آیا چرخۀ تولید مثل قابل تغییر است؟

کِیسی اِیتچیسون بویل، همیشه فکر می‌کرد که باردارشدن کار آسانی است: فقط کافی است چند شبِ عاشقانه را برنامه‌ریزی کنید و سپس اجازه دهید طبیعت مسیر خودش را طی کند. پس زمانی که او و شوهرش در سال ۲۰۱۱ تصمیم به تشکیل خانواده گرفتند، انتظار داشت که تا پایان همان سال سروکلۀ یک نوزاد در زندگی‌شان پیدا شود.

بویل، که در آن زمان ۳۲ ساله بود، مصرف قرص‌های کنترل بارداری‌اش را قطع کرد، همان قرص‌هایی که از وقتی نوجوان بود برای تنظیم‌کردن عادت‌های ماهانۀ «شدیداً نامنظم» و دردناکش شروع به مصرف آن‌ها کرده بود. او خیال می‌کرد احتمالاً کمی طول بکشد تا قاعدگی‌اش دوباره برگردد. اما آنچه در عمل برگشت، زمان‌بندی بسیار نامنظمی بود که در گذشته داشت. هرنوع آزمایش تخمک‌گذاری‌ای که پیدا می‌کرد را انجام می‌داد تا بتواند روزهای مناسب برای باروری‌اش را تخمین بزند، اما هیچ‌کدام از آن‌ها افاقه نمی‌کرد.

بعد از گذشت حدود هشت ماه که آزمایش‌های بارداری‌اش مثبت نمی‌شد، برای دریافت کمک پیش دکترش رفت. آنجا بود که متوجه شد به سندروم تخمدان پلی‌سیستیک مبتلاست، یعنی شایع‌ترین علت ناباروری در خانم‌ها. یک خانم سالم تا سن ۳۲ سالگی در هر ماه حدود یک‌به‌پنج شانسِ باردارشدن دارد و بعد از این سن این احتمال کاهش می‌یابد. سندروم تخمدان پلی‌سیستیک، مشکلی است که با ویژگی‌هایی مثل بالا بودن سطح هورمون‌های آندروژن و دوره‌های نامنظم قاعدگی شناخته می‌شود و، با ایجاد اختلال در توانایی تخمدان در آزادکردن تخمک‌ها، احتمال باروری را کاهش می‌دهد. معنایش این بود که احتمالاً بویل برای باردارشدن مسیر دشوارتری را نسبت به هم‌سن‌وسال‌هایش در پیش رو خواهد داشت.

واضح است که اگر خانمی تخمک‌گذاری نکند، نمی‌تواند به‌طور طبیعی و ازطریق تخمک‌های خودش باردار شود. اما چیزی که کمتر برایمان واضح است این است که چه چیزی باعث ایجاد سندروم تخمدان پلی‌سیستیک و سایر مشکلات کاهندۀ باروری می‌شود. بااین‌حال هرچه می‌گذرد پژوهش‌های بیشتری نشان می‌دهند که علت این امر می‌تواند قرارگرفتن مادر در دوران بارداری درمعرض مواد شیمایی مصنوعی‌ای باشد که بر فعالیت‌های هورمونی تأثیر می‌گذارند. از بین این مواد، کمتر ماده‌ای را می‌توان یافت که بیشتر از فتالات‌ها مورد توجه قرار گرفته باشد. فتالات‌ها مواد شیمیایی صنعتی‌ای هستند که به سمّی‌بودن برای تولیدِمثل مشهورند و می‌توان سراغشان را در صدها محصول مختلف از محصولات پلاستیکی گرفته تا لوازم آرایشی گرفت.

دکتر جودی فلاز، استاد علومِ زیستیِ تطبیقی و مدیر برنامۀ بین‌رشته‌ای سم‌شناسیِ محیطی در دانشگاه ایلینوی، می‌گوید فتالات‌ها مواد شیمیایی شناخته‌شده‌ای هستند که باعث ایجاد اختلال در هورمون‌ها می‌شوند. «آن‌ها می‌توانند در تولید، حذف یا اتصال هر هورمونی در بدن اختلال ایجاد کنند و به‌طور خاص سیستم تولیدِمثل شدیداً به چنین ترکیباتی حساس است».

فتالات‌ها را به طیف وسیعی از محصولات پلاستیکی، کالاهای خانگی، تمیزکننده‌ها و محصولات مراقبت شخصی اضافه می‌کنند تا آن‌ها را انعطاف‌پذیر، بادوام و خوش‌بو کنند. فتالات‌ها به‌سادگی و به‌صورت بخار یا ذرات از این محصولات متصاعد می‌شوند و آن‌ها را می‌توان در ادرار تقریباً تمام آمریکایی‌ها مشاهده کرد، همین‌طور در خون، عرق، شیر مادر، مایع منی و مایعاتِ تخمدان.

فتالات‌هایی که ما مصرف می‌کنیم، دراثر شستن از موادی جدا می‌شود که در فراوری یا بسته‌بندی غذاها و نوشیدنی‌ها یا پوشش داروها به‌کار رفته است. پوست ما هم این ترکیبات را از لوسیون‌ها، لوازم آرایش و شامپوها جذب می‌کند و حتی آن‌ها را درقالب ذره‌های متصاعد شده از پرده‌ها، پردۀ حمام و مشمع‌های کف اتاق استنشاق می‌کنیم.

دکتر تریسی وودروف، مدیر برنامۀ سلامت باروری و محیط در دانشگاه کالیفرنیا در سان‌فرانسیسکو، می‌گوید: «ما با گروهی از مواد شیمیایی مواجهیم که با آن مشکل داریم و این مواد همه‌جا حضور دارند و همه‌جا از آن‌ها استفاده می‌شود».

