ایران چگونه از امیکرون می‌گریزد؟
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به این سوال پاسخ می دهد
به گفته رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، پیش‌بینی‌ها مبنی بر این است اومیکرون در ایران به دلیل واکسیناسیون جدید و عفونت قبلی پیک بلندی ایجاد نمی‌کند اما باید در نظر داشت اگر محدودیت‌ها اجرا نشوند، دو هفته دیگر پیک بعدی از راه می‌رسد و همه اینها بستگی به تدابیری دارد که چقدر پیک بعدی خطرآفرین است؛ چرا که هر اندازه تعداد افراد آلوده و بیمار بیشتر شوند سهم افراد بستری و بیماری شدید بیشتر شده و به همان نسبت نیز مرگ و میر خواهیم داشت.
واریانت اومیکرون به سرعت برق و باد در حال گسترش است. همزمان با اعلام زنگ خطر شیوع انفجاری اومیکرون نرم‌افزار ماسک نیز روز گذشته معیار رنگ‌بندی کرونایی بر اساس شاخص بستری را تغییر داد. در رنگ‌بندی فوق‌العاده اومیکرون، حتی تشخیص یک مورد ابتلای سرپایی به اومیکرون می‌تواند رنگ یک شهر را به نارنجی تغییر دهد. متخصصان اپیدمیولوژیست هشدار می‌دهند فورانی که اپیدمی با واریانت اومیکرون به دنبال خواهد داشت، نگران کننده است. این گزاره که اومیکرون مثل آتشفشانی است که در کمتر از ۱۵ روز طغیان خواهد کرد شرایط اپیدمی کووید-۱۹ را با وجود روند کاهشی آمارهای ابتلا و فوتی در ایران بسیار شکننده کرده است. ۲۸ آذر اولین مورد ابتلا به سویه جدید ویروس کرونا در ایران تأیید شد و حالا با گذشت هشت روز از ورود آن به کشور تعداد مبتلایان قطعی به اومیکرون ۲۶ برابر شده است. شیوع انفجاری و غیر قابل گریز سویه جدید اومیکرون خطرآفرینی پیک جدید کرونا را محتمل‌تر کرده است. طبق اعلام رئیس اداره بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت تا روز شش دی ماه، ۲۶ مورد ابتلا به سویه اومیکرون در کشور شناسایی شده و ۱۲ مورد مشکوک نیز در دست بررسی است. همچنین تاکنون در شهرهای تهران، مشهد، بابل، اصفهان و هرمزگان اومیکرون شناسایی شده است. احمد وحیدی، وزیر کشور، تأکید کرده است؛ در صورت رشد قابل توجه این سویه مجبور به اعمال محدودیت‌های جدید هستیم.
متخصصان اپیدمیولوژیست بارها اعلام کرده‌اند برای پیش‌بینی دقیق اپیدمی باید مؤلفه‌های میزان رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی در جامعه، موارد مثبت روزانه و مراجعات سرپایی مورد توجه قرار گیرد تا شرایط کرونایی هر شهرستان به‌صورت شفاف‌تر منعکس و برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود؛ این که برای هر گونه اقدامات مقابله ای و واکنش سریع باید ملاک رنگ‌بندی کرونایی به لحاظ شاخص بستری تغییر کند و ابتلای سرپایی ملاک قرار گیرد.
علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز نسبت به شاخص‌های رنگ‌بندی کرونایی گلایه می‌کند: از یک و نیم سال پیش از ستاد ملی کرونا در دولت قبلی درخواست کردیم معیار رنگ‌بندی را که بر اساس تعداد موارد مثبت بستری است تغییر دهند؛ چرا که با این معیار رنگ‌بندی، دو هفته از مقابله با اپیدمی عقب می‌افتیم.
او می‌گوید: در معیار جدید رنگ‌بندی بر اساس موارد به‌روز روزانه مثبت، مراجعات سرپایی به مراکز درمانی و پایش‌های ژنتیکی تغییر می‌کند.
ناجی با بیان این که تعداد تست‌های پی سی آر از ۱۲۰ هزار تست روزانه به کمتر از ۲۰ هزار تست در روز رسیده است، عنوان می‌کند: طبق اعلام وزارت بهداشت ۲۶ مورد ابتلا به واریانت اومیکرون شناسایی شده‌اند؛ در حالی که بسیاری از مردم تست کرونا نمی‌دهند و مجموعه اینها باعث می‌شود تعداد موارد شناسایی‌شده رسمی کمتر از تعداد واقعی مبتلایان باشد.
