تبدیل شدن دانشگاه‌های کشور به کارخانه تولید دکترای بیهوده/ سونامی بیکاری دانشجویان دکترا

آموزش عالی در کشور ما کارخانه تولید دکترای بیهوده است. هر ساله تعداد زیادی از دانشجویان با انگیزه‌های مختلف راهی مدارج تحصیلی بالاتر می‌شوند. افراد با این تصور که مدرک تحصیلی بالاتر برای آنها سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بیشتری به همراه می‌آورد، ادامه تحصیل می‌دهند. اما چیزی که در واقعیت روی می‌دهد به میزان زیادی با تصور افراد متفاوت است. اهمیت دکترا گرفتن برای عده‌ای از افراد به حدی است که حتی ممکن است موقعیت‌های شغلی و اجتماعی خود را رها کنند تا به ادامه تحصیل و از این طریق کسب موقعیت بهتر بپردازند.

دکترا به معنای واقعی کلمه نداریم

اما چیزی که در واقعیت روی می دهد این است که بعد از اتمام دوره دکترا تعداد زیادی از این افراد به چیزی که مدنظرشان بود نمی رسند. از نظر اقتصادی، خبری از شغل بهتر نیست و فردی با اینهمه تحصیل بیکار گوشه خانه می نشیند. آمارها هم این مسئله را گواه می دهند. برای نمونه چند ماه قبل، معاون آموزشی وزیر علوم آمار هشدار دهنده ای درباره بیکاری دانش آموختگان دانشگاه ها ارائه کرد. بر اساس آمار مجتبی شریعتی نیاسری، نرخ بیکاری عمومی در کشور، ۱۲ تا ۱۲.۵ درصد است، اما بیکاری دانش آموختگان دانشگاه ها متناسب با رشته و مقطع تحصیلی شان بین ۱۷ تا ۴۰ درصد است، البته مرکز آمار هم درصد بیکاری تحصیلکرده ها را ۴۰.۵ درصد دانسته است. همچنین، بر اساس اعلام وزارت علوم، حدود ۲۰ هزار نفر از دانش آموختگان دکترا بیکار هستند.

دکترا حرفی برای گفتن ندارد

پایین آمدن وجهه مقطع دکترا فقط از نظر اقتصادی نیست، از نظر اجتماعی و فرهنگی نیز این مقطع ارزش خود را از دست داده است. در بسیاری از دانشگاه‌ها دانشجویان دکترا از اینکه محتواهای درس‌ها تکراری هستند و مقطع تحصیلی بالاتر چیزی زیادی به آن ها اضافه نکرده است، می نالند.

در شرایطی هم که هر کسی می تواند به راحتی مدرک دکترا بگیرد، دیگر دکترا داشتن چندان هم نشانه تمایز نیست. در کشورهای دیگر محدودیت ها و سختی هایی که به افراد در مقطع دکترا می گذرد به حدی است که فقط تعداد معدودی از ورودی ها می توانند مدرک خود را بگیرند و ریزش ها در این مقطع زیاد هستند. اما در کشور ما هیچ سخت گیری خاصی برای دانشجویان دکترا وجود ندارد و همین باعث شده است که دانشجویانی که ممکن است قابلیت های لازم را نداشته باشند، به راحتی بتوانند مدرک خود را بگیرند.

دوره دکترا در کشور از اهمیت خود خارج شده است

در این باره گفت و گویی با یک عضو کمیسیون آموزش داشتیم، علیرضا سلیمی در مورد وضعیت دکترا در کشور ما می گوید: «وقتی یک دانشجو وارد مقطع دکترا می شود باید عاشق علم باشد. متأسفانه در ایران در پاره ای از موارد شاهد هستیم که تحصیل در مقطع دکترا بر اساس علاقه فرد به علم آموزی نیست. افراد به دلایل متعددی وارد مقطع دکترا می شوند. بسیاری از دانشجویان در مقطع دکترا در کشور ما با این انگیزه وارد این مقطع می شوند که شغل مناسبی پیدا بکنند.عده ای دیگر نیز که شاغل هستند با انگیزه ارتقای شغلی دکترا می گیرند. یکی از دلایل دیگری که افراد به دنیال دکترا گرفتن هستند برای کسب پرستیژ اجتماعی است.»

او بی اهمیت شدن دوره دکترا را اینگونه بیان می کند: «بخش دیگری از مسئله این است که دوره دکترا در کشور ما از محتوایی که انتظار می رود داشته باشد، خارج شده و اهمیت خود را از دست داده است. این دوره در بعضی از دانشگاه ها به حدی ضعیف برگزار می شود که چیزی به معلومات دانشجو اضافه نمی شود. کار به جایی رسیده است که عده ای از افراد با پول برای خود مدرک می خرند.»

سلیمی با بیان اینکه باید نگاه به تحصیل در دوره دکترا در کشور ما تغییر کند، تصریح می کند: «اساتید باید وقت بیشتری برای مقطع دکترا بگذارند. در محتوای پایان نامه ها باید تجدیدنظر جدی صورت بگیرد، و باید بررسی کرد که یک پایان نامه چه مشکلی را حل می کند. ما در کشورمان دکتر به معنای واقعی کلمه نداریم.»

منبع: برنا

1981