هفته «هوای پاک» و مرگ سالانه ۲۰ هزار ایرانی به دلیل «هوای آلوده»

هفته هوای پاک در کشورمان در حالی از ۲۴ دی ماه در کشورمان آغاز شده که تقریبا از همان زمان مجددا موجی از آلودگی هوا آسمان کلانشهرها و شهرهای صنعتی کشور را در برگرفته است. به طوری که روز گذشته اعلام شد که آلودگی هوا در تهران تا پایان هفته و در شهرهای صنعتی تا پنج‌شنبه تداوم خواهد یافت. چالش آلودگی هوا زمانی بیش از پیش حاد می‌شود که بدانیم، تنفس هوای آلوده در بلند مدت آسیب‌ها و عوارض جبران‌ناپذیری را برای سلامت مردم به دنبال خواهد داشت.

بروز سالانه ۷ میلیون مرگ زودرس در جهان به دلیل آلودگی هوا

باید توجه کرد که سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۹ تخمین زده بود که آلودگی هوای آزاد و داخل منزل در مناطق شهری و روستایی سالیانه منجر به بروز بیش از ۷ میلیون مرگ زودرس در جهان می‌شود. همچنین بر اساس گزارشی در سال ۲۰۱۹ مشخص شد که در جهان به طور میانگین حدود ۵۴ درصد از مرگ‌های زودرس مربوط به آلودگی هوا در فضای آزاد به دلیل بیماری ایسکمیک قلبی و سکته مغزی است. همچنین هفت درصد از مرگ و میر زودرس ناشی از سرطان ریه و ۱۹ درصد مرگ و میر زودرس ناشی از بیماری مزمن انسداد ریوی مربوط به آلودگی هوا در فضای آزاد است.

آلودگی هوا؛ چهارمین عامل خطر مرگ در جهان

همچنین کارشناسان حوزه سلامت اعلام می‌کنند که بر اساس آخرین گزارش بار بیماری‌ها، آلودگی هوا چهارمین عامل خطر مرگ در جهان است که در کشورهای توسعه یافته پس از خطرات متابولیک، رژیم غذایی و دود سیگار قرار می‌گیرد؛ این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، آلودگی هوا سومین ریسک فاکتور مرگ است.

همچنین بر اساس گزارش‌ها، گفته می‌شود که تعداد مردمی که سالانه در جهان به دلیل آلودگی هوا جان می‌بازند، بیش از شش برابر تعداد مردمی است که به دلیل ابتلا به مالاریا و بیش از چهار برابر مردمی است که به دلیل ابتلا به ایدز فوت می‌کنند.

بیش از ۲۰ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در سال گذشته

در کشور ما نیز آلودگی هوا به عنوان یکی از چالش‌های مهم حوزه سلامت و به عنوان مشکلی پیشرو در حوزه بهداشت مطرح شده است؛ باید توجه کرد که طبق مطالعات وزارت بهداشت که در سال ۱۴۰۰ و در زمینه آلودگی هوا در ۲۷ شهر کشور و بر روی جمعیتی حدود ۳۵ میلیون نفر انجام شد و بر اساس نتایج آن پنج کلان‌شهر کشور در سال ۱۴۰۰، شامل تهران، ‌مشهد، اهواز، اصفهان و کرج تنها ۱۰ روز هوای خوب داشتند.  

همچنین طبق اعلام وزارت بهداشتی‌ها، نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که میانگین تعداد مرگ کل منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در ۲۷ شهر مورد مطالعه ۲۰۸۳۷ نفر بوده است. همچنین در سال ۱۴۰۰ تعداد همه مرگ‌های منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ بیش از ۸۷ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است. بر این اساس به گفته دکتر عباس شاهسونی- رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت،  سالانه ۲۰ هزار و ۸۰۰ مرگ منتسب به آلودگی هوا در کشور رخ می‌دهد.

در عین حال طبق این مطالعه، بیماری‌های ایسکمیک قلبی، سکته مغزی، ‌ سرطان ریه و بیماری‌های مزمن انسداد ریوی به عنوان شایع‌ترین بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا شناخته شده‌اند.