مطالعاتی که بر روی حیوانات انجام شده نشان می‌دهد که مواد شیمیایی‌ای که هورمون‌ها را مختل می‌کنند، مثل فتالات‌ها، نحوۀ رشد اندام‌های تولیدِمثل را در رحم تغییر می‌دهد و تأثیرات زیان‌باری برجای می‌گذارد که یک‌عمر باقی می‌مانند و حتی ممکن است به نسل‌های بعد هم منتقل شود. دانشمندان معتقدند که قرارگرفتن مادر در دوران بارداری در معرض فتالات‌ها و سایر مواد سمّی، ممکن است زمینه‌ساز بیماری‌های زنان از قبیل سندروم تخمدان پلی‌سیستیک شود و ممکن است حساسیت زنان را نسبت به سایر مواد شیمیایی که باروری را مختل می‌کند بالا ببرد.

مطالعات دکتر فلاز و همکارانش در همین چندسال اخیر نشان داده است که وقتی موش‌های ماده‌ در رحم مادرشان درمعرض همان ترکیباتی از فتالات قرار می‌گیرند که در زنان باردار شناسایی شده است، وقتی به‌دنیا می‌آیند دارای مشکلات باروری هستند، مشکلاتی که آن را به بچه‌های مادۀ خود هم منتقل می‌کنند. دکتر فلاز می‌گوید: «بعضی از این مشکلات در بدو تولد مشهودند و برخی دیگر هم ممکن است تا زمان بلوغ یا حتی بعد از آن مخفی بمانند. کم‌کم داریم به این نتیجه می‌رسیم که مشابه همین اتفاق در انسان هم می‌افتد».

به گفتۀ دکتر فلاز، هنوز داده‌های بلندمدتِ انسانی دربارۀ فتالات‌ها در دسترس دانشمندان نیست. بااین‌حال، آن‌ها به‌واسطۀ نتایج تلخی که از تجویز داروی دی‌اتیل‌استیل بسترول یا دی‌ای‌اِس –یک استروژن مصنوعی که برای پیش‌گیری از سقط جنین تجویز می‌شد- برای زنان باردار به‌دست آمد، می‌دانند که قرارگرفتن مادر درمعرض مختل‌کننده‌های هورمون می‌تواند به رشد بچه آسیب رسانده و عواقبی را ایجاد کند که تا نسل‌های بعد هم ادامه داشته باشد.

تا سال ۱۹۷۱، میلیون‌ها نفر از زنان داروی دی‌ای‌اِس مصرف کردند تا اینکه در آن سال پزشکان متوجه شدند که این دارو باعث ایجاد گونۀ نادری از سرطان واژن می‌شود و بنابراین سازمان غذا و دارو توصیه کرد مصرف آن متوقف شود. از آن زمان به بعد، دانشمندان متوجه شدند که دی‌ای‌اِس مشکلات متعددی در تولیدِمثل ایجاد می‌کند، مشکلاتی مثل ناباروری هم در فرزندان پسر و هم در فرزندان دختر. دکتر فلاز می‌گوید: «وقتی آن‌هایی‌شان که می‌توانستند بچه‌دار شوند صاحب فرزند می‌شدند بچه‌هایشان هم به برخی از همان مشکلات دچار می‌شدند».

به گفتۀ دکتر وودروف، بچه‌هایی که شما در رحمتان حمل می‌کنید، بذرِ فرزندان آیندۀ خود را با خود حمل می‌کنند. او می‌گوید: «اگر دختر یا پسر آیندۀ مرا درمعرض چیزی قرار دهید، درواقع دختر یا پسر آیندۀ آن‌ها را هم درمعرض آن چیز قرار داده‌اید. اگر ماشینِ هدایت‌کنندۀ رشد خراب شود، همین‌که تغییر کرد دیگر برگرداندن آن به حالت اولش کار بسیار دشواری خواهد بود».

تاریخچۀ غفلت از مطالعه بر روی زنان

برخلاف بعضی از مواد سمّی که در سلول‌های چربی باقی می‌مانند، فتالات‌ها به‌سرعت در بدن حرکت کرده و از آن خارج می‌شوند. اما باتوجه به اینکه پیوسته با فتالات‌های دیگری که در محصولات پلاستیکی و محصولات مراقبت شخصی وجود دارد جایگزین می‌شوند، دانشمندان لقب «شبه ماندگار» را به آن‌ها داده‌اند. مطالعات نشان می‌دهد که مقدار فتالات‌ها در بدن زن‌ها بیشتر از مردهاست که این موضوع برمی‌گردد به استفاده از محصولاتی مثل عطرها، افشانه‌های مو و لوازم‌آرایش که همۀ این‌ها برای یک خبرنگار تلویزیونی مثل بویل جزء ابزار کارش به حساب می‌آید.

بااین‌حال دانشمندان، اطلاعات اندکی دربارۀ چگونگی تأثیر فتالات‌ها در مختل‌شدن تولیدِمثل در زنان دارند. بخشی از آن برمی‌گردد به اینکه برای مطالعه بر روی زنان به ابزارهای تصویربرداری ویژه‌ای نیاز است. مشکلاتی چون بیضۀ نزول‌نکرده در نوزادان پسر در همان بدو تولد قابل مشاهده است، درحالی که مشکلات تخمدان در دخترها اغلب تا سن بلوغ یا حتی بعد از آن آشکار نمی‌شود.

حدود دودهه قبل، دانشمندان نشان دادند که قرارگرفتن موش‌های باردار درمعرض فتالات‌ها باعث ایجاد اختلال در تستسترون فرزندانِ نر آن‌ها می‌شود و این فرزندان را با مجموعه‌ای مشکلات بدشکلی دستگاه تناسلی و مشکلات مایع منی مواجه می‌کند. دانشمندان نام این مشکلات را گذاشتند «سندروم فتالات».

دکتر پاتریشیا هانت، زیست‌شناس تولیدِمثل از دانشگاه ایالتی واشینگتن، می‌گوید: «تمام فرایند تولید تخمک‌ها و اسپرم به‌طور کامل تحت کنترل هورمون‌ها قرار دارد. ما در آزمایش‌هایمان می‌بینیم که با قراردادن حیوانات نر و مادۀ درحال رشد در معرض مواد سمّی، چه بلایی سر آن‌ها می‌آید و همه‌چیز به‌طرز بدی از بین می‌رود و تغییرات ماندگاری در دستگاه تولیدِمثل این حیوانات ایجاد می‌شود».

