همه آنچه باید درباره طلاق توافقی بدانید
یکی از مهم ترین وقایع زندگی انسان ازدواج است که البته در بعضی موارد به جدایی و طلاق منجر می‌شود، «طلاق» واژه‌ای است که این روز‌ها زیاد می شنویم.
قبل از آنکه به موضوع مورد بحث یعنی مراحل طلاق توافقی بپردازیم باید انواع طلاق را بشناسیم. براساس قوانین و موازین کشور وقوع امر طلاق از سه راه امکان پذیر است:
طلاق به درخواست مرد (زوج)
طلاق به درخواست زن (زوجه)
طلاق توافقی
موضوع سخن ما، قسم سوم یعنی طلاق توافقی است که همانطور که از اسم آن آشکار است منوط به توافق زن و شوهر در تمام موضوعات زندگی مشترک و حضور هر دوی آنها در تمام مراحل رسیدگی است.
موضوعاتی که زوجین برای عملی و اجرا شدن طلاق توافقی باید در خصوص آنها با هم توافق کنند:
مهریه‌ی زن، نفقه‌ی زن، اجرت‌المثل زن، حضانت فرزند مشترک، قرار ملاقات فرزند مشترک و سایر توافقات؛ لازم به ذکر است که برای طلاق توافقی لزومی ندارد زن کل مهریه‌‌اش را ببخشد (در اصطلاح حقوقی بذل کند) ممکن است نیمی از مهریه را ببخشد یا حتی مرد حاضر باشد کل مهریه را پرداخت کند و این امر کاملا بستگی به توافق طرفین دارد.
نکنه‌ی مهم درخواست طلاق توافقی آن است که زن و مرد باید در خصوص کلیه‌ی امور مالی و غیرمالی خود باهم توافق کنند. پس از اینکه زوجین در امور مشترک به توافق رسیدند، می توانند برای طلاق توافقی اقدام کنند.
توافقات مذکور می‌تواند در محضر و جلسه‌ی دادگاه باشد یا در دفاتر اسناد رسمی صورت گیرد و به طریق رسمی ثبت شود و یا اگر طرفین مایل بودند از همان ابتدا به وکلای دادگستری مراجعه کنند شرح توافقات خود را به وکلای خویش خواهند داد و وکلای ایشان مراحل قانونی طلاق توافقی را انجام میدهند.
طلاق توافقی
تا قبل از آذرماه سال نود و هفت، زوجین یا وکلای خود برای ثبت دادخواست طلاق توافقی به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست طلاق توافقی خود را ثبت می نمودند، اما از ابتدای آذرماه سال نود و هفت و با توجه به بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۱۳۱۰۴/۵۵ مورخ ۱۳۹۷/۰۹/۰۵ خطاب به مدیران دفاتر خدمات الکرونیک قضایی استان تهران، دفاتر مذکور مجاز به ثبت دادخواست طلاق توافقی بدون ارائه گواهی مراکز غربالگری و یا مشاوره خانواده که اصطلاحاً به آن «گواهی عدم انصراف از طلاق» گفته می شود، نیستند.
بنابراین فعلا فقط در استان تهران شرایط تغییر کرده و از ابتدای آذر ماه سال نود و هفت، متقاضیان طلاق توافقی در استان تهران باید ابتدا بهسامانه نوبت دهی طلاق مراجعه نمایند و اطلاعات خود را در این سامانه وارد نمایند تا در وقت تعیین شده به مراکز غربالگری یا مراکز مشاوره خانواده (که در لینک فوق الذکر نشانی آن ها موجود است)، مراجعه نمایند و پس از انجام مشاوره‌های لازم، گواهی عدم انصراف از طلاق را اخذ و در هنگام ثبت دادخواست طلاق توافقی، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تحویل دهند تا دادخواست آنها ثبت و به دادگاه خانواده صالح ارجاع شود.
