خودمان را با دیگران مقایسه کنیم یا نه؟
یک روانشناس گفت: مقایسه اجتماعی همیشه وجود دارد و به‌طور ناخودآگاه یا خودآگاه در ما شکل می‌گیرد.
مریم کاووسی با اشاره به اینکه مقایسه‌کردن بار سنگینی بر روانمان می‌گذارد، اظهار کرد: زمانی‌که خودمان را با خواهر و برادر یا همسایه و همکار و… مقایسه می‌کنیم، احساسات متنوعی در ما پا می‌گیرند، برای همین است که دنیای روان‌شناسی به این مقوله توجه خاصی نشان داده و نظریه‌هایی هم از سوی کارشناسان درباره‌اش مطرح شده است.
وی ادامه داد: سابقه و تاریخچه نظریه مقایسه به سال‌ها پیش بازمی‌گردد، در سال ۱۹۵۴، لئون فستینگر کسی بود که نخستین بار دست به ارائه نظریه‌ای موسوم به مقایسه اجتماعی زد، او معتقد بود آدم‌ها گرایشی درونی به ارزیابی خود و مقایسه‌کردن خودشان با دیگران دارند.
کاووسی ادامه داد: مقایسه کردن خود با فرد زبده و شاگرد اول کلاس از کارهایی است که معمولاً همه ما انجام می‌دهیم و می‌خواهیم سنجه‌ای پیدا کنیم که به ما نشان می‌دهد در کدام نقطه از توانمندی و مهارت ایستاده‌ایم.
این روانشناس عنوان کرد: فرآیند نظریه اجتماعی می‌گوید آدم‌ها با مقایسه خود با دیگران، دست به ارزیابی توانایی‌ها و نگرش‌ها و رفتارهایشان می‌زنند، در بیشتر موارد ما خودمان را با آدم‌های دور و اطرافمان مقایسه می‌کنیم و به‌طور کلی، یا با از خود بهترها یا با ازخود بدترها روبه‌رو می‌شویم.
وی افزود: گاهی در مقایسه به‌سراغ کسانی می‌رویم که گمان می‌کنیم از ما بهترند، با شکل‌گیری چنین مقایسه‌ای، حس پیشرفت کردن و بهترشدن در وجودمان جان می‌گیرد، با جست‌وجو در کارنامه فردی بهتر از خود، ما هم می‌خواهیم خود را بالاتر بکشیم و بهتر بشویم.
کاووسی افزود: گاهی نیز ما دست به مقایسه خود با کسانی می‌زنیم که از ما دستاوردها و موفقیت‌های کمتری دارند، این روش از مقایسه به‌طور معمول برای تقویت روحیه و اعتمادبه‌نفس ماست، البته هیچ‌کس از دیگری برتر نیست، ولی باید قبول کرد توانایی آدم‌ها باهم فرق می‌کند و هرکس در زمینه و رشته‌ای می‌تواند بهتر از دیگری عمل کند.
مزایای مقایسه اجتماعی چیست؟
این روانشناس با اشاره به اینکه مقایسه اجتماعی ممکن است با سناریوهای مختلفی در زندگی‌مان رقم بخورد، عنوان کرد: مقایسه خود با بدترها و ضعیف‌ترها شاید باعث تقویت اعتماد به نفس شود، شاید هم تصویر و حس و حال خوبی نسبت به خودمان در ما ایجاد کند، جنبه مثبت مقایسه‌کردن خود با برترها و بهترها هم در این است که انگیزه برای تلاش بیشتر و تغییر جایگاه به مقصد رسیدن به آن‌ها در ما پا می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه انرژی مثبت ناشی از مقایسه خود با افراد بهتر، راهی برای رشد کردن می‌شود، افزود: البته همیشه این‌طور نیست و مقایسه خود با دیگران می‌تواند در هر دو حالت، یعنی هم مقایسه با از خود بهترها و هم مقایسه با ازخودبدترها معایبی نیز به همراهداشته باشد.
معایب مقایسه اجتماعی چیست؟
کاووسی با اشاره به اینکه بیش‌ازحد رقابت کردن با دیگران از نتایج منفی مقایسه است، عنوان کرد: اگر بیش‌ازحد بخواهیم با دیگران رقابت کنیم و به پای آدم‌های بهتر از خود در زمینه‌های مختلف برسیم، فرسوده و خسته می‌شویم و آرامش از سرزمین روانمان دور می‌شود و گاهی نیز روحیه‌مان کسل شده، اعتمادبه‌نفسمان پایین می‌آید و احساسات بدی مانند حسد در ما به وجود می‌آید.
این روانشناس تصریح کرد: مقایسه‌کردن خود با دیگران گاهی باعث اشتباه‌های شناختی نیز شده و باعث می شود تعصباتی نادرست را در ذهنمان شکل بدهد، برای مثال گاهی مقایسه خود با افرادی که از ما ضعیف‌ترند تفکر از دیگران بهتربودن را در ما تقویت می‌کند، در حالی که شاید مقایسه با آدم‌های متعدد دیگری که در آن زمینه از ما بهترند نشان بدهد ما واقعاً در آن زمینه خاص بهترین و خاص‌ترین نیستیم.
وی با اشاره به اینکه بعضی از کارشناسان روان‌شناسی معتقدند شبکه‌های اجتماعی ظرفیت بالایی در شکل‌دهی مقایسه میان افراد دارند و می‌توانند اثرات مخربی روی آدم‌ها بگذارند، بیان کرد: این شبکه‌ها مکانی برای نمایش خوشی‌ها، موفقیت‌ها، ظاهر و دستاوردهای رنگارنگ‌اند، با این حساب احتمال اینکه آدم‌ها با دیدن دیگران در این بستر دست به مقایسه خود با آن‌ها بزنند، بسیار زیاد می‌شود.
کاووسی تصریح کرد: برخی از روان‌شناسان نیز معتقدند چنین فضاهای مجازی راهی برای بهترکردن روحیه و عزت‌نفس‌اند، چون آدم‌ها با ثبت لحظه‌های خوش خود در این بسترها احساس بهتری پیدا می‌کنند.
