هیپاتیا؛ اولین ریاضیدان زن یونانی

هجدهمین دوره مسابقات واترلوی کانادا که روز جمعه همزمان در ایران و 80 کشور جهان برگزار شد به ترتیب شامل آزمون فرایر برای مقطع نهم، گالوا برای مقطع دهم و هیپاتیا برای مقطع یازدهم بود که دانشگاه واترلو کانادا به دانش‌آموزان شرکت‌کننده در این آزمون، گواهی حضور و به دانش‌آموزان برتر، گواهی برتری و به نفرات اول، مدال اهدا می‌کند.
ریاضی، مادر علم هاست و در تمامی رشته ها و مسیر زندگی کارایی عمیق دارد اما متاسفانه به دلیل مجهول واقع شدن و کاهش ارزش واقعی ریاضی در سطح جامعه و برجسته شدن رشته‌های علوم تجربی به دلیل آینده شغلی، از میزان استقبال به علوم پایه بخصوص در میان زنان کاسته شده است.
شاید بتوان گفت عدم شناخت از نحوه رشد و نمو این رشته و اندیشمندانی که در این حوزه، زحمت کشیده اند و زیرساخت های توسعه آن را فراهم کرده اند یکی دیگر از دلایل بی توجهی و در نتیجه افول اقبال رشته ریاضی باشد.
موضوعی که ضرورت معرفی ریاضی دانان مشهور زن را دوچندان کرده است تا توانمندی آنان چراغ راه هدایت زنان در مسیر دانش باشد. در این راستا، پرداختن به احوال «هیپاتیا» به عنوان نخستین زن ریاضی دان قرن چهارم میلادی که یکی از بخش های مسابقات بین المللی ریاضی را به نام او نامگذاری کرده اند، خالی از لطف نیست.

**هیپاتیا، نخستین ریاضی دان زن نامدار و ماندگار
هیپاتیا، زنی یونانی است که به عنوان نخستین زن برجسته ریاضی‌دان شناخته می‌شود. او یکی از قهرمانانی است که جان خود را برسر عقاید و آراء خود از دست داد.
وی که قرن چهارم میلادی در خانواده ای ریاضی دان به دنیا آمد، ریاضیات و فلسفه را تحت تعالیم پدر آموخت و با استعداد فوق العاده ای که داشت از یک سو به عنوان مشهورترین ریاضیدان زن درمیان دانشمندان یونان باستان و از سویی دیگر نخستین ریاضیدان زن شناخته شد.
هیپاتیا به جهت کار و مطالعه و داشتن نبوغ گسترده، به تدریس در دانشگاه اسکندریه در رشته فلسفه و ریاضیات دعوت شد، مقامی که تا آن زمان فقط به مردان تعلق داشت. همه مورخان از محبوبیت عجیب و فراوان هیپاتیا در میان مردم، علما و دانشجویان سخن گفته‌اند. او معلم محبوبی بود و به دلیل تبحرش در هنر سخنوری، سخنرانی هایش طرفداران بسیاری داشت آن هم زمانی که حضور یک زن به عنوان ریاضی دان غیر قابل تحمل بود.
همین امر سبب شد که در یکی از روزهای ماه مارس 415 میلادی، هنگامی که وی ازکتابخانه مرکزی اسکندریه باز می گشت، توسط گروهی از جمعیت خشمگین و خرافاتی به قتل رسید. نفوذ و قدرت کلیسا در آن زمان مانع پیگرد و مجازات قاتلان هیپاتیا شد اما بعدها هیپاتیا را به عنوان یک قدیسه شهید معرفی کرد.
هیپاتیا رساله‌های فراوانی در زمینه ریاضیات نوشت که بسیاری از آن‌ها در زمان یورش مردم به معبد سراپیس اسکندریه از بین رفت. او در حل مسائل جبر و هندسه راه‌حل‌های جدیدی ارائه کرد آن‌چنان‌که شناخت مخروط‌ها تا قرن هفدهم از آن‌چه او تدریس می‌کرد پیش‌تر نرفت. او مخترع غلظت سنج است که برای تعیین غلظت مواد حل شده در مایعات به کار می‌رود.
همچنین او از نخستین کسانی بود که به وسیله‌ای برای راه‌یابی دریانوردان اندیشید و اسطرلاب(نوعی قطب نما) اختراعی او تا قرن هجدهم مورد استفاده دریانوردان بود.

**هیپاتیا دختر خورشید فرزند زمین
زندگینامه و سرنوشت این بانوی بزرگ ریاضیدان را می توان در کتاب «هیپاتیا؛ دختر خورشید فرزند زمین» که به قلم بهرنگ داوری به رشته تحریر درآمده است دنبال کرد. بزرگ بانویی که اگر نبود، ریاضیات امروز تفاوتی بسیاری با آنچه اکنون هست، داشت.
به اعتقاد ناشر در این کتاب ریاضی و فلسفه با چاشنی ادبیات به روایت زندگی نخستین زن ریاضی دان جهان پرداخته و کتاب در 5 فصل با عناوین «فصل صفرم، فصل کاشت، فصل داشت، فصل برداشت و فصل نهایی» تدوین شده است.
این کتاب حقایق خاک خورده تاریخ قرون وسطی و داستان زندگی بانویی برجسته به نام هیپاتیاست که در فضای میانی چند حوزه ادبیات، فلسفه و ریاضی شناور است و خواننده با مطالعه این کتاب و مطالعه ادبیاتی شاعرانه وارد هزارتوی ایده ها، فرمول ها و استدلال های ریاضی و فلسفی می شود. ضمن اینکه از دریچه ادبیات، با ریاضی و فلسفه برایش جذاب جلوه می کند.
در بخشی از این کتاب می خوانیم: روزی برای دخترانی که طالب و شیفته علم آموزی بودند سخن می گفت و آنها را به تحمل سختیها و دانش آموختن دعوت کرد.' خواهران من، یتیم کسی نیست که پدر و مادرش از دردهای زندگی رهایی یافته و او را تنها و حقیرمانده، بلکه یتیم کسی است که دست از یادگیری و دانش اندوختن بردارد...'
ناگفته نماند که این کتاب باتوجه به اینکه نخستین رمان ریاضی از سرگذشت هیپاتیاست، منبع اطلاعاتی موثقی برای مطالعه درباره بانو هیپاتیا به حساب می آید.

منبع: خر آنلاین

763