نکته مهم: شرایط جدید فوق‌الذکر فعلاً فقط در مورد طلاق توافقی است و در مورد طلاق‌های یک طرفه، شیوه کار همچنان طبق روال گذشته انجام می‌گیرد و چنانچه هرگونه تغییری ایجاد گردد، با بروز‌رسانی این نوشته به اطلاع شما عزیزان خواهد رسید.
شرایط اجرای طلاق توافقی
این نوع از طلاق شرایط خاصی ندارد؛ تنها زمانی که زوجین با توجه به شرایط خود به این تصمیم برسند که جدایی از ماندن در قید ازدواج برایشان بهتر است می‌توانند در خواست اجرای طلاق بدهند. طبق قانون جدید، زوجین موظفند که در جلسات مشاوره حاضر شوند و همچنین حکم دادگاه صالح را مبنی بر اجرای صیغه طلاق توافقی در دفاتر ثبت ازدواج و طلاق اخذ کنند.
مدارک لازم جهت درخواست طلاق توافقی
کارت ملی؛ شناسنامه؛ سند ازدواج (عقدنامه) زوجین.
لازم است که زوجین هردو باهم با همراه داشتن مدارک فوق به دفتر خدمات قضایی در تهران و به واحدِ ثبت دادخواست در شهرستان‌ها، مراجعه کنند. موضوع درخواست زوجین در برگ دادخواست باید «صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق توافقی)» باشد.
مراحل طلاق توافقی
مرحله اول ثبت دادخواست است، پس از آن دادگاه صالحه برای رسیدگی به دادخواست مطروحه بر اساس آدرس محل سکونت مشترک زوجین تعیین می‌شود. مرحله بعد از تعیین دادگاه صالحه و شعبه مربوطه، برای زوجین پیامکی صادر شده که حاوی اطلاعتی چون آدرس و تاریخ و ساعت جلسه دادرسی خواهد بود.
لازم است در این جلسه هر دو آنها حضور داشته باشند و و خواسته خود را مبنی بر صدور گواهی عدم امکان سازش یا طلاق توافقی مطرح کنند. این جلسه توسط قاضی دادگاه به داوری ارجاع داده خواهند شد.
داوری و ویژگی داوران طلاق توافقی
هر یک از زوجین باید یک نفر را به عنوان داور از بین آشنایان خود به دادگاه معرفی کند. در صورت عدم معرفی داور به دادگاه از سوی زوجین، دادگاه راساً اقدام به انتخاب داور خواهد کرد.
داوران معرفی شده باید حداقل ۴۰ سال سن داشته، متاهل، امین، مسلمان و دارای حسن شهرت باشند.
داوران و مشاوران وظیفه ایجاد صلح و سازش بین طرفین و حل تعارض آنها را به عهده دارند، در صورت عدم حصول صلح و سازش بین زوجین، گزارش جلسه داور و نظر کارشناسی مشاور در این رابطه باید کتباً به حضور دادگاه اعلام شود. پس از دریافت نظر مشاور و داور، دادگاه گواهی عدم امکان سازش زوجین را صادر می‌کند.
رای دادگاه در خصوص عدم امکان سازش زوجین قابل تجدید نظرخواهی و فرجام خواهی است زوجین باید یا تا پایان مهلت تجدید نظر و فرجام صبر کنند و منتظر قطعی شدن رای شوند یا با اسقاط حق تجدید نظرخواهی و فرجام خواهی خود این مرحله را سرعت بدهند.
پس از قطعی شدن این رای، دفتر دادگاه، حکم مذکور را در ۳ نسخه صادر می‌کند، ۲ نسخه برای طرفین و یک نسخه برای بایگانی است.
داوری
زوجین پس از اعلام دادگاه مبنی بر تعیین داور، شخصی مورد اعتماد از بین بستگان یا آشنایان خود معرفی می‌کند. در صورتی که زوجین نخواهند یا نتوانند داوری معرفی کنند، دادگاه خود داوران مورد نیاز را تعیین می‌کند.
