بحران آب در سرزمین چشمه‌ها و آبشارها/ تنش شدید آبی بیخ گوش ۵۰۰ روستا و ۱۲ شهر لرستان

 با توجه به کاهش بارندگی‌ها در سال آبی 1401-1400 و همچنین افزایش دمای هوا، پیش بینی می‌شود که در ماه‌های گرم امسال روستاها و شهرهای متعددی از کشور با تنش آب شرب مواجه شوند.

متاسفانه «خشکسالی» و «تنش آبی» امسال در لرستان که روزی سومین حوضه آبریز پر باران ایران محسوب می‌شد، نمود بیشتری پیدا کرده چرا که میزان بارش‌ها نسبت به سال گذشته 6 درصد کاهش یافته و اکنون 130 رشته رودخانه اصلی و فرعی که 9 هزار کیلومتر از خاک این استان را تشکیل داده‌اند در معرض خشکی و بی‌آبی قرار دارند.

سال گذشته با خشک شدن رودخانه‌های اصلی لرستان از جمله کشکان، سیلاخور، مادیان رود، کاکا شرف و غیره خسارات زیادی بر پیکره کشاورزی و اقتصاد این استان وارد شد و علاوه بر آن با افت 1.4 متری سطح آب‌های زیر زمینی (600 درصد کاهش نسبت به سال قبل) در همان اوایل تابستان یعنی تیر ماه 120 روستای لرستان دچار بی‌آبی شدند و آب شرب مورد نیاز آنها با تانکر تامین می‌شد.

و اما امسال در پی کاهش بارندگی‌ها و تشدید تنش آبی بار دیگر زنگ خطر کمبود آب شرب در لرستان به صدا درآمده به طوری که ارزیابی‌های شرکت آب و فاضلاب استان حاکی از این است که امکان وقوع تنش آبی شدید در 12 شهر و 500 روستا در استان برای تابستان سال 1401 وجود دارد.

برای اطلاع بیشتر از وضعیت منابع آبی لرستان گفت‌وگویی داشتیم با یاورپور رئیس گروه کاهش آب بدون درآمد لرستان که بدین شرح آمده است.

فرهاد یاورپور رئیس گروه کاهش آب بدون درآمد لرستان  اظهارداشت: در دهه اخیر شاهد استفاده از واژه‌هایی مانند کم آبی، تنش آبی و بحران کم آبی در محافل عمومی و علمی بوده‌ایم؛ هر چند که این کلمات دارای مفاهیم نسبتا متفاوتی‌اند اما پس از شنیدن آن‌ها، حس ترس نسبت به کمبود آب شرب و اهمیت تسریع در تصمیم‌گیری در ذهن مخاطب نقش می‌بندد.

وی افزود: در وضیت کم آبی، آب شیرین برای پاسخ به تقاضای آبی متعارف در یک منطقه کم است و در تنش آبی نیز علاوه بر شرایط عدم توازن عرضه و تقاضا در کم آبی، منابع آبی موجود نیز به دلیل برداشت زیاد دچار مشکلات کمی و کیفی شده‌اند و در وضعیت بحران آبی، دسترسی به آب شیرین در یک منطقه، بسیار کمتر از میزان تقاضای آن است.

عدم تامین آب پایدار از منابع سطحی در لرستان

رئیس گروه کاهش آب بدون درآمد لرستان عنوان کرد: بر اساس شاخص‌های ارزیابی بین المللی تعیین بحران آب در دنیا، کشور ما ایران پس از ورود به وضعیت تنش آبی در دهه گذشته، امکان ورود به مرحله بحران شدید آبی را دارد.

وی بیان کرد: تامین آب شرب در استان لرستان از طریق بیش از 640 حلقه چاه، 150 دهنه چشمه و 15 رشته قنات در 32 شهر و هزار و 587 روستا انجام می‌شود که مهمترین معضل در تامین آب شرب جمعیت تحت پوشش 97 درصدی شرکت آب و فاضلاب لرستان، استفاده حداکثری از منابع آب زیرزمینی و عدم تامین آب پایدار از منابع سطحی نظیر سدهاست.

کاهش بارندگی‌های لرستان نسبت به سال گذشته

یاورپور گفت: استفاده از منابع آب زیرزمینی به عنوان تنها محل تامین آب شرب در استان به موازات سایر برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی جهت مصارف کشاورزی، صنعت و غیره منجر به بالا رفتن احتمال وقوع بحران شدید آبی در لرستان شده است، از طرفی منابع آب‌های زیرزمینی به عنوان تنها ذخایر استراتژیک آبی محسوب می‌شوند و حجم آن‌ها متاثر از میزان بارش سالانه است.