بنابراین، مطالعه بر روی تأثیر فتالات‌ها بر زنان وجود مشکلاتی را نشان داد. برای مثال با انجام یک پژوهش در سال ۲۰۱۸ بر روی زنانی که در حال درمان ناباروری بودند، مشخص شد که بین قرارگرفتن در معرض فتالات و کیفیت پایینِ تخمک و رویان ارتباط وجود دارد. بااین‌حال طبق گفتۀ دکتر وودروف، به‌طور کلی حوزۀ تحقیقاتی سلامت زنان با مشکل کمبود بودجه مواجه است.

اولین سرنخ‌ها از خطراتی که فتالات‌ها بر تولیدِمثل زنان دارند در سال ۱۹۷۵ به‌دست آمد. وقتی که پژوهشگران متوجه شدند که کارگرانی که در روسیه به‌واسطۀ شغلشان درمعرض مقادیر بالایی از فتالات قرار داشتند کمتر از زنان دیگر باردار می‌شوند و همچنین سقط جنین‌های بیشتری را تجربه می‌کنند. در مطالعۀ دیگری که حدود دودهۀ بعد انجام شد، دانشمندان دریافتند که قرارگرفتن درمعرض فتالات بر روی تخمدان موش‌ها اثر می‌گذارد یعنی جایی که نقش اصلی را در تنظیم تولیدِمثل و باروری زنان برعهده دارد.

کاهشِ درمعرض‌بودن

کمتر پیش می‌آید که زوج‌هایی مثل بویل و همسرش قبل از اینکه بخواهند تشکیل خانواده بدهند، بروند سراغ مطالعاتی که دربارۀ ناباروری موش‌ها انجام شده است. بویل هم، وقتی بیست‌وچندساله بود و در رادیوهای سیاتل کار می‌کرد یا وقتی در ۳۱ سالگی به‌عنوان مجری در برنامۀ صبحگاهی تلویزیون مشغول به کار شد، به اینکه برخی مواد شیمیایی در کار هورمون‌ها اختلال ایجاد می‌کنند فکر نمی‌کرد. تا اینکه چندین نوبت اقدام به لقاح خارج از بدن (آی‌وی‌اِف) کرد و آنجا بود که با شگفتی فهمید که مواد شیمیاییِ محیطی، مثل مواد موجود در کرم‌پودر یا لوازم‌آرایش چشمی که موقع رفتن جلوی دوربین از آن‌ها استفاده می‌کرد، می‌تواند روی باروری تأثیر بگذارد.

دکتر لورا ساهین، پزشک باروری بویل در کلینیک باروری پاسیفیک اِن‌دابلیو، همیشه به بیمارانش می‌گوید که برای تقویت باروری تمرکزشان را بگذارند روی ورزش و تغذیۀ مناسب. او در سال ۲۰۱۵ هنگامی که برای مشارکت در نگارش کتابی با عنوان کاشتن بذرهای باروری مشغول تحقیق بود متوجه شد که «شواهد محکمی» مبنی بر ارتباط بین فتالات‌ها و سایر مواد شیمیایی مختل‌کنندۀ هورمون‌ها و مشکلات زنان و بارداری وجود دارد. او از آن زمان به بیمارانش توصیه می‌کند که تلاش کنند تا کمتر درمعرض این مواد قرار بگیرند.

پزشکان معمولاً نمی‌توانند با قطعیت بگویند که آیا فتالات‌ها عامل ایجاد مشکلات باروری در یک فرد خاص هستند یا خیر. اما می‌توانند به تعداد روبه‌رشدی از تحقیقات اشاره کنند که نشان می‌دهند افزایش سطح این مواد شیمیایی با افزایش خطر سقط جنین، کاهش باروری و دشواری در بارداری در ارتباط است. دکتر ساهین می‌گوید: «در دانشکدۀ پزشکی چنین چیزهایی را به ما آموزش نمی‌دهند».

به گفتۀ دکتر وودروف، مطالعه بر روی زنانی که مشکل ناباروری دارند کار ساده‌ای نیست چراکه نمی‌توان درمعرض مواد شیمیایی بودن را به سادگی از سایر عوامل مداخله‌گر، مثل مشکلات زنان و زایمان، مجزا کرد. همچنین به پزشکان آموزش داده‌اند که همیشه فکرشان برود سمت علت‌های بی‌واسطۀ بروز بیماری، مثل عفونت و دراین بین چیزی مثل قرارگرفتن درمعرض مواد شیمیایی نادیده گرفته می‌شود چراکه این مواد باگذشت زمان و به‌صورت مزمن مشکل‌ساز می‌شوند.

دکتر وودروف می‌گوید: «ما یکی از اولین دانشکده‌های پزشکی هستیم که درسی را با موضوع بهداشت محیطیِ باروری ارائه می‌کنیم. اکثر دانشکده‌های پزشکی همچین درسی ندارند».

سال ۲۰۱۳ بود که برای اولین‌بار کالج آمریکایی بیماری‌های زنان و زایمان، با همکاری دانشگاه کالیفرنیا در سان‌فرانسیسکو، بیانیه‌ای را منتشر کرد و در آن از بالینگران خواست تا موارد قرارگرفتن بیماران درمعرض مواد شیمیایی سمّیِ محیطی را شناسایی و آن را کاهش دهند. آن‌ها در این بیانیه به شواهد «به‌قدرکافی محکمی» استناد کردند که اثرات نامطلوب این مواد بر تولیدِمثل و سلامتِ رشد را نشان می‌داد.

مطالعاتِ چند سال اخیر، بالابودن سطح فتالات را با پایین‌بودن نرخ آی‌وی‌اِف‌های موفق و افزایش خطر سقط جنین در بارداری باکمک آی‌وی‌اِف و بدون آن مرتبط می‌داند. در ماه آوریل، محققان هشدار دادند که قرارگرفتن مادر در معرض فتالات قبل از بارداری می‌تواند یکی از عواملِ خطرزایی باشد که در موضوع نتایج نامطلوب بارداری نادیده‌گرفته شده است.

