چرا سیاست کووید صفر در چین شکست خورد؟
تغییر مسیر شی، یک عقب‌نشینی تاکتیکی است تا پذیرش عملگرایی.
جیمز استنت نویسنده کتاب «تحول بانکی چین: داستان ناگفته» و مدیر سابق بانک اوربرایت چین در مقاله ای برای نیکی آسیا نوشت: سخت‌گیرانه‌ترین سیاست مهار کووید ـ ۱۹ در جهان یک شبه معکوس شد. این گونه تغییرات چشمگیر در ۴۰ سال گذشته به ندرت در چین دیده شده است. آیا باید آنها را تسلیم اعتراضات خیابانی جمعی بدانیم یا چیز دیگری در جریان است؟
از زمانی که رهبر برجسته دنگ شیائوپینگ سیاست اصلاحات و گشایش خود را در اواخر دهه ۱۹۷۰ آغاز کرد، سیاست گذاری عملگرایانه و برنامه ریزی شده مشخصه ظهور چشمگیر چین بود.
پس از بررسی نظرات ادارات دولتی، اتاق های فکر، مطالعه گسترده، بحث عمومی و آزمایش، اجماع حاصل می شود و خط مشی تدوین می شود. جانشینان دنگ از توصیه های او پیروی کردند که هرگز قدرت را در یک رهبر متمرکز نکنند، از نظر استراتژیک عملگرا باشند، از ایدئولوژی دوری کنند و یک سیاست خارجی کم حاشیه را اجرا کنند.
شی جین پینگ روند سیاست را تغییر داد. او از رویکرد ولادیمیر لنین برای حکومت پیروی کرده و لیبرال دموکراسی غربی را رد می کند و تأکید می کند که حزب کمونیست چین باید همه گفتمان ها را شکل دهد و ظهور چین به کشوری منضبط از خط مشی حزب بستگی دارد.
پس از شیوع کووید-۱۹ در ووهان در اوایل سال ۲۰۲۰، شی مرزها را بست و قرنطینه های گسترده را با هدف ریشه کن کردن ویروس در چین اعمال کرد.
برای ۱۸ ماه اول همه‌گیری، زمانی که واکسن مؤثری وجود نداشت و همه‌گیری در شدیدترین حالت خود قرار داشت، رویکرد ثابت چین برای مقابله با کووید صفر به خوبی عمل کرد. شی معتقد بود که این موفقیت در کنترل همه گیری نشان دهنده برتری مدل اقتدارگرایانه چین است. اما تا اواسط سال ۲۰۲۱، بقیه جهان یاد می‌گرفتند که با این ویروس زندگی کنند، در حالی که چین در سیاست‌های مقابله با کووید صفر خود دچار مشکل شده بود.
از آنجایی که گونه اومیکرون مسری‌تر اما کم‌خطرتر در اواخر همان سال گسترش یافت، دولت قرنطینه‌های شدید را دو برابر کرد، که منجر به کاهش رشد اقتصادی، کاهش بودجه دولت محلی، شکست‌های کسب‌وکارهای کوچک، صنعت خدمات ویران‌شده و بیکاری جوانان شد.
سیاست صفر کووید پایدار نبود، با این حال از طریق بیستمین کنگره ملی حزب کمونیست چین در ماه اکتبر، شی اصرار داشت که پکن مسیر خود را ادامه خواهد داد. اما پس از آن که او برای سومین بار به عنوان رهبر حزب در گردهمایی کنگره انتخاب شد و اعتراضات خیابانی ضد قرنطینه در شانگهای و دیگر شهرها به پیروزی رسید، به طور ناگهانی سیاست کووید سفر حذف شد. همچنین آزمایش های انبوه متوقف شد، قرنطینه ها به پایان رسید و مقامات گفتند که ویروس دیگر خطرناک نیست.
این چرخش خیلی رادیکال گونه بود. از زمانی که سیاست کووید صفر به حاشیه رفت، ویروس مانند آتش سوزی گسترده شده است. چین بدون یک برنامه انتقال مشخص به آرامش کامل جهش کرد و بازگشایی ها، ناهماهنگ و حتی آشفته به نظر می رسید.
فرآیند تدوین سیاست دقیق که در دهه‌های گذشته معمول بود، کجا رفت؟ ورود کارشناسانه، ارتباطات شفاف و اجرای دقیق دهه های گذشته کجا بود؟ به احتمال زیاد، شی متوجه شده بود که سیاست کووید صفر قبل از جلسه کنگره حزب شکست می خورد، اما احساس کرد که تغییر مسیر قبل از گردهمایی نشان دهنده خطا است.
در حالی که اعتراض‌های «کاغذ سفید» احتمالاً زمان‌بندی نهایی تغییر را تسریع کرده است، شی قبلاً تصمیم اساسی برای تغییر مسیر گرفته بود و بزرگان حزب بر آن اصرار داشتند.