علاوه بر داوری، دادگاه زوجین را به مراکز مشارهای هم ارجاع می‌دهد. در این مراکز زوجین علت عدم توافقشان را مطرح کرده و مشاور سعی در ایجاد مصالحه و سازش بین طرفین خواهد کرد؛ درصورت عدم حصول سازش، مشاور نظر کارشناسی خود را به صورت مکتوب و مدلل به دادگاه اعلام می‌کند.
اخذ گواهی داور و مشاور و مراجعه مجدد به دادگاه
پس از آنکه دادگاه نظرِ کارشناسیِ مشاور و داور را دریافت کرد، قاضی نظرات واصله را بررسی و در صورت لزوم گواهی عدم امکان سازش را صادر می‌کند.
این نکته قابل توجه است که زوجین باید در همان جلسه دادگاه با ساقط کرن حق تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی خود، رأی دادگاه را قطعیت بدهند و مدیر دفتر دادگاه سه نسخه از گواهی قطعیت را صادر کرده و به هریک از زن و شوهر نسخهای می‌دهد.
مراجعه به دفتر ثبت ازدواج و طلاق
پس از صدور گواهی عدم امکان سازش نوبت به مراجعه به دفتر ثبت ازدواج و طلاق می‌رسد. باید در نظر داشت که این گواهی دارای اعتباری سه ماهه است.
یعنی زوجین تنها سه ماه فرصت دارند که با مدارک لازم به یکی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کنند و اگر این مدت سپری شود، این گواهی و کلیه توافقات فی‌مابین زوج و زوجه فاقد اعتبار خواهد بود.
لازم به ذکر است که بعد از صدور گواهی عدم امکان سازش و در مدت سه ماهه اعتبار آن، قبل از مراجعه به دفاتر ثبت ازدواج و طلاق و اجرای صیغه طلاق زوج یا زوجه نمی‌تواند یک طرفه توافق را از بین ببرد و این توافق اولیه برای طلاق توافقی فقط با توافق ثانویه هر دو طرف مبنی بر برهم زدن توافق اولیه از بین خواهد رفت.
بعد از اینکه گواهی عدم امکان سازش صادر شد، در صورت باکره بودن زوجه، در ضمن توافقات، زوجه باید این مورد را بیان کند؛ او باید پیش از اجرای صیغه طلاق با مراجعه به پزشکی قانونی گواهی سلامت بکارت را بگیرد. درصورتی که باکره نباشد (مدخوله باشد) ضمن اقرار بر این امر در خلال توافقات، اخذ گواهی عدم بارداری از طریق آزمایش خون ضروری است.
سپس زوجین با همراه داشتن گواهی عدم بارداری و قطعیت گواهی عدم امکان سازش به همراه هم می‌توانند به هریک از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کنند و خواستار اجرای رأی طلاق شوند، سپس صیغه طلاق برای آنها جاری خواهد شد.
در صورت عدم همکاری زوج و زوجه برای مراجعه به دفتر ازدواج و طلاق، هرگاه زوج در مهلت سه ماهه مقرر به دفتر رسمی ازدواج و طلاق مراجعه و گواهی عدم امکان سازش را ارائه کند، اما زوجه ظرف یک هفته در این دفتر حضور نیابد، سردفتر به زوجین اخطار می‌دهد تا برای اجرا و ثبت صیغه طلاق در دفترخانه حاضر شوند.
در صورت عدم حضور زوجه، صیغه طلاق جاری می‌شود و مراتب پس از ثبت به وسیله دفترخانه به اطلاع زوجه خواهد رسید.
حال اگر زوج برای اجرا و ثبت صیغه طلاق به دفترخانه مراجعه نکند و زوجه بنابر اعلام دادگاه صادرکننده رأی یا به موجب سند رسمی در اجرای صیغه طلاق وکالت بلاعزل داشته باشد، عدم حضور زوج، مانع اجرای صیغه طلاق و ثبت آن نخواهد بود. اجرای صیغه طلاق با رعایت قوانین شرعی در دفترخانه یا در محل دیگر و با حضور سردفتر انجام می‌شود.