از آنجایی که کلینیک‌های باروریْ آزمایشی برای اندازه‌گیری فتالات‌ها ندارند، بویل نمی‌دانست که سطح این مواد در بدنش چقدر است. همچنین او به این راحتی‌ها نمی‌تواند بفهمد که کدام محصولات حاوی فتالات‌ها هستند چراکه شرکت‌ها به بهانۀ محرمانه‌بودنِ فرمول از افشای این اطلاعات طفره می‌روند و فقط به درج کلمۀ «معطر» اکتفا می‌کنند. بااین‌حال بسیاری از مواد آرایشی که در ایالات متحده به فروش می‌رسد حاوی فتالات‌هایی است که در اتحادیۀ اروپا فروششان ممنوع است. او نگران بود که نکند مواد آرایشی‌ای که او برای رفتن مقابل دوربین تلویزیون به‌مقدار زیاد روی صورتش استفاده می‌کرد به پوستش نفوذ کرده و احیاناً وارد ریه‌هایش شده باشد.

دکتر ساهین به بویل توصیه کرد که تغییرات را ذره‌ذره اعمال کند. اینکه می‌تواند با انتخاب محصولات مراقبت شخصیِ «فاقد فتالات» و اجتناب از مصرف صابون‌های معطر، خوشبوکننده‌های هوا، نرم‌کننده‌های پارچه و سایر تمیزکننده‌ها، قرارگرفتن درمعرض این مواد را کاهش دهد. دکتر وودروف می‌گوید سعی کنید به‌جای محصولات «بدون بو» محصولات «فاقد مواد معطر» را انتخاب کنید به‌این‌دلیل که ممکن است شرکت سازنده از مواد شیمیایی دیگری برای ازبین بردن بو استفاده کرده باشد.

کمتر غذای بیرون خوردن هم می‌تواند قرارگرفتن درمعرض این مواد شیمیایی را کاهش دهد. به گفتۀ دکتر وودروف: «هرچه بیشتر از غذاهایی بخورید که بیرون از خانه آماده شده است، بیشتر درمعرض فتالات‌ها قرار خواهید گرفت». در پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ به‌وسیلۀ دکتر وودروف و گروهی از پژوهشگران انجام شد معلوم شد که مصرف زیاد غذاهای بیرون‌بر یا رستورانی، به‌خصوص چیزبرگر، بیشتر از حالتی که در خانه غذا بخوریم ما را درمعرض این مواد قرار می‌دهد. او اضافه می‌کند که مشخص نیست که آیا این مواد شیمیایی از تجهیزات فراوری غذا جدا می‌شود یا از مواد استفاده شده در بسته‌بندی یا دستکش‌هایی که از آن برای آماده‌سازی غذا استفاده می‌کنند. «به‌هرحال بهتر است میوه و سبزیجات تازه‌ای که در خانه آماده شده را مصرف کنیم».

بااین‌حال برای یک شخصْ دشوار است که تمام مصادیق مواجهه با فتالات را حذف کند چراکه این مواد بسیار پرکاربردند. دکتر وودروف از آن‌دسته از سیاست‌گذاری‌های دولتی حمایت‌می‌کند که تلاش می‌کنند مواد سمّی را با جایگزین‌های ایمن‌ترش عوض کنند. «اگر دولت این کار را نکند شما واقعاً دربرابر صنایعْ بی‌دفاع خواهید بود».

بویل، حدود سه‌سال پیش، پس از تحمل چندین انتقال آی‌وی‌اِف و تجربۀ دردناک دوبار سقط جنین، دخترش اسکارلت را به دنیا آورد. او هیچ‌گاه نفهمید که چرا بدنش تااین‌حد برای تخمک‌گذاری و نگهداری بچه مشکل داشت و هیچ راهی وجود ندارد که بفهمیم آیا تلاش‌های او در اجتناب از محصولات دارای فتالات و سایر مواد سمّی بود که کمکش کرد تا باردار شود یا خیر.

او امسال، در کمال ناباوری، خبر دیگری هم دریافت کرد. «ما در ماه سپتامبر منتظر ]یک بچۀ دیگر[ هستیم، و من ماه اکتبر ۴۱ ساله خواهم شد. کاملاً غافلگیر شدیم».

سم‌هاییی که ممکن است به خانم‌های باردار و بچه‌هایشان آسیب بزند

نیکی آلدریچ، وقتی می‌خواهد از ماجرایی بگوید که در روستای کنار رودخانه‌شان اتفاق افتاده است نمی‌تواند جلوی گریه‌اش را بگیرد. مادرش لورین هکِت می‌گوید: «اجازه بدهید من برایتان تعریف کنم».

هکت به‌همراه خانوادۀ دخترش در هوسیک فالز نیویورک زندگی می‌کند. روستایی که ساکنینش -که آلدریچ بین گریه‌هایش می‌گوید که دو بچۀ اولش هم درمیان آن‌ها بودند- در سال ۲۰۱۶ متوجه شدند که سال‌هاست از آبی می‌نوشند که آلوده به پِرفلوئورواُکتانوئیک اسید یا همان پی‌اِف‌اُاِی است، مادۀ شیمیایی و سمّی که یک کارخانۀ محلی از آن در ساخت محصولات تفلون استفاده می‌کرد.

هنگامی که ازطرف دولت سطح پی‌اِف‌اُاِی را در خون هکت و خانوادۀ دخترش اندازه گرفتند، همه از نتیجه شوکه شدند. سطح این ماده در خون هردو نوه‌اش، که یکی پسر و در آن زمان شش‌ساله و آن‌یکی دختری چهارساله بود، بیش از پنجاه برابر میانگین کشور، یعنی حدود ۲ بخش در میلیارد برای کودکان و بزرگسالان، بود. به گفتۀ هکت، حالا هردوی آن‌ها از بیماری‌هایی رنج می‌برند که تحقیقات نشان داده است به پی‌اِف‌اُاِی و دیگر مواد شیمیایی مشابه ربط دارد.

