آبریزش از بینی، درد، و حتی عفونت می‌شود.

به هر حال بد نیست گاهی بینی تان را با سرم‌های فیزیولوژی مخصوص این کار بشویید. خیلی هم خوب است. تنها مشکل زمانی است که به استخر یا دریا می‌روید یا در بازی‌های دوستانه ناگهان حجم عظیمی آب وارد بینی تان می‌شود. آبی که میزان نمک موجود در آب با میزان نمک موجود در سلول‌های بدن متفاوت است. قبل از این که شیرجه بزنید بد نیست یا از گیره‌های بینی استفاده کنید یا بینی تان را با دو انگشت بگیرید یا حتی حرفه ای‌تر نفس تان را حبس کنید. بهتر است نگذارید آب محیط شنا و تفریح به سلول‌های بینی تان حمله کند.

منبع: باشگاه خبرنگاران

1980