آمار سزارین در ایران بیش از ۳برابر استاندارد جهانی!

برخی از مادران  ترس از درد هنگام زایمان را علت انتخاب روش سزارین عنوان می‌کنند و برخی دیگر نیز برای رُند شدن تاریخ تولد نوزادشان، تصمیم می‌گیرند که روش سزارین را برای تولد نوزادشان انتخاب کنند.

در این میان نیز برخی پزشکان متخصص زنان و زایمان با سوق دادن برخی مادران به‌سوی انجام سزارین، در پی کسب درآمد هستند در حالی که بسیاری از این مادران می‌توانند از مزایای زایمان طبیعی بهره‌مند شوند.

طبق ماده 50 قانون حمایت از خانواده و  جوانی جمعیت، وزارت بهداشت مکلف است که عملکرد بیمارستان‌ها را در زمینه کاهش سالانه پنج درصد از میزان زایمان به‌روش جراحی نسبت به نرخ کل زایمان با رعایت موازین علمی در جهت حفظ سلامت مادر و جنین به عنوان پیش نیاز اعتباربخشی به بیمارستان‌ها قرار دهد.

در همین راستا با آقای دکتر "صابر جباری فاروجی؛ رئیس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت" گفت‌وگو کردیم.

در بخش نخست این گفت‌وگو با عنوان " "مسائل فرهنگی" از مهم‌ترین عوامل کاهش فرزندآوری/ 10 باور غلط درباره فرزنددار شدن" به موضوعاتی همچون تصورات اشتباه مردم درباره فرزندآوری و تأثیر مسائل فرهنگی بر کاهش جمعیت ایران پرداختیم.

مشروح بخش دوم این مصاحبه را با موضوع راهکارهای تشویق مادران به انجام زایمان طبیعی و استاندارد شدن آمار سزارین در ایران در ادامه می‌خوانید:

یکی از باورهایی که در ذهن مردم نقش بسته، این است که اگر سن ازدواج و بارداری افزایش یابد؛ برای مادر خطرناک خواهد بود و همین امر ممکن است به دلیل ایجاد نگرانی‌هایی، بسیاری از افراد را از فرزندآوری منصرف کند؛ این باور تا چه حد واقعی است؟

اگر بتوانیم مشکلات فرهنگی را در جامعه و انگاره‌های ذهنی غلط مردم را در این زمینه اصلاح کنیم شاهد بهبود وضعیت باروری در کشور خواهیم بود.

عوامل مختلفی در باروری اثر دارند اما بیشتر روی مسئله سن افراد تأکید می‌شود. در حالی که علاوه بر سن، مسائلی نظیر استعمال دخانیات و سیگار، اضافه وزن و ... بر باروری اثر دارند. موضوع تنظیم خانواده یکی از پروژه‌های آمریکایی ـ اسرائیلی برای کاهش جمعیت جهان بوده و ما بخشی از آن بودیم و در کشور ما نیز این پروژه اجرا شد در حالی که در خود آمریکا، زنانی که بالای 35 سال باردار می‌شوند مورد توجه ویژه قرار می‌گیرند.

اینکه گفته می‌شود بارداری زیر 18 و بالای 35 سال پرخطر است، نادرست است و بارداری در سنین زیر 18 و بالای 35 خطری ندارد فقط برخی از مادران در این سنین نیاز به مراقبت بیشتری دارند اما رسیدن به این سن، مانع بارداری نمی‌شود زیرا خطر جدی‌ای مادران و جنین را تهدید نمی‌کند.

مادران در این سنین فقط نیاز دارند که مشاوره‌های اصولی و صحیح را دریافت کنند؛ در حالی که در آمریکا معتقدند اگر زنی در این سنین باردار شود باید حمایت‌ها و تشویق‌های بیشتری دریافت کند.

یکی از مشکلاتی که در کشور با آن مواجهیم؛ بالا بودن میزان انجام اعمال جراحی سزارین است؛ آمار عمل سزارین در ایران با استانداردهای جهانی چه‌قدر فاصله دارد؟

در کشور ما تقریبا 52 درصد زایمان‌ها به صورت سزارین و 48 درصد به صورت طبیعی انجام می‌شود و بنابراین در اجرای ماده 50 قانون جوانی جمعیت که مبنی بر ترویج زایمان طبیعی است، عقب‌ماندگی داریم.

طبق قانون باید سالانه میزان سزارین را در کشور 5 درصد کاهش دهیم تا به نرم جهانی برسیم؛ بر اساس استانداردهای جهانی حداکثر 15 درصد زایمان‌ها باید به روش سزارین انجام شود و به همین دلیل اوضاع کشور ما در زمینه میزان سزارین بسیار بد است.

دلیل آمار بالای سزارین در کشورمان چیست؟

ریشه آن در مسائل فرهنگی و بخشی نیز مربوط به تجویزهای پزشکان است؛ درباره زایمان طبیعی هیچگاه به مادران به خوبی توضیح داده نمی‌شود که زایمان درد و خونریزی دارد اما در عین حال عوارض پس از زایمان برای مادر و فرزند بسیار کمتر است.