پی‌اِف‌اُاِی، یکی از مطالعه‌شده‌ترین اعضای خانواده‌ایست شامل بیش از ۴ هزار و ۷۰۰ مادۀ شیمیایی موسوم به مواد پِر- و پُلی‌فلوئوروآلکیل یا همان پی‌اِف‌اِی‌اِس. این مواد شیمیایی را می‌توان در صدها محصول مصرفی پیدا کرد، محصولاتی ازقبیل مبلمان ضدلَک و ضدآب، ابزار و وسایل طبیعت‌گردی، لوازم‌آرایش، نخ دندان و ظروف یک‌بارمصرف غذا.

یکی از منابع اصلی قرارگرفتن در معرض این مواد نوشیدن آب‌های آلوده است. منابع دیگر عبارتند از فرش، غذاهای دریایی آلوده، پاپ کورن‌های مایکروویوی و غذاهای بیرون‌بری که در ظرف‌های ضدچربی سرو می‌شوند.

دانشمندان معتقدند این مواد شیماییِ پرکاربرد صنعتی ممکن است به زنان باردار و بچه‌های درحال‌رشد آن‌ها آسیب وارد کند. این مواد در کار تنظیم‌کننده‌های ژن و هورمون‌هایی اختلال ایجاد می‌کنند که کنترل دو عملکرد بسیار حیاتی را در بدن برعهده دارند: سوخت‌وساز و ایمنی.

مسئلۀ نگران‌کننده‌تر این است که پی‌اِف‌اِی‌اِس می‌تواند سطح هورمون‌های تیروئید را هم در مادر و هم در کودک تغییر دهد، هورمون‌هایی که بر تکامل مغز، رشد و سوخت‌وساز بدن نظارت دارند و نقشی هم در ایمنی بدن ایفا می‌کنند. قرارگرفتن درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس در دوران بارداری، ضمن ایجاد اختلال در سوخت‌وساز و ایمنی بدن، ممکن است اثرات فوری و پایداری بر مادر و کودک برجای بگذارد. زنانی که در دوران بارداری درمعرض این مواد قرار می‌گیرند با احتمال بیشتری در خطر ابتلا به دیابت بارداری و پره‌اِکلامپسی، یک‌نوع فشارخون بالا، قرار خواهند داشت. بچه‌های آن‌ها هم احتمال بیشتری دارد که دچار رشد غیرطبیعی در رحم شوند که می‌تواند منجر شود به وزن کم درهنگام تولد. چنین بچه‌هایی با افزایش خطر چاقی و عفونت دوران کودکی مواجه خواهند شد.

شرکت تری‌اِم، یکی از تولیدکنندگان عمدۀ پی‌اِف‌اِی‌اِس در ایالات متحده، این یافته‌ها را رد می‌کند. شان لینچ سخنگوی تری‌اِم می‌گوید: « منظور از پی‌اِف‌اِی‌اِس طیف وسیعی از مواد است که هزاران ماده با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مختلف و کاربردها و خصوصیات متفاوت را شامل می‌شود. هرچند مباحث علمی پیچیده‌ای پشت سر پی‌اِف‌اِی‌اِس است، اما شواهد علمیِ آن‌چنان محکمی نداریم که نشان دهد پی‌اِف‌اُاِس یا پی‌اِف‌اُاِی، که دونوع پی‌اِف‌اِی‌اِس هستند، چه درسطح فعلی و چه درسطح قبلی‌اش به انسان آسیب می‌زند».

دکتر فیلیپ گرندجین، همه‌گیرشناسِ محیط از دانشکدۀ بهداشت عمومی تی‌.اچ. چان دانشگاه هاروارد، می‌گوید همه‌گیرشناس‌ها معمولاً نمی‌توانند به‌طور دقیق علت ابتلای یک فرد به دیابت بارداری یا چاقی را مشخص کنند. اما به‌طور متوسط، دارند مشاهده می‌کنند که پی‌اِف‌اِی‌اِس خطر ابتلا به مواردی چون بیماری متابولیک و نقص ایمنی را بالا می‌برد.

علت اینکه تولیدکنندگان در محصولات مختلفشان از بارانی گرفته تا جعبۀ پیتزا از پی‌اِف‌اِی‌اِس استفاده می‌کنند این است که این مواد، به‌لطف پیوندهای بسیارقدرتمند فلوئور-کربن، ویژگی‌های منحصر به فردی دارند و می‌توانند جلوی نفوذ آب، گرما و چربی را بگیرند. این پیوندها، پی‌اِف‌اِی‌اِس‌ها را دربرابر تجزیه‌شدن هم مقاوم کرده است به‌طوری که برخی دانشمندان نام این مواد را گذاشته‌اند «مواد شیمیاییِ ابدی».

همچنین کاربرد گستردۀ این مواد باعث شده که تقریباً همۀ افراد درمعرض آن قرار داشته باشند و ماندگاری این مواد شیمیایی باعث تجمع آن‌ها در خون، شیر مادر و بافت‌های متعددی از بدن می‌شود. دانشمندان به‌طور خاص نگران این هستند که مادران باردار ممکن است این مواد شیمیایی را از طریق جفت به جنین منتقل کنند. وظیفۀ جفت، مدیریت نیازهای سوخت‌وسازیِ کودک و درعین‌حال محافظت از او دربرابر عفونت‌هاست.

از بیش از یک‌قرن پیش گزارش‌هایی شنیده می‌شد مبنی بر اینکه مواد سمّی مثل مرفین و سرب می‌توانند از جفت عبور کنند اما برای مدت‌های طولانی تصور بر این بوده است که اکثر مواد شیمیایی از جفت عبور نمی‌کنند. دانشمندانِ دوپُن در سال ۱۹۸۱ با تجزیه‌وتحلیل خون بند ناف نوزادان کارگرها متوجه شدند که پی‌اِف‌اِی‌اِس از جفت رد می‌شود، بااین‌حال آن‌ها در آن‌زمان یافته‌هایشان را منتشر نکردند.

قانون فدرال، شرکت‌ها را ملزم کرده است که به‌محض اینکه متوجه شدند یک مادۀ شیمیایی خطری برای سلامت انسان یا محیط زیست دارد باید موضوع را به اطلاع سازمان حفاظت از محیط زیست برسانند. بنابراین سازمان مذکور طی یک دادخواست جداگانه، به مستندات داخلی دوپُن دسترسی پیداکرده و در سال ۲۰۰۴ شکایتی را علیه این شرکت به‌دلیل خودداری از اعلام این یافته‌ها تنظیم نمود.

