ایجاد مزاحمت و توهین در فضای سایبری چه مجازاتی دارد؟

با رشد چشمگیر فناوری و تکنولوژی در دنیا، هر روزه شاهد تغییرات و اتفاقات عجیب درزندگی بشر هستیم، این رخدادها مثبت و گاهی منفی است. از مهم ترین دستاوردهای تاریخ بشر در زمینه ارتباطات و تکنولوژی پیشرفت های مخابراتی وارتباطی است که طی چند دهه اخیر این پیشرفت ها افزایش زیادی داشته و دارد.

همانطور که می دانید بشر در زمان های قدیم از آتش و دود برای ارتباط استفاده می کرد که کم کم به مرحله تلگراف برای برقراری ارتباط رسید و اکنون هم به پشتوانه اینترنت و تلفن های هوشمند و سیستم های ماهواره ای در حوزه ارتباطات پیشرفت های زیادی داشته است که همین مسئله هم ممکن است مشکلاتی را در این خصوص ایجاد کند که یکی از این مشکلات بحث ایجاد مزاحمت و یا توهین به اشخاص از این طریق است.

بی شک برای اکثر افراد جامعه یا ارگان های خاص مثل بیمارستان ها، آتش نشانی، پلیس و... پیش آمده است که فردی از طریق تلفن برایشان ایجاد مزاحمت کرده باشد. قانونگذار ما در خصوص اینگونه از مزاحمت ها به وسیله تلفن مطابق با ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات با متخلفین برخورد می کند و به صراحت بیان می کند: هرگاه کسی به و‌سیله تلفن یا دستگاه های مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت کند علاو‌ه‌ بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از پانزده روز تا سه ماه محکوم خواهد شد.

در خصوص ماده 641 یک نکته بسیار مهم وجود دارد؛ مجازاتی که در این ماده در نظر گرفته شده است فقط برای ایجاد مزاحمت است و اگر فردی به فرد دیگر توهین یا او را تهدید کند و... به هر دو مجازات یعنی هم مجازات مزاحمت هم جرمی که مرتکب شده است محکوم خواهد شد.

همانطور که در بالا اشاره شد متاسفانه ممکن است در فضای مجازی افراد به یکدیگر توهین کنند یا به کمک هوش مصنوعی و دیگر نرم افزارها فیلم یا عکس شخصی را تغییر دهند یا تحریف کنند و... که این مسئله در قانون جرم انگاری شده است؛ در ابتدا باید بگویم که توهین در لغت به معنای اهانت کردن و تحقیر کردن است و بی شک در هر جامعه ای توهین کردن یک ضد ارزش و ضد فرهنگ تلقی می شود، توهین از منظر قوانین و حقوق کیفری در کشور ما جرم بوده و مجازات دارد.

با توجه به گسترش فضای مجازی جرائم در این فضا هم به شدت در حال افزایش است لذا یکی از جرائم مهم در فضای مجازی که این روزها خیلی زیاد مورد توجه قرار گرفته است واژه توهین سایبری یا همان جرم توهین در فضای مجازی است، بنابراین چنانچه افراد در فضای مجازی از جمله: اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، کلاب هاوس، توییتر و یا به وسیله تلفن همراه و... به شخصی توهین کنند، این مسئله قطعا قابل پیگیری است. 

از منظر علم حقوق جرم توهین یکی از جرائم علیه حیثیت معنوی اشخاص محسوب می شود، و به هر رفتاری اعم از فعل، گفتار، اشاره، نوشتار و یا نظایر آن که بتواند به نحوی موجب تحقیر کردن یا خوار و خفیف کردن مخاطب توهین در نظر عموم افراد جامعه قرار بگیرد توهین گفته می شود. نکته مهم در خصوص جرم توهین این است که توهین یک جرم مطلق است و مقید به نتیجه خاصی نیست، یعنی اگر مخاطب توهین از شعور و شخصیت بالایی هم برخوردار باشد و عملا از توهین صورت نگاهی به جرم ایجاد مزاحمت و توهین در فضای مجازی با توجه به گسترش فضای مجازی جرائم در این فضا هم به شدت در حال افزایش است لذا یکی از جرائم مهم در فضای مجازی که این روزها خیلی زیاد مورد توجه قرار گرفته است واژه توهین سایبری یا همان جرم توهین در فضای مجازی است، بنابراین چنانچه افراد در فضای مجازی از جمله: اینستاگرام، تلگرام، واتساپ، کلاب هاوس، توییتر و یا به وسیله تلفن همراه و... به شخصی توهین کنند، این مسله قطعا قابل پیگیری است. 

