فرار مغزها؛ معضل جدید آینده ترکیه

این دو تحول مهم باعث شده است بر شمار افرادی که در این کشور جلای وطن را برمی‌گزینند، روز به روز افزوده شود.

«حسین بویوکداغ» یکی از این افراد است که می‌گوید اگرچه عاشق ترکیه و شغل معلمی است اما با بحران گسترده اقتصادی و سرکوب فزاینده در کشورش، به همراه همسرش تصمیم گرفته‌اند برای یافتن زندگی بهتر رهسپار آلمان شوند.

این معلم زبان انگلیسی که ۲۷ سال دارد، مانند بسیاری از جوانان تحصیلکرده ترکیه معتقد است تداوم حکومت اردوغان و پیروزی او برای سومین بار در انتخابات ریاست جمهوری، باعث شده که راه برای هر نوع تغییر و اصلاحی بسته شود.

حسین بویوکداغ و همسرش که یک پرستار است، در استان فقیرنشین «شرناق» در جنوب شرق ترکیه زندگی می‌کنند. هر دوی آنها در مجموع ماهانه حدود ۱۶۴۰ یورو دستمزد دریافت می‌کنند که کمی بالاتر از خط فقر رسمی یعنی ۱۴۶۲ یورو است.

این پول اگرچه برای گذراندن زندگی در این منطقه کافی است اما دیگر پولی برای پس‌انداز یا برنامه‌ریزی خانواده برای آینده باقی نمی‌ماند.

ترکیه در سال‌های اخیر به شدت تحت تاثیر بحران اقتصادی بوده و نرخ تورم رسمی سالانه آن نیز در ماه گذشته به ۶۱ درصد رسیده است؛ البته برخی از اقتصاددانان معتقدند که رقم واقعی دو برابر این رقم است.

بر اساس گزارشی که اخیرا از سوی موسسه آمار ترکیه منتشر شد، در حال حاضر نزدیک به یک سوم جمعیت ترکیه در معرض خطر فقر یا محرومیت اجتماعی قرار دارند و به همین دلیل برای بسیاری از جوانان، تنها راه باقی مانده برای خروج از این تنگنا، دریافت یک ویزای تحصیلی یا مجوز کار از کشوری دیگر است.

بنا بر اعلام اداره آمار ترکیه (TurkStat) تنها در سال ۲۰۲۲ میلادی تعداد ۱۳۹ هزار و ۵۳۱ شهروند ترکیه این کشور را ترک کردند که این رقم در مقایسه با رقم سال ۲۰۲۱ میلادی (۱۰۳ هزار و ۶۱۳ مهاجر) و سال ۲۰۲۰ میلادی در اوج دوران همه‌گیری ویروس کرونا (۷۷ هزار و ۸۱۰ نفر) افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد.

بخش عمده افرادی که این کشور را ترک می‌کنند نیز بین ۲۵ تا ۲۹ سال سن دارند.

بسیم دلالوغلو، جامعه شناس معتقد است که روند فرسایشی دموکراسی در ترکیه، دلیل عمدۀ مهاجرت «بالاترین لایه‌های تحصیل کرده» در این کشور است و می‌گوید که بدون کاستن از فضای دوقطبی جامعه ترکیه، نمی‌توان انتظار کاهش نرخ مهاجرت را داشت.

مهاجرت گستردۀ پزشکان

متخصصان پزشکی، متخصصان فناوری اطلاعات همچنین افراد بسیار آموزش دیده از همه بخش‌ها، بزرگترین گروه‌های مهاجر ترکیه را تشکیل می‌دهند.

تنها در سال ۲۰۲۲ میلادی بیش از ۲۶۰۰ پزشک خواستار دریافت مدارک لازم از انجمن پزشکی ترکیه شدند تا بتوانند در خارج از کشور فعالیت پزشکی خود را از سر بگیرند.

دستمزد اندک، شرایط کاری طاقت فرسا و افزایش خشونت بیماران ناراضی علیه پزشکان، مهمترین دلیل پزشکان برای ترک وطن اعلام شده است.

رجب طیب اردوغان نیز سال گذشته در جریان یکی از سخنرانی‌های خود با عصبانیت گفت همه پزشکانی که مایل به ترک وطن هستند، می‌توانند این کار را بکنند و بروند. البته او بعدا لحن خود را ملایم کرد و گفت کسانی که رفتند به‌زودی باز خواهند گشت زیرا ترکیه «آینده‌ای روشن» دارد.

البته پزشکانی نیز هستند که با وجود حکمرانی یک دولت مستبد، همچنان ماندن در ترکیه را انتخاب می‌کنند.

فاطمه‌زهرا اکسی، دانشجوی ۲۲ ساله از استانبول می‌گوید: «من می‌توانم افرادی را که می‌روند درک کنم، برخی چیزها واقعاً باید تغییر کنند. اما اگر ما ترکیه را ترک کنیم چون اینجا راحت نیستیم، دیگر کسی باقی نخواهد ماند تا اوضاع را تغییر دهد.»

سراپ ایلگین، نویسنده ۲۶ ساله ساکن استانبول نیز می‌گوید که با ارزش‌های مد نظر اتاتورک از جمله وجود یک ترکیه سکولار بزرگ شده است و به همین دلیل معتقد است که «راه حل در ترک وطن نیست؛ بلکه باید ماند و مبارزه کرد».

نارضایتی‌های روزافزون در حالی وجود دارد که ترکیه صدمین سالگرد اعلام جمهوری سکولار آتاتورک را پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی جشن می‌گیرد و اردوغان نیز دورۀ پیش‌رو را «قرن ترکیه» خوانده و وعده داده است که ترکیه را به یک قدرت جهانی تبدیل کند.