وکیل شرکت درپاسخ گفت: «شواهد علمی تأیید می‌کنند که مقدار ناچیزی از پی‌اِف‌اُ‌اِی که در همین یک‌قلم اطلاعات پیدا شده است هیچ خطری برای سلامت انسان ندارد. پس وقتی هیچ خطر قابلِ‌توجهی برای سلامتی ندارد، طبیعتاً نیازی هم به گزارش‌کردن آن نبوده است».

تازه چنددهه است که دانشمندان توانسته‌اند ابزارهای تحلیلی‌ای را توسعه دهند که با آن بتوان به‌طور نظام‌مند دخالت این مواد سمّی را در دوران بارداری تعیین و اندازه‌گیری کرد. به گفتۀ دکتر گرندجین، دانشمندان اکنون می‌دانند که پی‌اِف‌اِی‌اِس به‌سادگی می‌تواند از همان قوانینی پیروی کند که مواد مغذی از آن پیروی می‌کنند، «و درمورد پی‌اِف‌اِی‌اِس می‌توانیم ببینیم که اساساً همۀ آن‌ها قادرند از جفت عبور کنند».

معنی این حرف این است که نوزادها احتمالاً مقدار مضاعفی از پی‌اِف‌اِی‌اِس را دریافت می‌کنند، یک‌بار در رحم و یک‌بار هم بعد از تولد و ازطریق شیر مادر. معدود تحقیقاتی که بر روی کودکان زیر دوسال انجام شده است نشان می‌دهد که سطح پی‌اِف‌اِی‌اِس در شش‌ماهۀ اول بعد از تولد افزایش پیدا می‌کند که احتمالاً برمی‌گردد به تغذیه با شیر مادر.

دانشمندان، بیشتر چیزهایی که دربارۀ خطرات مرتبط با قرارگرفتن درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس می‌دانند را از افرادی به‌دست آورده‌اند که در جوامعی مثل هوسیک فالز زندگی می‌کنند یا از افرادی که به‌واسطۀ شغلشان درمعرض این مواد قرار دارند. به گفتۀ دکتر بروس لنفیر، استاد علوم بهداشت از دانشگاه سایمون فریزر ونکوور، با‌این‌حال همۀ افراد کم‌وبیش به این مواد آلوده می‌شوند.

او می‌گوید: «علی‌رغم اینکه، همان‌طور که انتظار می‌رود، تمام تمرکزمان را گذاشته‌ایم روی جوامعی که آلودگی بالایی دارند، اما، براساس همۀ شواهد دیگری که وجود دارد، می‌توان این‌طور پیش‌بینی کرد که بعید است کسی به‌طور کامل از این آلودگی در امان باشد».

دانشمندان بیش از هر چیز نگران تأثیراتی هستند که پی‌اِف‌اِی‌اِس بر بدنِ به‌سرعت درحال رشدِ کودکان در رحم و در اوایل نوزادی می‌گذارد. به گفتۀ دکتر لئوناردو تراسانده، متخصص سلامت محیط کودک از دانشگاه نیویورک: «مقادیر ناچیزی از قرارگرفتن درمعرض این مواد می‌تواند تبعات جدی و مادام‌العمری را به‌دنبال داشته باشد».

گزینه‌های غیرممکن

نوۀ ذکورِ خانم هکت از مشکلات استخوان رنج می‌برَد که علتش وزن کم او درهنگام تولد است. نوۀ دخترش هم به دو عفونت استافیلوکوکی مبتلاست که بهبودی‌شان نیازمند مصرف دوزهای سنگینی از چندین آنتی‌بیوتیک مختلف است. هردوی این مشکلات برمی‌گردد به قرارگرفتنشان درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس.

دکتر تراسانده می‌گوید: «شواهد به‌طور روزافزون نشان می‌دهد کودکانی که درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس قرارگرفته‌اند بیشتر از بقیه دچار عفونت می‌شوند». همچنین کودکانی که در رحم مادر و در اوایل نوزادی درمعرض این مواد قرار می‌گیرند، پاسخ‌های ایمنی ضعیف‌تری به واکسیناسیون نشان می‌دهند.

تا به امروز این ارتباط‌داشتن‌ها به‌جای اینکه به‌عنوان شواهدی مبنی بر وجود یک رابطۀ علت‌ومعلولی تلقی شود، صرفاً «منجر به پیگیری» بیشتر موضوع شده است. سخنگوی تری‌اِم در اظهاراتش قبل از جلسۀ استماع در مجلس نمایندگان، که سال گذشته باموضوع مسئولیت آن شرکت در آلودگی پی‌اِف‌اِی‌اِس برگزار شد، عنوان کرد: «هیچ رابطۀ علت‌ومعلولی وجود ندارد که نشان دهد این سطح از قرارگرفتن درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس که عموم مردم آن را تجربه می‌کنند تأثیر نامطلوبی بر سلامت انسان داشته باشد».

البته همۀ مردم همچین نظری ندارند. وقتی نوۀ کوچک خانم هکت به دنیا آمد، و زمانی که مصرف آن آب آلوده را متوقف کردند، او برای دخترش «اکیداً غدقن» کرد که شیر خودش را به بچه بدهد. پنج‌هفته از عمر بچه می‌گذشت که تشنج‌کردن‌هایش شروع شد –بعدها دکترش این تشنج‌ها را به یک بیماری مربوط به تیروئید نسبت داد که آن بیماری هم به پی‌اِف‌اِی‌اِس ربط دارد.

دوست خانم هکت، امیلی مارپی که در نزدیکی شهر پیترزبورگ نیویورک زندگی می‌کرد، به‌هیچ‌عنوان احتمال نمی‌داد که بچه‌های او هم درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس قرار داشته‌اند تا اینکه یک مقام رسمی از وزارت بهداشت موضوع را تأیید کرد.