ناجی می‌گوید: با توجه به این که واریانت اومیکرون میزان بستری و مرگ کمتری دارد اتکا به تعداد بستری‌ها شاخص دقیقی برای پایش روند اپیدمی نیست. لذا باید به آمار بیماران سرپایی نگاه کنیم که به طور رسمی گزارش نمی‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه به برخی گمانه‌زنی‌ها در فضای مجازی درباره احتمال همزمانی وجود سویه اومیکرون با دلتا در موج قبلی در ایران این طور پاسخ می‌دهد: این که بگوییم سویه اومیکرون در ایران بوده و در نقاط مختلف کشور چرخیده اطلاع دقیقی نداریم؛ چرا که پایش ژنتیکی محدودی در ایران انجام شده و نشان می‌دهد که در پیک قبلی، واریانت دلتا سویه غالب بوده و قبل از آن نیز آلفا در ایران شیوع داشته است.
شدت درگیری پیک بعدی با اومیکرون به تدابیر ما بستگی دارد
گر چه شیوع اومیکرون در ایران ناگزیر است اما با توجه به واکسیناسیون جدید کرونا در ایران، این سؤال مطرح می‌شود که آیا احتمال دارد به دلیل آن که سطح آنتی‌بادی ایرانی‌ها به نسبت اروپایی‌ها بیشتر است، ایران به‌شدت کشورهایی همچون انگلیس درگیر این سویه جدید نشود؟ ناجی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: من با این نظر شما موافق هستم. یکی به دلیل واکسیناسیون جدید و دوم ابتلای بسیار بالای ایرانی‌ها در پیک پنجم و چهارم کرونا که تقریباً هر دو پیک از اسفند سال گذشته شکم به شکم شدند و افراد زیادی عفونت کووید را گرفتند.
به اعتقاد ناجی این که شیوع بالایی از واریانت اومیکرون در اروپا اتفاق افتاده، به دلیل کاهش آنتی‌بادی حاصل از واکسیناسیون در شش ماه گذشته است برای همین تفاوتی که کشور ما با اروپا دارد، همان زمان تزریق واکسن است. البته این را هم باید در نظر بگیریم که کشورهای اروپایی گردش ویروس را کنترل می‌کنند و محدودیت‌هایشان به‌درستی اجرا می‌شود. همچنین با آن که واکسیناسیون در اروپا زودتر شروع شده و کماکان هم ادامه دارد اما درصد افرادی که برخوردی با عفونت نداشته‌اند، به علاوه جمعیت افراد واکسینه‌نشده موجب شده عفونت اومیکرون در اروپا با شدت بالایی بچرخد. از طرفی این را هم باید در نظر گرفت که یکی از خصوصیات اصلی اومیکرون ایمن‌گریزی آن نسبت به واکسن‌ها است. بنابراین با آن که پس از شیوع اخیر واریانت اومیکرون در اروپا و آمریکا تعداد بیماران واکسینه‌نشده بیشتر بود اما به‌تازگی درصد ابتلا در افراد واکسینه‌نشده به افراد واکسینه‌شده نزدیک شده است.
او با بیان این که واکسیناسیون در ایران از سه ماه گذشته شدت گرفته است، عنوان می‌کند: این که در ایران نسبت به وضعیت شیوع اومیکرون آرامش بیشتری در جامعه احساس می‌شود را نباید به واکسیناسیون ربط دهیم؛ چرا که چنین تفکری به معنای پیشبرد سیاست ایمنی گله‌ای است؛ در حالی که ما دو پیک بلند آلفا و دلتا را از سال گذشته تاکنون تجربه می‌کنیم و هنوز هم در روز دو هزار مورد مثبت داریم. چنانچه تعداد تست‌های پی سی آر افزایش یابد، تعداد موارد ابتلا بیش از اینها هم خواهد بود. در مجموع باید گفت که در هر دو پیک قبلی تعداد زیادی از افراد به کرونا مبتلا شدند و البته هزاران نفر نیز پس از بهبودی دچار عوارض طولانی کووید شدند. همه اینها در واقع به قیمت سلامت مردم ایران تمام شد. این که تا حدودی آرامش به جامعه برگشته، به دلیل ابتلا و درگیری زیاد با عفونت ویروس بوده است. پیش‌بینی ما بر این است اومیکرون در ایران به دلیل واکسیناسیون جدید و عفونت قبلی پیک بلندی ایجاد نمی‌کند اما باید در نظر داشته باشیم اگر محدودیت‌ها را اجرا نکنیم دو هفته دیگر پیک بعدی را تجربه می‌کنیم و همه اینها بستگی به تدابیر ما دارد که چقدر پیک بعدی خطرآفرین است؛ چرا که هر اندازه تعداد افراد آلوده و بیمار بیشتر شود سهم افراد بستری و بیماری شدید بیشتر شده و به همان نسبت نیز مرگ و میر خواهیم داشت.
ناجی می‌گوید: شاید پیک بعدی بیماری را به‌شدت موج قبلی تجربه نکنیم اما چون اومیکرون واکسن‌گریز است، با توجه به نوع واکسن‌های غیر فعال مورد استفاده این تئوری نیز ضعیف است.