بنابراین برای اجتناب از مشکلات عدم حضور زوج در دفترخانه، اخذ وکالت بلاعزل برای زوجه جهت اجرای صیغه طلاق در طلاق توافقی بسیار حائز اهمیت بوده و باید به آن توجه شود.
در پایان لازم به یادآوریست که در طلاق توافقی کراهت از جانب هر دو طرف یعنی زن و شوهر است در نتیجه با هم توافق می‌کنند که از هم جدا شوند. در این شرایط معمولاً زوجه، قسمی از حقوق مالی خود را نادیده می‌گیرد به همین خاطر طلاق توافقی از نوع «بائن» قلمداد می‌شود.
اگر زوجه مدخوله باشد باید سه طهر و در غیر این صورت سه ماه عده نگه دارد. طلاق بائن در مقابل طلاق رجعی است. طلاق رجعی به این معناست که پس از اینکه طلاق بین زن و مرد صورت گرفت مرد می‌تواند بدون اینکه دوباره برای ثبت و خواندن صیغه ازدواج اقدامی کند به همسر خود رجوع کند مشروط بر اینکه در دوران عده باشد؛ یعنی مرد حق رجوع به زن را نخواهد داشت تا زمانی که زن به مالی که به مرد بخشیده رجوع نکند.
تجدیدنظر در حکم طلاق توافقی
از آنجاییکه رأی صادره دادگاه قابل تجدید نظر خواهی و فرجام خواهی است، لازم است زوجین تا پایان مهلتی که دادگاه برای اعتراض به این حکم در نظر گرفته صبر کنند اما زوجین می‌توانند با ساقط نمودن مهلت اعتراض رأی دادگاه را قطعی کنند که در این مرحله دادگاه ۳ نسخه از حکم را صادر نموده و پس از ارسال دو نسخه برای هر یک از زوجین، نسخه سوم را بایگانی می‌کند. تجارب وکیل هم در این نوع طلاق می‌تواند کمک کننده بوده و مسیر را تسهیل کند.
طلاق توافقی در دادگاه مراحلی همچون طلاق عادی دارد پس مراحل قانونی طلاق توافقی هم باید مانند طلاق عادی طی شود.
وکیل طلاق توافقی
معمولاً به دو دلیل افراد مایل به اخذ وکیل هستند، اول اینکه افراد مایل به حضور در دادگاه نیستند و دوم اینکه به دلیل طولانی بودن زمان اتمام کارو اخذ رای منظور. زوج و زوجه هر دو می‌توانند اشتراکاً یک وکیل داشته باشند یا هر کدام وکیل اختصاصی خود را اخذ کنند و در بعضی از پرونده‌های طلاق توافقی فقط یکی از زوج یا زوجه اقدام به اخذ وکیل می‌کند.
از آنجاییکه طلاق توافقی همچون طلاق عادی است زوجین می‌توانند از وکیل به منظور پیشبرد روند اجرای طلاق کمک بگیرند. در این صورت، انجام مراحل طلاق بین ۷ تا ۱۰ روز کاری طول خواهد کشید.
همچنین در این مورد لزومی به حضور زوجین در دادگاه نیست و حتی وکیل می‌تواند به جای هر یک از طرفین، جلسات مشاوره طلاق توافقی دادگاه خانواده را نیز شرکت کند.
در حقیقت وکیل، می‌تواند تمامی مراحل از مشاوره تا اجرای صیغه طلاق را به جای زن و مرد حضور داشته باشد و کارهای مربوط به طلاق توافقی را از جانب هر دو آنان صورت دهد.
شرایط اخذ وکیل طلاق توافقی
زوجین می‌توانند درخواست طلاق را به دو صورت انجام دهند یکی زوجین شخصاً اقدام کند و دیگر اینکه توسط وکیل طلاق توافقی این کار انجام شود. به دلیل اینکه امر طلاق، قائم به شخص نیست پس نیازی به حضور زوج و زوجه در دادگاه در حین مراحل طلاق نیست. تنها در مورد اخذ گواهی عدم بارداری، زوجه باید در آزمایشگاه حاضرشود.