وی تصریح کرد: متاسفانه کاهش بارش‌ها در سال جاری نسبت به سال گذشته (حدود 6 درصد) و همچنین کاهش حدود 29 درصدی نسبت به آمار میان مدت، سبب تداوم کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به طور متوسط حدود 2 متر نسبت به سال قبل و حدود 5.5 متر در سال در مقایسه با آمار بلند مدت شده است که همین امر سبب کاهش آبدهی منابع زیرزمینی دو حوضه آبریز استان (کرخه و کارون) در حدود 22 الی 25 درصد نسبت به سال گذشته شده و حدود 49 و 6 درصد نسبت به آمار بلند مدت شده است که تمامی این آمارها بر بحرانی بودن شرایط تاکید می‌کند.

احتمال تنش آبی شدید در 12 شهر و 500 روستای لرستان

رئیس گروه کاهش آب بدون درآمد لرستان گفت: براساس ارزیابی‌های انجام شده در شرکت آب و فاضلاب استان لرستان، امکان وقوع تنش آبی شدید در 12 شهر و 500 روستا در استان برای تابستان سال 1401 محتمل است و گذر از آن نیازمند مساعدت دولت در بحث تامین اعتبارات لازم جهت مقابله با تنش آبی است.

وی اظهارداشت: امسال 27 پروژه بزرگ در سطح شهرهای استان و بیش از 110 پروژه در سطح روستاهای استان جهت مقابله با تنش آبی، افزایش کمی و کیفی خدمات رسانی آب شرب در مرحله اجرااند و بسیاری از این پروژه‌ها پیشرفت فیزیکی مناسبی دارند اما لازم است تا جهت گذر از تنش آبی تابستان 1401، تمامی مردم مشارکت ویژه‌ای در بحث مدیریت مصرف و صرفه‌جویی در تمامی موارد مرتبط با مصرف آب را داشته باشند.

یاورپور افزود: با توجه به تنش آبی پیش رو به مردم توصیه می‌شود در صورت دیدن هرگونه نشت و تراوش آب در سطح خیابان‌ها و معابر شهری یا روستایی با تلفن 122 شرکت آب و فاضلاب لرستان تماس گرفته و آدرس را اعلام کنند و چنانچه از خطوط لوله‌های انتقال آب و یا سرریز مخازن، برداشت غیرمجاز با هدف آبیاری درختان یا باغ‌ها در مسیرهای روستایی استفاده شده است، موارد را به تلفن 122 شرکت آب و فاضلاب لرستان اطلاع دهند.

 بر اساس شاخص‌های ارزیابی بین المللی تعیین بحران آب در دنیا، کشور ما ایران پس از ورود به وضعیت تنش آبی در دهه گذشته، امکان ورود به مرحله بحران شدید آبی را دارد

لزوم صرفه جویی مردم در مصرف آب

وی عنوان کرد: به مردم توصیه می‌شود در روزهای پر مصرف سال مانند روزهای گرم تابستان و همچنین در ساعات پیک مصرف آب، مصارف خانواده را مدیریت و صرفه جویی کنند.

رئیس گروه کاهش آب بدون درآمد لرستان بیان کرد: استفاده از پمپ آب به صورت وصل مستقیم به شبکه توزیع آب و بدون استفاده از مخزن می‌تواند منجر به ایجاد خسارت به شبکه توزیع آب و همچنین بروز مشکلات بهداشتی شود بنابراین در صورت مشاهده موارد را به تلفن 122 اعلام کنند.

وی تصریح کرد: در بحث توصیه های عمومی در منازل نیز به یاد داشته باشیم که می‌توانیم با استفاده از نصب تمامی تجهیزات کاهنده مصرف آب در خانه حدود 50 درصد در مصرف آب صرفه جویی کنیم.

یاورپور گفت: استفاده از سرشیرها کم مصرف در انواع شیرآلات روشویی، آشپزخانه و سرویس بهداشتی می‌تواند حدود 10 الی 30 درصد در مصارف آب در منازل صرفه جویی کند. همچنین استفاده از سردوش های کاهنده مصرف، فلش تانک‌های کم مصرف با مخزن دوگانه و استفاده از شیرآلات الکترونیکی خودکار می‌تواند حتی بیش از 50 درصد در مصرف خانگی صرفه جویی شود.

