مقایسه کشورها برای تعطیلی مدارس هنگام آلودگی هوا درست نیست

قانون هوای پاک سال  ۹۶ تصویب شد. این قانون بر اساس ۳۴ ماده خود دستگاه‌های مختلف اجرایی در کشور ازجمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و.. را مکلف کرده است که هر یک به‌ تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند. آیین نامه اجرایی تبصره  ۳  ماده ۳ قانون هوای پاک۲۱ اردیبهشت ماه سال ۹۷ تصویب شد. در تبصره ماده ۲ این آیین‌نامه آمده است: «دستورالعمل محاسبه و اعلام شاخص کیفیت هوا توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست ظرف یک‌ماه از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه تهیه و ابلاغ می‌شود.» در ادامه راهنمای محاسبه، تعیین و اعلام شاخص کیفیت هوا تدوین شد. این راهنما مشتمل بر اهمیت شاخص کیفیت هوا، سطوح مختلف مرتبط با سلامت انسان، محاسبه و گزارش شاخص AQI برای جامعه و پیامدهای بهداشتی منتسب به آلاینده‌های هوا می‌شود.

این نخستین بار نیست که به موضوع کیفیت هوا و تبعات آن برای سلامت افراد پرداخته شده است چراکه در سال ۷۴ دستورالعمل اجرایی وضعیت اضطراری آلودگی هوا از سوی وزارت کشور به استانداری‌های کشور ابلاغ شد و از آن زمان مبنای تشکیل کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هواست.

در شرایطی که بر اساس اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در ماه‌های اخیر آلودگی هوای پایتخت تشدید شده، ارائه طرح تغییر استانداردهای آلودگی هوا برای جلوگیری از تعطیلات مدارس واکنش‌های زیادی را برانگیخته است.

یوسف نوری - وزیر آموزش و پرورش - ۳ بهمن‌ماه از پیشنهادش به دولت برای تعلیق ملاک شاخص‌های کیفیت هوا در تعطیلی مدارس خبر داد و گفت: اگر شاخص‌های جهانی کیفیت هوا را ببینید، در کشورهای دیگر شاخص کمتر از ۳۰۰ باشد تعطیل نمی‌کنند، اما شاخص برای تعطیلی مدارس را برای ما روی ۱۵۰ بستند و تعطیلی‌ها طوری بود که شبیه دوره کرونا شدیم؛ درحالی که شاخص‌های آلایندگی ما زیر ۲۰۰ هستند. 

پس از صحبت‌های نوری و در حالی که منتظر واکنش سازمان حفاظت محیط زیست به تغییر شاخص‌های کیفیت هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس بودیم،  احمد وحیدی - وزیر کشور - اعلام کرد: سازمانی که طرح تغییر شاخص‌ها را ارایه داده سازمان حفاظت محیط زیست است، یعنی سازمان که خود باید دغدغه اصلی اجرای قوانین مربوط به کاهش آلودگی هوا مانند آیین‌نامه‌های شرایط اضطرار آلودگی هوا را داشته باشد، خواستار تغییر آن شده است!

پس از گذشت چند روز علی سلاجقه - رئیس سازمان حفاظت محیط زیست - ضمن واکنش به این طرح پیشنهادی صحبت‌هایی مشابه با وزیر آموزش و پرورش مبنی بر اینکه در دنیا در بحث شاخص‌های آلودگی هوا برای تعطیلی مدارس، بالاتر از ما عمل می‌کنند مثلا با شاخص ۳۰۰-۲۰۰ فقط مدارس ابتدایی را تعطیل می‌کنند، مطرح کرد و گفت: ما شاخص‌های آلودگی را تعیین می‌کنیم و تعطیلی بر عهده هیات وزیران است. قبلا هیات وزیران شاخص ۱۵۰ گذاشته است و اکنون می خواهد تصمیم خود را عوض کند.

در حالی که مبنای تدوین شاخص‌های آلودگی هوا و تفاوت دستورالعمل‌های اجرایی در کشورها بحث‌انگیز شده است، یوسف رشیدی درباره مبنای تدوین این شاخص‌ها اظهار کرد: معمولا وزارت بهداشت این شاخص‌ها  را با الگوبرداری از کشورهای دیگر یا برمبنای داده‌های خود تدوین می‌کند. شاخص‌های کنونی نیز توسط وزارت بهداشت براساس دستورالعمل سازمان محیط زیست آمریکا تدوین شده است. این شاخص‌ها نشان دهنده این است که اگر غلظت آلاینده‌ها از عدد صفر تا ۵۰، هوای پاک، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم یا متوسط، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوای ناسالم برای همه گروه‌ها، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوای بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ باشد، شرایط کیفی هوا خطرناک است.

وی درباره دستورالعمل اجرایی تعطیل شدن یا نشدن مدارس گفت: در دنیا دستورالعمل واحدی وجود ندارد و هر کشور باتوجه به شرایط خود این کار را انجام می‌دهد. به عنوان نمونه در کشور ما با رسیدن شاخص به عدد ۱۵۰ چون دانش‌آموزان جزو گروه‌های حساس محسوب می‌شوند مدارس تعطیل می‌شوند.

معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: تعطیلی مدارس با استانداردها و شاخص‌های آلودگی هوا رابطه مستقیمی ندارد و تعطیلی مدارس با شاخص ۱۵۰ یا ۲۰۰ بستگی به سیاست‌های هر کشور دارد.

وی با اشاره به آیین‌نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۳ قانون هوای پاک مصوب ۹۷ هیات وزیران گفت: پس از تدوین اعداد شاخص‌ها توسط وزارت بهداشت چگونگی اقدامات اجرایی در دولت تصویب می‌شود. همچنین پس از تصویب اعضای دولت نمی‌توانند درباره قبول یا عدم قبول آن صحبت کنند مگر اینکه دوباره به دولت رود و تغییر آن تصویب شود.

رشیدی در پایان درباره مقایسه کشورها برای تعطیلی مدارس با شاخص‌های متفاوت توضیح داد: مقایسه کشورها کار درستی نیست و هر کشوری مبنای خود را دارد. وزارت بهداشت باید مشخص کند چه شرایطی برای کودکان مضر است؟ ما باید باتوجه به شرایط و سیستم درمانی موجود شاخص‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی لازم را تعیین کنیم.