بنابراین طبق ماده ۱۱۳۸ قانون آیین دادرسی مدنی، طرفین دعوا (زوج و زوجه) می‌توانند بدون نیاز به حضور در دادگاه، تمامی مراحل طلاق توافقی را طی کند. آنچه حائز اهمیت است این است که یک نفر نمی‌تواند به صورت همزمان وکالت زوج و زوجه را برای انجام طلاق داشته باشد پس در صورت نیاززوج و زوجه باید جداگانه اقدام به اخذ وکیل طلاق توافقی کنند.
حقوق زن در طلاق توافقی
از دید دین اسلام به زن حق طلاق تعلق نمی‌گیرد مگر شرایطی که شامل موارد زیر باشد:
هنگامی که زن هنگام عقد و ضمن شرایط عقد حق طلاق را از مرد گرفته باشد و برای این مورد وکالت بلاعزل اخذ کرده باشد.
درصورت عدم رعایت شروط ۱۲ گانه ضمن عقد از جانب زوج، زوجه می‌تواند شخصاً درخواست حق طلاق کند.
همانطور که پیشتر نیز گفته شد بر اساس قوانین دین مبین اسلام، به زوجه حق طلاق تعلق نمی‌گیرد، مگر در موارد استثنایی که حق طلاق را برای زن تبیین می‌کند که شامل موارد ذیل است:
در صورت اخذ وکالت بلاعزل در خصوص حق طلاق و اینکه زن در شروط ضمن عقد خود به حق طلاق اشاره کرده باشد. در مورد شروط ۱۲ گانه ضمن عقد نیز زن حق دارد تقاضای حق طلاق کند.
طلاق توافقی به روش های متفاوتی می‌تواند درخواست شود. حالات متصور به این صورت است که یا در راحت‌ترین شکل، زوج و زوجه، هر دو، بر سر اجرای طلاق تفاهمی، متفق‌القول باشند که در این صورت می‌توانند هر دو درخواست طلاق کنند.
در حالت دیگر، طلاق به درخواست مرد انجام می‌شود و در حالت سوم طلاق از طرف زن و بنابر شروط ۱۲ گانه ضمن عقد درخواست می‌شود.
هزینه های طلاق توافقی
مانند هر دادخواست دیگری در دادگاه، به دادخواست طلاق توافقی نیز هزینه دادرسی تعلق می‌گیرد. که این هزینه دادرسی در دادگاه متفاوت است، درحقیقت هزینه دادرسی بر اساس ارزش روز متغیر خواهد بود. همچنین همانطور که پیشتر گفته شد نامه مشاوره برای صدور حکم طلاق توافقی الزامی است.
هزینه انجام مشاوره طلاق توافقی، در شهر تهران مانند هزینه دادرسی بر اساس ارزش روز متغیر محاسبه می‌شود و ممکن است کم و زیاد شود و قیمت ثابتی نمی‌توان برای آن لحاظ کرد.
به علاوه برای ثبت طلاق در دفترثبت ازدواج و طلاق نیز تعرفه کلی از لحاظ قیمتی وجود دارد؛ باید در نظر داشت که در حال حاضر دفاتر ثبت ازدواج و طلاق در شهر تهران به مبالغ کمتری از تعرفه کلی راضی به ثبت طلاق نمی‌شوند. علاوه بر مبالغ، در صورتی‌که هر یک از زوجین قصد اخذ وکیل داشته باشند، دستمزد وکیل نیز به هزینه‌های فوق افزوده می‌شود.
طلاق توافقی خارج از کشور
در مورد طلاق توافقی در خارج از کشور می توان این چنین توضیح داد که در خصوص دعاوی خانوادگی علی‌الخصوص طلاق اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور صلاحیت محاکم و نحوه رسیدگی طبق ماده ۱۴ قانون جدید حمایت از خانواده با توجه به محل اقامت زوجین و شرایط آنان متفاوت خواهد بود.