۲ گروهی که بیشترین آسیب را از آلودگی هوا می‌بینند

باید توجه کرد که چالش آلودگی هوا زمانی حادتر می‌شود که بدانیم کودکان و سالمندان از گروه‌های اصلی آسیب‌پذیر در برابر آلودگی هوا هستند؛ به طوری که طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی متاسفانه در سال ۲۰۱۳ حدود پنج درصد از مرگ بچه‌های زیر پنج سال و ۱۰ درصد از مرگ بزرگسالان بالاتر از ۵۰ سال، منتسب به آلودگی هوا بوده است.

افزایش ارجاع کودکان به اورژانس در پی آلودگی هوا  

در این زمینه دکتر فرهاد چوبدار- رییس بیمارستان کودکان علی اصغر، با اشاره به خطرات و عوارض آلودگی هوا در کودکان، گفت: باید توجه کرد که به محض اینکه آلودگی هوا افزایش می‌یابد، مراجعین اطفال به اورژانس‌ها و درمانگاه‌ها و مراکز پزشکی نیز افزایش می‌یابند. زیرا ویروس‌هایی که در ریه کودکان منجر به بروز علائم می‌شوند، همکاری زیادی با آلودگی هوا دارند و منجر به ایجاد خس خس سینه در کودکان می‌شود که اصطلاحا به آن «ویزینگ» می‌گویند؛  ویزینگ علامتی است که هر پزشکی آن را می‌شناسد.

عوارض آلودگی هوا بر کودکان؛ ‌ خس خس سینه و سرفه‌های طولانی‌مدت

وی افزود: زمانیکه آلودگی هوا افزایش می‌یابد، میزان ویزینگ یا علامتی که در حالاتی مانند آسم یا تحریک‌پذیری راه‌های هوایی ایجاد می‌شود، به سرعت افزایش یافته و به همین دلیل ویزینگ علامت ترسناکی است که به همین دلیل هم مجبور می‌شویم که اطفالی را که این علائم را دارند، بستری کنیم که در این صورت هم هزینه‌های درمان و خسارات‌ درمان برای دولت و خانواده‌ها افزایش می‌یابد.

چوبدار همچنین گفت: در عین حال آلودگی هوا در کودکان علاوه بر ایجاد خس خس سینه، سرفه‌های طولانی مدتی هم ایجاد می‌کند. وقتی ویروس‌ها با آلودگی هوا دست به دست هم می‌دهند. سرفه‌های این کودکان یک تا دو هفته ادامه پیدا می‌کند و شکایت والدین از طولانی شدن سرفه کودکان‌شان است.

وی با بیان اینکه در شرایط آلودگی هوا، این سم است که تنفس می‌کنیم، تاکید کرد: در عین حال آلودگی هوا در طولانی‌مدت اثرات بیشتری هم دارد و به طور قطعی در سال‌های آینده خواهیم دید که میزان مبتلایان به آسم در کشور ما افزایش می‌یابد که هم بار روحی و روانی دارد، هم از نظر عملکرد و هم از نظر پیری زودرس تاثیرات زیادی خواهد داشت.

در هر حال باید بدانیم که تصور ادامه حیات بدون هوا حتی برای چند دقیقه هم غیرممکن است و این درحالی است که همانطور که پیشتر گفته شد، بر اساس آخرین گزارش بار بیماری‌ها، چهارمین عامل خطر مرگ در جهان و مهم‌ترین تهدید زیست محیطی برای سلامت انسان، آلودگی هوا است. از سوی دیگر باتوجه به اثرات آلودگی هوا بر سلامت، کودکان، سالمندان و سایر افراد جامعه و همچنین تاثیرات جدی آن بر بروز مرگ‌های زودرس و بیماری‌های قلبی، سرطان‌ها و... دستگاه‌های ذی‌ربط در این حوزه باید هرچه زودتر با مشارکت و همکاری یکدیگر راهکاری برای چالش آلودگی هوا که هر روز بیش از قبل شدت می‌یابد، بیاندیشند؛ نه اینکه تنها به تعطیلی‌های مقطعی مدارس، دانشگاه‌ها و... یا نام‌گذاری هفته‌ای با عنوان هفته هوای پاک، آن هم در زمانی که آلودگی هوا در شرایط خطرناکی برای همه شهروندان قرار دارد، بسنده کنند.