به بهانه هفته حیات وحش
خشکسالی، تغییر اقلیم و تخریب زیستگاه بلای جان حیات وحش
یک متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش ضمن اشاره به اهمیت گونه‌های کلیدی، تنها راه حفاظت از آن‌ها را فرهنگسازی دانست و درباره چالش‌های این گونه‌ها گفت: تغییر اقلیم، خشکسالی و تخریب و تبدیل زیستگاه‌ها از مهم ترین این چالش‌ها است.
امروز (۲ اکتبر) اولین روز هفته جهانی حیات وحش است که امسال با شعار «بازیابی گونه‌های کلیدی برای احیای اکوسیستم» به اهمیت حفظ گونه‌های کلیدی متناسب با هر اکوسیستم پرداخته است.
عبداله سالاری به تعریف گونه‌های کلیدی پرداخت و اظهار کرد: گونه‌های کلیدی یا شاخص به عنوان گونه‌های چتر از نظر اکولوژیک و به دلایل مختلف برای مردم و فرهنگ جامعه محلی خود دارای اهمیت بسیاری هستند. آن‌ها به عنوان گونه‌های هدف سایر گونه‌ها را پوشش می‌دهند و تحت چتر حمایتی خود درمی‌آورند. اینگونه حفاظت از سایر گونه‌ها و کل اکوسیستم بسیار بهتر انجام می‌شود.
وی افزود: بیشتر گوشتخواران گونه‌های کلیدی به حساب می‌آیند. به عنوان نمونه یوزپلنگ گونه کلیدی است چراکه در راس هرم اکولوژیک قرار دارد، برای فرهنگ جامعه دارای اهمیت است و گوشتخوار نیز است.
سالاری تاکید کرد: هر اکوسیستم، گونه‌های کلیدی مختص به خود را دارد که لزوما هم نباید گوشتخوار باشند. به عنوان نمونه در لرستان، سمندر لرستانی گونه کلیدی و در معرض خطر انقراض آن اکوسیستم است. برای شناخت گونه‌های کلیدی باید به بررسی گونه‌های در معرض خطر انقراض هرکدام از اکوسیستم‌ها بپردازیم.
سمندر لرستانیاین متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش تصریح کرد: گونه‌های کلیدی لزوما در خطر انقراض نیستند بلکه هر کدام به جهتی دارای اهمیت خاصی هستند اما متاسفانه معمولا غالب آن‌ها علاوه بر خصوصیت چتر بودن، ویژگی در معرض خطر انقراض بودن را نیز دارند.
وی افزود: به عنوان نمونه پاندا از نظر شکل‌وشمایل و ایدئولوژیک گونه شاخصی است اما در عین حال در خطر انقراض است. پاندا نشان بارزی از یک گونه چتر است که می‌تواند سایر گونه‌ها در اکوسیستم را تحت حمایت خود درآورد.
پانداسالاری به ارائه توضیحاتی درباره گونه‌های کلیدی منطقه توران و میان‌دشت پرداخت و افزود: یوزپلنگ آسیایی در اکوسیستم‌های بیابانی مانند توران و میان‌دشت حضور دارد. اکثرا به این موضوع و زیستگاه یوز آگاهی دارند اما از وجود پستانداران دیگری مانند آهو، جبیر، قوچ و میش، کل و بز، پلنگ یا پرندگانی مانند هوبره و زاغ بور در این اکوسیستم اطلاع ندارند چراکه کمتر شناخته شده هستند.
وی خاطرنشان کرد: با برجسته کردن یوز در منطقه توران و میان‌دشت به نوعی تمامی گونه‌ها در این اکوسیستم تحت حمایت یوز قرار می‌گیرند و حفاظت می‌شوند.
این متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش با اشاره به تهدیدات و چالش‌های تمامی گونه‌ها تاکیدکرد: تهدیدات تنها منحصر به گونه‌های کلیدی نیستند بلکه این چالش‌ها تمامی گونه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مهم‌ترین چالش، تغییر اقلیم و خشکسالی‌های طولانی مدت است همچنین اساسی‌ترین تهدید، تخریب و تبدیل زیستگاه‌ها است که ما در ایران با آن بسیار دست و پنجه نرم می‌کنیم.