سایر سیاست های مهم نیز پس از کنگره حزب اصلاح شد. در سیاست خارجی، لفاظی های تهاجمی کمرنگ شد. بخش خصوصی دوباره در اولویت قرار گرفت.
سرعت تغییر این سیاست‌ها نشان می‌دهد که تصمیم‌ها قبل از نشست اکتبر و خیلی چراغ خاموش و بی سر و صدا گرفته شده‌اند. اعتراضات رهبری را نگران کرد، اما تنها بخش کوچکی از ساکنان شهری در آن شرکت کردند. صدها میلیون نفر از اهالی روستاها کمتر تحت تأثیر قرنطینه کووید قرار گرفتند. آنها اساساً به حزب وفادار می مانند، که به طور چشمگیری زندگی آنها را بهبود بخشیده است.
اعتراضات کاغذ سفید به سختی قابل مقایسه با اعتراضات دانشجویی تیان آنمن در سال ۱۹۸۹ است. آنها در میان فضای روشنفکری نسبتاً باز و خواسته‌های مکرر برای تغییرات اساسی سیاسی رخ دادند. امروزه دامنه بحث عمومی محدود شده است. اعتراضات اخیر در درجه اول بر روی سیاست کووید صفر متمرکز بود. با پایان دادن به این سیاست و استناد به توانایی های نظارتی و کنترلی دولت، مقامات به سرعت به اعتراضات پایان دادند.
آیا این بدان معناست که رهبری به سیاست عمل گرایی و اجماع دنگ بازگشته است؟ بله، اما فقط فعلا. ما احتمالاً شاهد تغییر تاکتیکی در مواجهه با یک ضرورت هستیم.
در حال حاضر، هیچ کس نمی تواند شی را به چالش بکشد. پکن می‌تواند مقامات محلی بی‌کفایت را به خاطر مشکلاتی که در خلال رفع کووید صفر وجود دارد، مقصر بداند.
آنچه موضع پکن را در قبال کووید صفر و سیاست خارجی تهاجمی آن تغییر داد، اعتراض نبود. در عوض، شی متوجه شد که این سیاست‌ها به شدت اقتصاد را تضعیف می‌کنند. در نتیجه، سیاست کووید صفر کنار گذاشته شد.
چین با مشکلات وحشتناکی مانند کاهش منابع مالی دولت محلی، افزایش نکول وام های بانکی، بازار آشفته املاک و مستغلات و تحریم ریزتراشه های ایالات متحده مواجه است. این چالش ها با فقدان شفافیت سیاست، تضعیف روحیه کارآفرینان، حمایت ناکافی از حقوق مالکیت معنوی و مداخله بیش از حد دولت در اقتصاد ترکیب شده است.
آیا بازگشت چین به عملگرایی، دولت را به تدوین سیاستی که به دقت مورد توجه قرار گرفته است، سوق خواهد داد؟ در بلندمدت می توان خوش بین بود اما در مورد میان مدت تردید وجود دارد. در نظام اقتدارگرای چین، تمرکز قدرت در یک رهبر واحد، به ویژه رهبری با گرایش های ایدئولوژیک شی، همچنان می تواند سیاست گذاری های نسنجیده را تشویق کند.
اینکه عملگرایی ادامه پیدا کند یا نه بستگی به این دارد که آیا تفکر شی واقعاً تغییر کرده است و آیا حزب قادر به مهار غرایز ایدئولوژیک و ضدغربی او است یا خیر.
به احتمال زیاد، شی که خود را به عنوان رهبر اصلی تثبیت کرده بود، به سادگی می توانست تا زمانی که شرایط به نفع استراتژی های او باشد صبر پیشه کند. همانطور که مائو تسه تونگ پس از کنفرانس لوشان در سال ۱۹۵۹، که در آن سیاست‌های رادیکال شکست خورده‌اش در رابطه با «جهش بزرگ به جلو» مورد انتقاد قرار گرفت، انجام داد.
با توجه به عدم تحمل شی نسبت به مخالفت و قدرت موضع و تعهد او به سیستم اقتدارگرایانه چین، تردید وجود دارد که اعتراضات در چند سال آینده تهدیدی برای کنترل حزبی بر کشور باشد. اعتدال کنونی یک عقب نشینی تاکتیکی است، نه تغییر در ویژگی اساسی حکومت شی.
رهبران چین هم فهمیدند که مقابله با خواست اکثریت امکان پذیر نیست و تسلیم خواست اکثریت شدند این امر ممکن است تاکتیکی به نظر آید اما خواهیم دید که عملا اینطور نیست و تازه ملت چین به حقوق خود آشنا شده و این حاکمیت است که باید خود را خود را با جامعه تطبیق دهد د رهبران چین هوشمندانه این واقعیت را درک و به آن عمل نمودند تا از فروپاشی یکباره و یا تدریجی جلو گیری نمایند.