او درباره شائبه‌های نبود کیت تشخیص کرونا در ایران نیز عنوان می‌کند: تست‌های ما در آزمایشگاه قابلیت تشخیص اومیکرون را دارند. برای شناسایی اومیکرون یا سایر سویه‌ها باید تست‌های تخصصی‌تری انجام شود. شبکه‌های بهداشتی به کیت تشخیص اومیکرون مجهز شده‌اند و با روش سکانس ژنومی این سویه شناسایی می‌شود. این که بگوییم تست پی سی آر سویه اومیکرون را تشخیص نمی‌دهد، حرف غلطی است.
تعداد بیماران سرپایی در مشهد با شیب ملایم در حال افزایش است
به هر حال سرایت‌پذیری بالای این سویه جدید (هر یک بیمار می‌تواند حداقل ۴۰ نفر را آلوده کند) به نگرانی‌های جدیدی نسبت به رکوردشکنی همه‌گیری اومیکرون در مقایسه با سرعت همه‌گیری دلتا در کشور دامن زده است. رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی پیش از این به روزنامه «ایران» گفته بود: قدرت و سرعت انتشار ویروس اومیکرون نسبت به دلتا، ۳ تا ۶ برابر و خصوصیت عفونت‌زایی آن ۵ تا ۸ برابر دلتا است. این یعنی هم‌اینک تعداد بسیار بیشتری هم به عنوان ناقلان خاموش در جامعه و بخصوص در تهران که تاکنون بیشترین تعداد مبتلایان به سویه جدید را در کشور داشته است، در رفت و آمد هستند.
دیروز خبری به نقل از رئیس بخش مراقبت‌های ویژه کودکان بیمارستان اکبر مشهد مبنی بر ابتلای بالای کودکان مشهدی به سویه اومیکرون منتشر شد که واکنش‌ها و نگرانی‌های زیادی را در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرد. خبر این بود: «بخش مراقبت‌های ویژه کودکان بیمارستان اکبر مشهد گفت: پزشکان احتمال می‌دهند ویروسی که بیشتر کودکان درگیر آن هستند، همان اومیکرون است اما به دلیل نبود کیت نمی‌توان با قطعیت در این خصوص اظهار نظر کرد.»
اما این خبر تکذیب دکتر محمد پهلوان کاشی، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، را در پی داشت. دکتر پهلوان کاشی با بیان این که ما این خبر را تأیید نمی‌کنیم، به «ایران» می‌گوید: همان طور که ریاست بیمارستان اکبر مشهد و دکتر علوی، فوق تخصص عفونی کودکان این بیمارستان، اعلام کرده‌اند، میزان بستری در هفته گذشته کاهشی بوده است و تعداد بیماران سرپایی نیز تغییری نداشته است. البته ما تأکید داریم هر بچه‌ای که علامت سرماخوردگی داشت از حضور در اجتماع و تجمعات جلوگیری کند.
او با بیان این که آزمایشگاه مرجع در مشهد ظرفیت شناسایی موارد اومیکرون را دارد، در ادامه می‌افزاید: به طور کلی در مجموعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد در شش روز گذشته در بخش بیماران سرپایی افزایش بیماران سرپایی را با شیب ملایم شاهد هستیم اما هنوز وارد پیک ششم نشده‌ایم.
پهلوان کاشی در پاسخ به این پرسش که آیا ستاد کرونای استان خراسان رضوی برای تعطیلی مدارس برنامه‌ای دارد، می‌گوید: تأکید و نظر کمیته علمی کرونا و ستاد کرونای دانشگاه مشهد بر این است که در شرایط پیک، آموزش گروه‌های واکسینه‌نشده دانش‌آموزی غیر حضوری باشد و ما منتظر تصمیم ستاد استانی کرونا هستیم. به محض این که رنگ‌بندی جدید ستاد ملی بر مبنای مراجعین سرپایی اعلام شود، محدودیت‌های لازم را در نظر می‌گیریم.
روز گذشته نرم‌افزار ماسک وزارت بهداشت اعلام کرد بنا بر پیشنهاد تخصصی کمیته‌های علمی و اپیدمیولوژی کرونا و تصویب ستاد ملی کرونا و به دلیل سرعت بالای سرایت سویه اومیکرون نسبت به سویه‌های قبلی، از ۶ دی رنگ‌بندی فوق‌العاده اومیکرون جایگزین شاخص‌های رنگ‌بندی عادی خواهد شد. در رنگ‌بندی فوق‌العاده اومیکرون، حتی تشخیص یک مورد ابتلای سرپایی به اومیکرون می‌تواند رنگ یک شهر را به نارنجی تغییر دهد، زیرا این نوع از کرونا با سرعت انفجاری سرایت می‌کند و اگر بموقع جلوی انتشار آن گرفته نشود، به موج ششم سراسری تبدیل خواهد شد.