سالاری ادامه داد: جاده‌سازی، معدن، دام مازاد بر ظرفیت، خطوط انتقال نیرو، زمین‌های کشاورزی و دیم‌کاری‌ها که هر مکانی را با شخم زدن به زمین کشاورزی و دیمی تبدیل می‌کنند؛ همه از چالش‌هایی است که گونه‌های حیات وحش را تهدید می‌کنند همچنین آفرود از چالش‌های اخیر است که نیاز به مدیریت دارد.
این متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش دام مازاد را یکی از اساسی‌ترین چالش‌های مراتع و حیات وحش دانست و گفت: تعارضاتی در رویشگاه‌ها با مصرف بی‌رویه آن‌ها ایجاد و باعث می‌شود برای حیات وحش مرتعی باقی نماند همچنین انتقال بیماری‌های مشترک بین دام و حیات وحش از دیگر خطرات برای حیات وحش است.
سالاری به ارائه پیشنهادات خود برای بازیابی و حفظ گونه‌های کلیدی پرداخت و توضیح داد: فرهنگسازی و پژوهش بسیار دارای اهمیت است. به عنوان نمونه در مردادماه امسال توله یوز ماده را بر اثر تصادف در جاده میان‌دشت از دست دادیم. برخی معتقد بودند اداره راه و شهرسازی باید دوربین کنترل سرعت و تابلوهای هشدار نصب می‌کرده است که این اقدام را انجام نداده همچنین سازمان محیط زیست برای متقاعد کردن وزارت راه و شهرسازی تلاش کرده اما چرا و چگونه نتیجه‌بخش نبوده است؟ به عبارتی می‌توان گفت فرهنگ ارزشمند بودن این گونه‌ها بین مردم نهادینه نیست که مسئولان وزارت راه اقدامی برای این گونه انجام نداده‌اند.
وی تاکید کرد: اصلی‌ترین راه حفاظت، افزایش فرهنگ ارزشمند بودن گونه‌ها در سطح جامعه است چراکه مسئولان نیز از همین مردم هستند و با این کار آن‌ها نیز نسبت به این موضوع دغدغه‌مند می‌شوند.
سالاری به ارائه آماری از گونه‌های در معرض خطر و در معرض خطر انقراض پرداخت و گفت: در دنیا حدود ۳۰ هزار گونه در معرض خطر و ۸۴۰۰ گونه در معرض خطر انقراض داریم. معرفی این گونه‌ها به عنوان گونه کلیدی و حفظ اکوسیستم‌ها - واحد محیط زیستی ارزشمند - براساس گونه‌های کلیدی بسیار دارای اهمیت است.
وی به ارزش‌های اکوسیستم اشاره و اظهارکرد: اکوسیستم‌ها دارای ارزش‌های اکولوژیک، ژنتیکی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، آموزشی، فرهنگی، تفریحی و زیبایی‌شناسی هستند. از تمام جوانب باید اکوسیستم‌ها را برای توسعه پایدار مد نظر قرار دهیم چراکه نیاز به توسعه وجود دارد و انسان باید بتواند توسعه پایدار انجام دهد همچنین دارای حال خوب یعنی شرایط مناسب زیستی باشد.
این متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش باتوجه به شعار هفته حیات وحش اظهار کرد: این شعار برای جلب توجه مردم و مسئولان به وضعیت حفاظتی گونه‌ها طرح‌ریزی شده است تا درباره آن‌ها صحبت شود. به عنوان نمونه مصاحبه‌های منتشر شده در رسانه در راستای این موضوع باعث معطوف شدن توجه افراد به این موضوع می‌شود.
سالاری در پایان به اهداف توسعه پایدار اشاره کرد و گفت: در اهداف ۱، ۲، ۱۲ و ۱۴ تا ۱۶ توسعه پایدار به از بین بردن فقر به عنوان اساسی‌ترین نکته در این حوزه اشاره شده است و باید از اکوسیستم بهره‌برداری پایدار صورت بگیرد. اینگونه نیست که از اکوسیستم هیچ بهره‌برداری صورت نگیرد و تنها به موضوع حفاظت توجه شود بلکه اگر در کنار حفاظت به بهره‌برداری پایدار از اکوسیستم توجه نشود و جوامع بومی و محلی از اکوسیستم نفعی نداشته باشند، در واقع حفاظت پایدار انجام نشده است.