از منظر علم حقوق جرم توهین یکی از جرائم علیه حیثیت معنوی اشخاص محسوب می شود، و به هر رفتاری اعم از فعل، گفتار، اشاره، نوشتار و یا نظایر آن که بتواند به نحوی موجب تحقیر کردن یا خوار و خفیف کردن مخاطب توهین در نظر عموم افراد جامعه قرار بگیرد توهین گفته می شود. نکته مهم در خصوص جرم توهین این است که توهین یک جرم مطلق است و مقید به نتیجه خاصی نیست، یعنی اگر مخاطب توهین از شعور و شخصیت بالایی هم برخوردار باشد و عملا از توهین صورت گرفته ناراحت نشود، باز هم جرم توهین به صرف موهن بودن رفتار مرتکب آن، ارتکاب یافته و قابل رسیدگی در محاکم است.

نکته مهم در خصوص جرم توهین این است که توهین باید به صورت عمدی و آگاهانه رخ بدهد یعنی اگر فردی در حالت خواب، بیهوشی، هیپنوتیزم، مستی و نظایر آن که قدرت اختیار ندارد به دیگری توهین کند جرم توهین رخ نمی دهد، بلکه فرد باید به موهن بودن رفتار خود آگاهی داشته باشد نه آنکه به دلایلی از قبیل تفاوت فرهنگی یا تفاوت زبانی یا تفاوت قومی که در برخی زبان ها و یا فرهنگ ها الفاظ معانی مختلف دارد بگویم آن فرد توهین کرده است، لذا اگر آن شخص نسبت به موهن بودن رفتار خود جاهل باشد آن رفتار جرم توهین تلقی نمی شود.

در رابطه با عنصر قانونی جرم توهین چه در فضای حقیقی چه در فضای مجازی باید به ماده 608 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات اشاره کنم چرا که در این ماده قانونگذار ما به صراحت تمام بیان می کند: توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد جزای نقدی درجه شش خواهد بود. ماده 245 قانون مجازات اسلامی قذف را اینگونه تعریف می کند: قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هر چند مرده باشد. که مجازات حد قذف 80 ضربه شلاق است.

علاوه بر ماده 608، قانونگذار ما با توجه به شخصیت و مقام طرف اهانت مجازات جرم توهین را شدیدتر در نظر گرفته است چنانکه در ماده 609 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات می گوید: هر کس با توجه به سمت، یکی از روسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا‌ نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه ‌ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و‌ شهرداری ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به 45روز تا 3 ماه حبس و یا تا (۷۴) ضربه شلاق و یا دو تا بیست و پنج میلیون ریال جزای ‌نقدی محکوم می‌شود.

متاسفانه در خصوص جرم توهین سایبری یا همان جرم توهین در فضای مجازی به صورت صریح و آشکار چیزی در قانون جرایم رایانه ای مصوب 1388 بیان نشده است، اما از آنجایی که هتک حیثیت با توهین رابطه متقابل و تنگاتنگی دارد می توانیم مطابق با ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای با افرادی که در فضای مجازی موجب هتک حیثیت دیگران می شوند برخورد کرد چراکه قانونگذار ما در این ماده می گوید: هر کس به‌ و‌سیله سامانه‌ های رایانه‌ ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به‌ نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از چهل و پنج روز و دوازده ساعت تا یک سال یا جزای نقدی از پانزده میلیون ریال تا صد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. و در تبصره بیان می کند: چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.