مارپی می‌گوید: «اولین چیزی که آن آقا به ما گفت این بود که ’بچه‌هایتان حتی اگر وسطِ مسواک‌زدن هستند هم لازم است همین الان شیر آب را ببندند‘». سپس به مارپی گفته بود که آن‌ها در آبِ آنجا ۱/۲ بخش در میلیارد مادۀ پی‌اِف‌اُاِی مشاهده کرده‌اند -یعنی بیش از پنج‌برابر مقداری که در آن زمان در دستورالعمل داوطلبانۀ سازمان حفاظت از محیط زیست قید شده بود. مارپی روی زانوهایش افتاده و شروع کرده بود به عُق‌زدن. «آزمایش نشان داده بود که چاه من از کل آب‌های روستای هوسیک فالز آلوده‌تر است».

مارپی که در مجاورت کارخانۀ تاکونیک پلاستیکس زندگی می‌کرد (کارخانه‌ای که محصولات تفلون هم تولید می‌کرد)، به‌سرعت تبدیل شد به متخصص غیررسمی پی‌اِف‌اُاِی در شهر خودشان. جایی خوانده بود که چطور یکی از کارخانه‌های دوپُن تفلون از دهۀ ۱۹۵۰ تا اوایل دهۀ ۲۰۰۰ آب مناطق اطراف شهر پارکرزبرگ در ویرجینیای غربی را آلوده می‌کرده و اینکه یک هیئت مستقل از همه‌گیرشناس‌ها متوجه شده‌اند که یک «ارتباط احتمالی» بین پی‌اِف‌اُاِی وتعدادی از مشکلات سلامتی وجود دارد. مشکلاتی مثل فشارخون بالای ناشی از بارداری و بیماری تیروئید.

ایالت نیویورک در سال ۲۰۱۶ کارخانۀ تاکونیک پلاستیکس را در فهرست مشمولین قانون سوپرفاند16 قرارداد و آن شرکت هم پذیرفت که هزینه‌های لازم برای حذف پی‌اِف‌اُاِی از منابع خصوصی و عمومی آب در پیترزبورگ را پرداخت کند.

وقتی مارپی فهمید که باردار است، حتی از فکر اینکه قرار است کودک دیگری را درمعرض این مواد شیمیایی قرار دهد حالش بد می‌شد. آزمایش نشان داد که سطح پی‌اِف‌اُاِی در خون او ۱۶۰ برابر میانگین کشوری است و آن‌موقع بود که حتی خیلی جدی به گزینۀ سقط جنین هم فکر کرد. او می‌گوید: «هنوز هم فکرش را که می‌کنم عذاب وجدان می‌گیرم».

او بالاخره دوران بارداری را پشت سر گذاشت اما در آن مدت هر نوبت سونوگرافی برایش یک کابوس بود و نگران مشکلاتی بود که ممکن بود در بچۀ یک کارگر تفلون‌سازی دیده شود. سرانجام، الیانا با وزنی چند پوند کمتر از دو بچۀ دیگرِ او به دنیا آمد اما بااین‌وجود سلامت بود.

مروری بر پژوهش‌های بین‌المللی در ماه اوت منتشر شد و نشان داد که شواهدِ «مشخصاً محکمی» وجود دارد که نشان می‌دهد قرارگرفتن مادران باردار درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس با افزایش خطر کم‌وزنی کودک درهنگام تولد در ارتباط است. این مقالۀ مروری، همچنین نشان داد که شواهد محکمی وجود دارد مبنی بر اینکه قرارگرفتن مادر درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس در دوران بارداری با مشکل عدم‌تحمل گلوکز، یا «پیش‌دیابت»، و دیابت بارداری و همچنین چاقی کودکان ارتباط دارد. دانشمندان معتقدند که توانایی این مواد شیمیایی در تغییر سوخت‌وساز گلوکز در بدن مادر می‌تواند در بروز این خطرات نقش داشته باشد.

دکتر تراسانده، سرپرست این مطالعۀ مروری، می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد پی‌اِف‌اِی‌اِس سوخت‌وساز شما را کندتر می‌کند» و به‌نظر او تعجبی ندارد اگر این مواد در بروز دیابت نقش داشته باشند چراکه آن‌ها پروتئین‌هایی را مختل می‌کنند که وظیفۀ تنظیم سوخت‌وساز قند و چربی را برعهده دارند.

بچه‌هایی که از مادران مبتلا به دیابت بارداری متولد می‌شوند و همچنین بچه‌هایی که با وزن پایین‌تر از میانگین به دنیا می‌آیند، هردویشان احتمال بیشتری دارد که دچار چاقی شوند. که این موضوع نشان می‌دهد پی‌اِف‌اِی‌اِس از دو طریق می‌تواند زمینۀ چاقی را در کودک فراهم کند: با برهم‌زدن سوخت‌وساز مادر یا با برهم‌زدن سوخت‌وساز کودکِ درحال‌رشد.

ایجاد اختلال در سوخت‌وساز مادر ممکن است جفت را به‌شکلی تغییر دهد که اجازۀ عبور مقدار بیشتری پی‌اِف‌اِی‌اِس را بدهد. مطالعه‌ای در سال گذشته نشان داد که مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است مقادیر بیشتری از پی‌اِف‌اِی‌اِس را به کودکشان منتقل کنند. یوسف اولهوت، همه‌گیرشناسِ محیط از دانشگاه ماساچوست و سرپرست این پژوهش، گمان می‌کند که پی‌اِف‌اِی‌اِس می‌تواند جفت را نفوذپذیرتر کند. به‌عبارت‌دیگر، پی‌اِف‌اِی‌اِس می‌تواند شرایطی را به‌وجود بیاورد که دراثر آن بازهم مقدار بیشتری از پی‌اِف‌اِی‌اِس به کودک برسد.

اگرچه مارپی دیابت بارداری نداشت اما بدنش مقدار زیادی پی‌اِف‌اِی‌اِس را به کودکش منتقل کرده بود. وقتی الیانا را در هفت‌هفتگی برای آزمایش بردند، یعنی دوسال بعد از آخرین‌باری که مادرش از آن آبِ آلوده نوشیده بود، سطح پی‌اِف‌اُاِی در خونِ بچه برابر بود با ۹/۷۵ بخش در میلیارد، یعنی از اکثر ساکنین هوسیک فالز بیشتر.