شرایط و مراحل طلاق توافقی ایرانیان مقیم خارج از کشور
اگر زوج و زوجه (زن و شوهر) هر دو در خارج از کشور اقامت داشته باشند، طبق ماده ۶ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، قوانین مربوط به احوال شخصیه از قبیل نکاح، طلاق و اهلیت اشخاص در مورد کلیه اتباع ایران ولو اینکه مقیم خارج باشند، لازم الاجراست.
پس از دادخواست طلاق در محاکم محل زندگی و اخذ حکم طلاق از سوی دادگاه مربوطه می‌توانند به یکی از مراکز اسلامی واقع در کشور محل اقامت مراجعه کنند و خواستار اجرای صیغه طلاق شوند. پس از این مرحله باید این طلاق را به تایید یکی از مقامات ایرانی حاضر در آن کشور برسانند.
این مقامات ایرانی شامل سفارت ایران، دفتر حفاظت از منافع و یا کنسولگری ایران در آن کشور است و در نهایت امر پس از تائید ایشان، تائید وزارت امور خارجه نیز باید دریافت شود.
محدودیت های قبل از طلاق
تا زمانی که طلاق رسماً در دادگاه‌های کشور ثبت و پذیرفته شود، بر اساس قوانین ایران، زوجه در عقد نکاح زوج می‌باشد.
اگر زوجه به اعتبار طلاقی که در دادگاه‌های خارج از کشور اخذ شده است با مرد دیگری ازدواج کند، براساس قوانین ایران مجرم شناخته‌شده و اقدام وی در حکم زناست و مجازات سنگینی به همراه خواهد داشت.
مهریه در طلاق توافقی خارج از کشور
با در نظر داشتن اینکه مطالبه مهریه یک دعوای مالی است پس رسیدگی بدان در هر کشور متفاوت است و بسته به قوانین آن کشور خواهد بود، لذا پیشنهاد می‌شود که مطالبه مهر نیز توسط وکیل در ایران اقدام شود.
اگر شما نیز یکی از هم میهنانی هستید که در خارج از ایران اقامت دارید و به علت عدم سازش به طلاق توافقی متمایل هستید، می‌توانید انجام امور مربوط به طلاق خود در خارج و یا داخل ایران را به وکلای قابل اطمینان و مجرب واگذار کنید.
طلاق توافقی چقدر زمان می برد؟
معمولا طلاق توافقی بدون حضور وکیل ۱۵ الی ۳۰ روز به طول خواهد انجامید و این زمان بسته به شهر محل سکونت متفاوت خواهد بود. حتی در شهر تهران نیز هر شعبه دادگاه خانواده برای خود خط مشی منحصربه‌فردی داشته و لذا زمان مورد سوال متفاوت خواهد شد.
قضات بعضی از شعب وقت رسیدگی تعیین کرده و زوجین یا وکلای آنها را ضمن تعیین وقت برای رسیدگی دعوت می‌کنند و برخی دیگر ازقضات دادگاه‌ها نیز در وقت فوق العاده و در مدت زمانی کمتر به رسیدگی پرونده پرداخته و رای (گواهی عدم امکان سازش) صادر می‌کنند.
در حقیقت می‌توان گفت مدت زمان رسیدگی به دادخواست طلاق توافقی بسته به نظر و سلیقه قاضی هر شعبه متفاوت خواهد بود.
از آنجایی که که زوج و زوجه در خصوص طلاق، در موارد مالی و غیر مالی مرتبط با زوجیت با یکدیگر به توافق رسیده‌اند، نیازمند رسیدگی طولانی و با وسواس قاضی دادگاه نیست و دادگاه‌های خانواده معمولاً موضعی سهل‌گیرانه در این مورد دارند.
به هرحال مدت زمان طلاق توافقی با توجه به موارد و مراحلی که گفته شد بسیار کم است ولی رویه دادگاه‌های شهرهای مختلف ایران متفاوت بوده و از این‌رو نمی‌توان زمانی قطعی را در این مورد پیش‌بینی کرد.