وی تصریح کرد: قبل از شروع فصل گرم، حتما کولرهای آبی را سرویس کنیم و از کارکرد صحیح شناور و همچنین عملکرد مناسب پوشال‌ها اطمینان حاصل کنیم همچنین توصیه می‌شود برای کاهش مصرف آب مصرفی در کولرها از سایبان استفاده شود.

حمیدرضا کرموند مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب لرستان نیز اخیرا در رابطه با وضعیت منابع آبی استان و احتمال تنش آبی در روستاها و برخی شهرهای لرستان در تابشتان پیش رو اظهار داشت: صرف نظر از اینکه وضعیت ظرفیت ذخیره آب زیرزمینی و همچنین بارش و روناب‌های ما کاهش پیدا کرده ما معضلی به نام کمبود برق داریم که تاثیرات زیادی را روی تامین آب شرب دارد.

وی افزود: در استان لرستان از سدها برای تامین آب استفاده نمی‌کنیم و از چشمه‌ها و چاه‌ها استفاده می‌شود، همچنین برآوردها نشان می‌دهد که امسال با این پیک مصرف حدود 500 روستا با تنش آبی مواجه می‌شوند و حداقل برای 11 شهر مشکل تامین آب متصور است.

لزوم مدیریت منابع آب موجود در لرستان

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب لرستان عنوان کرد: اگر این مشکلات را به سه قسمت تولید، ذخیره سازی و توزیع و مصرف تقسیم کنیم در بخش تولید باید منابع آب موجود را مدیریت کنیم.

وی بیان کرد: برخی منابع آب ما با بخش کشاورزی مشترک هستند مانند سراب داریاب دورود و سراب کمندان ازنا که آب شرب شهرهای الیگودرز و ازنا را تامین می‌کند، علاوه بر شهرها مشکل حادی هم در روستاها داریم و خط ما را به علت کمبود آب کشاورزی در گوشه شکسته‌اند و برای کشاورزی استفاده کرده‌اند.

کرموند با اشاره به تعرض به لوله‌‌های آب برای استفاده در بخش کشاورزی در هنگام بحران کم آبی به عنوان یکی از مشکلات موجود، تصریح کرد: نصف روستاهای لرستان خودگردان هستند و دلیل آن این بوده که چاه و چشمه داشته‌اند و گفته‌اند چرا برویم تحت پوشش آبفا اما اکنون چشمه‌هایشان در حال خشک شدن است.

احتمال خشک شدن تمامی چشمه‌های خرم‌آباد

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب لرستان گفت: در خرم‌آباد ممکن است همه چشمه ها خشک شوند و نتوانیم تامین آب کنیم و مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای پیشنهاد دادند که سد ایوشان را برای آب شرب حفظ کنیم و چه بسا مجبور باشیم از دبی پایه رودخانه کاکارضا برای تصفیه خانه‌هایمان بیاوریم که با بحران مواجه نشویم.

وی با اشاره به لزوم تبلیغات جهت کاهش مصرف آب و الزامات لازم، تصریح کرد: تعرفه‌ها به گونه‌ای است که نمی‌توانند الزام زیادی در مشترکان ایجاد کنند و در مصارف روستایی و شهری مصرف غیرمجاز داریم.

کرموند بیان کرد: در بخش روستایی تنها شرب نیست و دام‌های روستائیان را هم باید مواظبت کنیم و ناوگان سیار و تانکرها را از هم اکنون آماده کرده‌ایم که مشکلی پیش نیاید.

آنچه مسلم است خشکسالی و کم آبی یکی از بلایای طبیعی است که با وقوع آن خسارات زیادی به زندگی انسان و اکوسیستم‌های طبیعی وارد می‌کند اما اگر این بحران به درستی مدیریت نشود زمینه بروز خشکسالی‌های بعدی را فراهم می‌کند بنابراین لازم است مردم و مسئولان با مدیریت صحیح و آگاهانه به مقابله با اثرات خشکسالی بپردازند تا هر ساله شاهد خشک شدن مزارع کشاورزی و باغات، مرگ هزاران ماهی و آبزیان، از دست دادن معیشت و اشتغال مردم و غیره نباشیم.

از سویی می‌طلبد مسئولان مربوطه لرستان هرچه سریعتر نسبت به تکمیل پروژه‌های مقابله با تنش آبی در روستاها اقدام کنند تا در فصل گرما مردم گرفتار بی‌آبی نشوند.