ورود ذرات آلاینده به بدن چه تاثیری بر ارگان‌های درگیر کووید- 19 می‌گذارد؟
تعداد روزهای ناسالم در تهران و برخی کلانشهرها، افزایش پیدا کرده و حالا بیش از همه، بیماران مبتلا به کرونا در معرض خطر ابتلای حادتر و حتی مرگ، قرار گرفته‌اند.
گفته می‌شود، شاخص‌های آلودگی هوای تهران نسبت به سال گذشته، شدیدتر نشده اما به دلیل کاهش زودهنگام دمای هوا، پدیده وارونگی دما زودتر رخ داده و تعداد روزهای آلوده را بالا برده، این در حالی است که به تاکید متخصصان، آلودگی هوا سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و ابتلا به بیماری‌های ویروسی را افزایش می‌دهد و منجر به تشدید بیماری‌های غیرویروسی می‌شود. از سوی دیگر براساس نتایج آخرین مطالعات انجام شده، آلودگی هوا، نشانه‌های ابتلا به کرونا را حادتر می‌کند و افزایش تماس با ذرات آلاینده ۲.۵ میکرومتری هوا احتمال 3 برابر شدن استفاده از دستگاه‌های کمک تنفسی و دو برابر شدن بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان را به همراه دارد. همچنین برخی شواهد حاکی از این است که آلودگی هوا می‌تواند ذرات ویروس را پخش کرده و از این طریق، سرایت بیماری‌های ویروسی را هم افزایش دهد. ضمن آنکه همزمانی افزایش ابتلا به انواع بیماری‌های واگیر و غیرواگیر منجر به افزایش بیماری‌زایی این ذرات هم شده است.
ذرات آلاینده غلیظ‌تر و بیماری‌زاتر شده‌اند
محمد نجمی، رئیس اداره بیماری‌های تنفسی غیرواگیر وزارت بهداشت جزئیات عملکرد ذرات آلاینده در بدن افراد را بررسی می‌کند و می‌گوید: «ماهیت و شکل آلاینده‌ها در طول زمان تغییر نمی‌کند اما به‌طور کلی مکانیسم اثر این ذرات، روی بدن با ایجاد رادیکا‌ل‌های آزاد، تخریب سلول‌های دفاعی بدن، ایجاد التهاب و تضعیف سیستم ایمنی می‌توانند به بدن آسیب بزنند. بنابراین همیشه این آسیب‌پذیری نسبت به مواد آلاینده وجود دارد و شکل آن هم یکسان است. این ذرات گاهی می‌توانند باعث تخریب کامل سلولها شوند و گاهی منجر به جهش در سلولها و بروز برخی بیماری‌ها از جمله سرطان شوند.» براساس اعلام او، تقویت سیستم دفاعی و بالا بردن ایمنی بدن، یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با آلایندگی‌هاست. نجمی درباره مقاومت بدن در مقابل آلاینده‌ها هم توضیحاتی می‌دهد.
به‌گفته او، بخش زیادی از ذرات آلاینده از راه سیستم گوارشی و کلیه‌ها دفع می‌شود، اما زمانی که غلظت و میزان ورود مواد سمی به بدن بالا باشد، آسیب‌پذیری بیشتری ایجاد می‌شود. او تأکید می‌کند که آلودگی هوا در کنار تشدید بیماری‌های ویروسی مانند کرونا و آنفلوآنزا، بیماری‌های غیرویروسی و غیرواگیر ازجمله قلبی و ریوی را هم درگیر می‌کند. به همین دلیل توصیه می‌شود افراد در معرض خطر یعنی زنان باردار، کودکان و سالمندان تا حد امکان در معرض هوای آلوده نباشند. این مسئول در وزارت بهداشت درباره میزان درگیری بیماران مبتلا به کرونا و آنفلوآنزا در شرایط آلودگی هوا، توضیح می‌دهد: «اگر پوشش التهاب در بدن به‌طور طبیعی بر اثر بیماری رقم خورده باشد یا سلول‌های دفاعی بدن آسیب دیده باشند، آن پوشش‌های دفاعی مثلا در ریه‌ها کاهش پیدا می‌کند و بدن در مواجهه با این مواد مضر، قادر به مقابله مناسب نخواهد بود، چرا که بدن به‌دلیل ابتلا به برخی بیماری‌ها از قبل دچار آسیب‌دیدگی شده و سلول‌های دفاعی کاهش پیدا کردهاند. در این وضعیت بدن نمی‌تواند عملکرد خوبی داشته باشد.» براساس اعلام نجمی، ذرات آلاینده به‌دلیل صنایعی که فعالیت می‌کنند، در طول زمان دچار تغییر در نوع و غلظت شده‌اند، از سوی دیگر شیوع انواع بیماری‌های واگیر و غیرواگیر، منجر به افزایش بیماری‌زایی این ذرات شده است. آمارها نشان می‌دهد که بیماری‌های غیرواگیر ازجمله قلبی و ریوی شیوع بیشتری پیدا کردهاند آن هم درحالی‌که در گذشته میزان شیوع این بیماری‌ها تا این