مارپی به هردو فرزند بزرگترش شیر داده بود و می‌دانست که پی‌اِف‌اِی‌اِس از راه شیردهی هم به کودک منتقل می‌شود. سطح ماده همین‌الانش هم در بدن بچه بالا بود، پس او تصمیم گرفت که قید شیردادن به این سومی را بزند. او می‌گوید: «یکی از سخت‌ترین تصمیم‌هایی بود که در زندگی‌ام گرفتم».

قانون‌گذاری به‌خاطر نسل‌های آینده

ربکا فوئوکو، مدیر ارتباط‌های علمی در مؤسسۀ غیرانتفاعی گرین ساینس پالیسی، پیش از اینکه حتی باردار شود دست به اقداماتی زد تا قرارگرفتنش درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس را محدود کند. وقتی که دوسال پیش به خانۀ فعلی‌اش در لس‌آنجلس نقل مکان کرد، فرش را عوض کرد و همۀ سعی‌اش را کرد تا مطمئن شود هیچ‌کدام از مبلمان، لباس‌ها یا سایر وسایلش حاوی پی‌اِف‌اِی‌اِس نباشد.

اما معلومش شد که پرهیز از قرارگرفتن درمعرض موادغذاییِ حاوی این ماده در دوران بارداری کار چندان ساده‌ای نیست. او به‌واسطۀ شغلش اطلاعات کاملی دربارۀ پی‌اِف‌اِی‌اِس داشت و حتی در این زمینه از متخصصانِ امر هم مشاوره می‌گرفت. بااین‌حال چون هم خسته می‌شد و هم حالت‌تهوع داشت، غذاهای آماده برایش گزینۀ راحتی به حساب می‌آمد. به قول خودش: «گاهی اینکه خودم همۀ کارهای آشپزی را انجام دهم به‌نظرم غیرممکن می‌آمد، برایم چیزی بود شبیه ژانگولربازی روی طناب».

علاوه‌براین معمولاً همۀ مواد شیمیایی را هم روی برچسب‌ها درج نمی‌کنند. «حتی باوجود تمام این مزایایی که ایجاد کرده بودم، برایم غیرممکن بود که بدنم را به‌طور کامل از قرارگرفتن درمعرض پی‌اِف‌اِی‌اِس دور نگه دارم. چراکه پی‌اِف‌اِی‌اِس هم در همه‌جا هست و هم اینکه نامرئی‌ست».

هشت تولیدکنندۀ مواد شیمیایی در ایالات متحده، به‌دلیل ملاحظات بهداشتی و زیست‌محیطی، توافق کردند که تا سال ۲۰۱۵ تولید مواد موسوم به پی‌اِف‌اُاِس و پی‌اِف‌اُاِی با زنجیرۀ بلند را متوقف کنند. بااین‌حال آن‌ها این مواد را با نمونه‌هایی با زنجیرۀ کوتاه جایگزین کردند -با زنجیرۀ اصلیِ کربنیِ کوتاه‌تر- که این مواد جدید هم در بافت‌های بدن انسان تجمیع می‌شوند و ممکن است به‌همان اندازه سمّی باشند.

به گفتۀ دکتر گرندجین، قوانین و مقرراتْ شرکت‌ها را ملزم نمی‌کند که مشخص کنند آیا یک مادۀ شیمیایی از جفت عبور می‌کند یا ازطریق شیر مادر منتقل می‌شود یا خیر. «موضوع ناامیدکننده این است که ما داریم دنبال قطاری می‌دویم که مدت‌هاست ایستگاه را ترک کرده است. ما چنددهه از ماجرا عقبیم».

اما درعوض، سازمان امنیت غذای اروپا، تلاش کرد تا هم حداقل مقدار پی‌اِف‌اِی‌اِس را که باعث آسیب به نوزاد می‌شود محاسبه کند و هم اینکه تعیین ‌کند که اگر مادر چه‌مقدار از آن را بخورد مقدار این ماده برای کودکش از حد مجاز عبور خواهد کرد. آن‌ها درنهایت به عدد ۰۰۸/۰ بخش در میلیارد برای غذای دریافتی در هفته رسیدند -کمتر از مقداری که در بدن اکثر خانم‌ها وجود دارد- هرچند که هنوز الزام قانونی برای اِعمال آن را ندارد.

سازمان حفاظت از محیط زیست ایالات متحده نیز یک استانداردِ الزام‌آور برای کیفیت آب ازنظر پی‌اِف‌اِی‌اِس ندارد بااین‌حال ایالت نیویورک برای خودش استانداردی را وضع کرده که هفت‌مرتبه کمتر از مقداری است که در کتابچه‌های راهنمای آن سازمان ذکر شده است. علاوه‌برآن قانون‌گذاران این ایالت لایحه‌ای را تصویب کرده‌اند که به‌موجب آن قرار است از ماه جولای استفاده از پی‌اِف‌اِی‌اِس در ظروف و بسته‌بندی غذاها ممنوع شود.

لورین هکت، از وقتی آزمایش‌ها نشان داد که سطح پی‌اِف‌اُاِی در بدن خانواده‌اش سر به آسمان ساییده است، تبدیل شد به حامی قانون‌گذاری درمورد پی‌اِف‌اِی‌اِس و در تمام جلسات استماع دادرسی به‌عنوان شاهد حاضر شد. حالا وقتی به نوه‌هایش نگاه می‌کند، هرچند کاری از دستش برنمی‌آید اما با خودش فکر می‌کند که اگر با خوردن آبِ آلودۀ هوسیک فالز بزرگ نشده بودند، آیا باز هم باید با این بیماری‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کردند؟ برای همین است که تصویب لایحۀ مربوط به بسته‌بندی غذاها تااین‌حد برایش اهمیت داشت. به قول خودش: «با مقداری که ما از این لعنتی در بدنمان داریم، حتی یک‌اونس بیشتر هم کارمان را خواهد ساخت».