زایمان طبیعی فواید جسمانی زیادی برای نوزاد دارد و مادر می‌تواند بعد از زایمان بلافاصله از بیمارستان ترخیص شود و بنابراین بسیاری از مادران تصور می‌کنند که انجام زایمان طبیعی برای آنها تفاوتی با سزارین ندارد و روش سزارین را انتخاب می‌کنند.

در بسیاری از موارد نیز شاهدیم که پزشکان متخصص به دلیل منافع مادی که انجام سزارین برای آنها دارد، توصیه به انجام سزارین می‌کنند؛ به نظر شما ‌"تعارض منافع پزشکان" چه‌قدر در زمینه بالا بودن آمار سزارین در ایران نقش دارد؟

تعارض منافع نیز در این مسئله مؤثر است و نظام تعرفه‌گذاری ما برای زایمان طبیعی و سزارین مشکل دارد؛ اعتباربخشی بیمارستانی درخصوص انجام انواع زایمان دچار مشکل است البته در قانون جوانی جمعیت به این مسائل پرداخته شده و وزارت بهداشت در حال اصلاح آنهاست.

بخشی از مسائل نیز مربوط به مشکلات فرهنگی است برای مثال وقتی مادر می‌گوید من صرفاً برای تحمل درد کمتر زایمان، می‌خواهم سزارین انجام دهم این مسئله ریشه در فرهنگسازی اشتباه نسبت به زایمان دارد، در حالی که اگر به طبیعت بدن زنان توجه شود، متوجه می‌شوند که هر ماه درد و خونریزی در چرخه جنسی زنان تکرار می‌شود که این درد و خونریزی می‌تواند آنها را برای زایمان طبیعی آماده کند. یا اینکه به مادر گفته نمی‌شود "سزارین درد بیشتری دارد" و تا زمان کشیدن بخیه‌ها یعنی حدود 14 روز مادر درگیر خواهد بود!

وقتی مادر و پدری می‌گویند برای رند شدن تاریخ تولد نوزادشان می‌خواهند سزارین انجام شود، به دلیل مسائل فرهنگی این باور غلط در آنها شکل گرفته است.

راهکار کاهش آمار سزارین چیست؟

برای کاهش آمار سزارین، نیاز به اصلاح تصور جامعه و فرهنگسازی از طریق رسانه‌ها داریم؛ از سوی دیگر نیاز به این داریم که محیط بیمارستان‌ها و زایشگاه‌ها، برای مادران زیباسازی و دلپذیر و خوشایند شود تا مادران بارداری که بار اول برای زایمان طبیعی اقدام می‌کنند، تجربه تلخی از این اتفاق نداشته باشند حتی از زمان پذیرش تا زمان ترخیص همه افراد اعم از ماماها، پزشکان، نیروهای خدماتی و ... باید برخورد مناسبی با مادران باردار داشته باشند تا محیط زایمان برای آنها خوشایند باشد.

البته در این راستا نیز در قانون جوانی جمعیت، پرداخت مزایا و کارانه ماماها و متخصصین زنان، منوط به رضایت مادران از دریافت این خدمات شده است.  

باید به غیر از مواردی که خطرات جدی برای مادر و نوزاد دارد، سزارین نخست‌زا برای مادران باردار انجام نشود زیرا در عمده افرادی که بار نخست سزارین کرده‌اند، در نوبت‌های بعدی زایمان، سزارین تکرار می‌شود نه زایمان طبیعی.

وزارت بهداشت در این زمینه چه اقداماتی در دست انجام دارد؟

ما در حال بازنگری قوانین اعتباربخشی هستیم تا مشکلاتی نظیر این مسائل برطرف شود. راهکار دیگر این است که بانک داده‌های سلامت باروری راه‌اندازی و اطلاعات در سامانه جامع باروری سالم ثبت شود.

در شرایط حاضر ناگزیریم که به سوی شفاف سازی و هوشمندسازی برویم و اگر بتوانیم تمام فرآیندها را بر بستر فناوری اطلاعات شفاف کنیم، بسیاری از مشکلات حوزه سلامت حل خواهد شد؛ با استفاده از سامانه جامع باروری سالم که به تازگی راه اندازی شده، میزان سزارین و زایمان طبیعی و سقط جنین و پزشکانی که بیشترین آمار سزارین را دارند، مشخص می‌شود و امکان رصد آنها فراهم می‌شود در نتیجه با افزایش نظارت‌ها می‌توان عملکرد پزشکان را اصلاح و آمار بالای سزارین را کم کرد.

از سوی دیگر بسیاری از مادران، فواید زایمان طبیعی را نمی‌دانند در این راستا ابتدا باید ارزش مادر شدن را در ذهن افراد بالا ببریم و سپس فرهنگسازی را به سمتی پیش ببریم که زایمان طبیعی به عنوان ارزش شناخته شود.

آیا در قوانین مربوطه، مشوقی برای افزایش زایمان طبیعی در نظر گرفته شده است؟

در سال یک میلیون و 100 هزار نفر موالید در کشور داریم و یکی از مشوق‌ها این است که زایمان طبیعی در کشور ما رایگان است.