اندازه نبود. او این را هم اضافه می‌کند که هر چقدر افراد مدت زمان طولانی‌تری در معرض آلودگی‌ها قرار داشته باشند، سلول‌های بدنشان بیشتر دچار تخریب می‌شود، بنابراین بهتر است که زمان مواجهه با آلایندگی‌ها به صفر نزدیک شود. او در ادامه به تأثیر تغذیه در دفع آلاینده‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها، مثل ویتامین‌های سی، آ و ای می‌تواند سیستم دفاعی بدن را تقویت کند و بخشی از مواد مضر را از بین ببرد. شیر و مواد لبنی کم‌چرب هم به‌دلیل اینکه کلسیم داخل شیر از جذب سرب پیشگیری می‌کند و کارایی سیستم ایمنی را بالاتر می‌برد، بسیار توصیه می‌شود. همچنین مصرف مواد غذایی حاوی روی، سدیم و منیزیم به بدن کمک می‌کند چرا که مانع جذب مواد سمی مثل سرب می‌شود. مصرف مواد پروتئینی ازجمله گوشت، مرغ، ماهی، حبوبات، آجیل‌ها، تخم‌مرغ و سبزیجات (دارای رنگ سبز تیره) هم در دفع آلاینده‌ها مؤثر است.» او در ادامه به مصرف ماهی به‌عنوان یکی از مواد غذایی دفع‌کننده آلاینده‌ها هم اشاره می‌کند:«مصرف ماهی‌های چرب ازجمله سالمون منجر به تقویت ریه می‌شود، مصرف این ماهی برای کودکان هم توصیه می‌شود، چرا که ریه کودکان در برابر آلایندگی‌ها آسیب‌پذیری بیشتری دارد، بنابراین لازم است که با مواد غذایی آن را تقویت کنند.»
خطر افزایش مرگ و ابتلای کرونایی‌ها، به‌دلیل آلودگی هوا
عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت درباره ویژگی ذرات آلاینده‌ای که در تشدید انواع بیماری‌های ویروسی و غیرویروسی مؤثر است، می‌گوید: «اندازه ذرات آلاینده بسیار مهم است، به‌طوری که ذرات با اندازه 2.5میکرون خطرناک‌ترند چرا که به راحتی می‌توانند وارد سیستم تنفسی شوند و افراد را در معرض خطر بیماری قرار دهند، این ذرات از اجزایی مثل فلزات، فلزات سنگین، آنیون‌ها، کاسیون‌ها، سولفات و نیترات تشکیل شده‌اند که تأثیرات مخربی بر بدن دارند.» به‌گفته این متخصص، مجاری تنفسی، نخستین قسمت از بدن انسان است که درگیر این ذرات آلاینده می‌شود: «مکانیسم بدن انسان به‌گونه‌ای است که تا حدودی قدرت دفع آلاینده‌ای که در بدن به‌وجود آمده را دارد اما بخش بیشتری از این مواد می‌تواند منجر به آسیب شود.» ماجرا اما به اینجا ختم نمی‌شود، حالا در کنار آلودگی هوا، شیوع کرونا و ابتلای افراد به این ویروس، نگرانی از تشدید بیماری‌های تنفسی را بالا برده است، این موضوعی است که رئیس گروه سلامت هوای مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت هم به آن اشاره می‌کند: «به‌هرحال طبق بررسی‌های انجام شده در دنیا و ایران، آلودگی هوا می‌تواند علائم ابتلا به کرونا را در افراد تشدید کند، چرا که مکانیسم هر عامل (ذرات آلاینده و ویروس) مشابه هم است و از طریق سیستم تنفسی وارد بدن می‌شود. به همین دلیل آلودگی هوا می‌تواند هم باعث افزایش ابتلا به کرونا و هم مرگ بیشتر افراد مبتلا به این بیماری شود.» این مسئول در پاسخ به این سؤال که عملکرد ذرات آلاینده در بدن با توجه به بروز برخی بیماری‌ها ازجمله کرونا و آنفلوآنزا، متفاوت از گذشته است، می‌گوید: «افراد مبتلا به کرونا درگیری ریوی و ضعف در سیستم ایمنی دارند، به همین دلیل با توجه به درگیری بدن با یک نوع از بیماری، جوابگویی درستی برای مقابله با این آلاینده‌ها وجود نخواهد داشت. باید به این مسئله توجه داشت که افزایش آلودگی هوا می‌تواند میزان آسیب‌پذیری دستگاه تنفسی را افزایش دهد و کیفیت پایین هوا خطر جدی برای بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی و بیماری‌های قلبی و عروقی است.» او همچنین درباره تغییر در نوع آلاینده‌ها و قوی‌تر شدن آنها در ایجاد بیماری، توضیح می‌دهد:«از آنجایی که منابع آلاینده در کلانشهرها، تغییر چندانی نکرده، قاعدتا خصوصیات و ویژگی‌های این ذرات هم با تغییر چندانی مواجه نشده است.»
