از سر بازشدگان! / تنها ۹‌ کلمه برای ادامه اتلاف وقت سربازان

از هفته‌ها قبل که نمایندگان مجلس از ارائه طرحی برای ۱۲ ماهه شدن سربازی خبر دادند برای دغدغه‌مندان حوزه سربازی عیان بود که این طرح چیزی جز یک نمایش پوپولیستی در سال انتخابات نیست، چرا که در دهه‌های گذشته بارها این موضوع به اثبات رسیده بود که تصمیم‌گیرنده در حوزه سربازی نمایندگان مجلس نیستند.

اما عطش دیده شدن باعث شد نمایندگان چشم بر روی این حقیقت مسلم ببندند و موجی را در جامعه ایجاد کنند که حالا حرف‌های وزیر دفاع آب یخی بر پیکره آن‌ها باشد.

البته کاهش سه ماهه زمان سربازی نشان داد که حتی نیروهای مسلح هم می‌دانند قانون فعلی نیاز به اصلاح دارد، اما وقتی نوبت به کاهش بیشتر زمان رسید، تیغ رد بر پیکر اصلاح قانون کشیده شد.

مشکل شماره یک؛ معضل سربازی

چند روز پیش گزارشی در یکی از رسانه‌ها منتشر شد که نشان می‌داد ۵۷ درصد فارغ‌التحصیلان سال ۹۶-۹۷ دانشگاه‌های کشور فاقد شغل هستند.

چه کسی است که شک داشته باشد که بزرگترین مانع برای فعالیت اجتماعی و اقتصادی پسر ایرانی، پس از اخذ دیپلم و رسیدن به سن ۱۸ سالگی، کارت پایان خدمت است؟

بسیاری از آن‌ها صرفا برای به تاخیر انداختن خدمت سربازی به دانشگاه می‌روند و مدت زمان آن را هم به عمد طولانی می‌کنند، اتفاقی که یکی از عوامل تعداد بالای فارغ‌التحصیلان بیکار در ایران است.

جوانانی که بسیاری از آن‌ها می‌توانند به عنوان نیروهای کار و پیشران‌های اقتصادی از ۱۸ سالگی به بازار کار وارد شوند ولی برای تاخیر سربازی وارد چرخه اخذ مدرک دانشگاهی می‌شوند.

اگر از جنبه‌های اقتصادی بگذریم، سربازی یکی از ابرچالش‌های اجتماعی ایران هم است. از سویی بسیاری از افرادی که سربازی می‌روند در پادگان‌ها شاهد صحنه‌هایی هستند که به آن‌ها آسیب‌های روحی زیادی وارد می‌کنند که اثرات آن تا مدت‌ها باقی می‌ماند، آن‌هایی هم که تصمیم می‌گیرند این دوران را بگذارنند با محدودیت‌های اجتماعی به شکل دیگری تحت فشار خواهند بود. فشارهایی که به عقیده برخی مسئله سربازی را به یکی از کارخانه‌های نفرت‌پراکنی در نظام جمهوری اسلامی تبدیل کرده است.

تجربه میدانی در پادگانها نشان می‌دهد بسیاری از تحصیلکردگان تنها برای این به خدمت سربازی می‌روند که از کشور خارج شده و مهاجرت کنند.

۳ میلیون غایب

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها مطرح شده در خصوص سربازی، داستان ۳ میلیون نفری است که با وجود آنکه مشمول گذراندن خدمت سربازی هستند، به هر دلیلی اقدام به معرفی خود نکرده‌اند و قصد ندارند این دوره دوساله را مشغول گذراندن خدمت سربازی شوند.

این افراد اجازه ادامه تحصیل ندارند، از دریافت تسهیلات بانکی منع شده‌اند و محدودیت‌هایی دیگری در حوزه اشتغال سایر حوزه‌ها دارند.

محدودیت‌هایی برای جمعیتی که با توجه به سن خود می‌توانند در اقتصاد کشور نقش‌آفرین باشند اما به دلیل اینکه قصد گذراندن این دوره دوساله را ندارند نادیده گرفته می‌شوند.

شکست اصلاحات

سربازی دغدغه‌ای نیست که در ماه‌های اخیر مطرح شده باشد، اصطلاح مشهوری در این خصوص است که می‌گوید «ظاهرا همه اقدامات حکومت در زمان رضاخان، شوم و بد بود به‌جز یکی؛ آن‌هم سربازی اجباری که از دید حاکمیت آنقدر اقدام مثبتی بود که تا امروز ادامه یافته است»

اصطلاحی که نشان می‌دهد دغدغه اصلاح سربازی اجباری تاریخچه‌‌ای طولانی دارد.

طبعا با توجه به همین سابقه طرح‌های زیادی هم پیشنهاد شده است، یکی از این پیشنهادات هم طرح خرید خدمت سربازی بود اول بار در سال ۱۳۷۰ از سوی شورای عالی امنیت ملی جهت مشمولین غایب داخل و خارج از کشور به تصویب رسید، قانونی که در سال‌های اخیر هم یک بار دیگر در آستانه تصویب شدن بود که درنهایت با انتقادهای فراوانی روبه‌رو شده و به سرانجام نرسید.

منتقدان بر این باور بودند که این طرح، به شکاف طبقاتی دامن می‌زند. معنای این قانون این بود که پولدارها بی خیال سربازی شوند و بی پولها به پادگانها بروند. اما نتیجه این اعتراضها این شد که همه اسیر درد سربازی اجباری شوند،چه غنی و چه فقیر.

این درحالیست که به باور کارشناسان، خدمت سربازی باید به نحوی اصلاح شود که هیچ کس احساس علافی و پوچی در آن نکرده و نوعی مهارت آموزی و آموزش مفید در زمان خدمت اتفاق بیفتد.

راه‌حل چیست؟ کاهش مدت سربازی یا سربازی حرفه‌ای

در هفته‌های اخیر پیشنهادی از سوی نمایندگان مجلس برای دوازده ماهه شدن زمان سربازی مطرح شد، پیشنهادی که به نظر می‌تواند راهکاری موقت برای بهبود کیفیت سربازی در ایران باشد، اما نمی‌تواند این درد را علاج کند.

چرا که برای برخی از جوانان تفاوتی نمی‌کند که زمان سربازی ۱۲ ماه باشد یا ۲۴ ماه ، بلکه آن‌ها نمی‌خواهند بخشی از عمر خود را در فضای پادگان‌ها سپری کنند.

بهترین راهکار: سربازی حرفه‌ای

در طرح سربازی حرفه‌ای، طول مدت سربازی مشمولان نظام وظیفه از ۲ سال به ۵ سال افزایش پیدا می‌کند. در این مدت، سربازان به‌طور حرفه‌ای تربیت شده و آموزش می‌بینند و در نتیجه افرادی خبره و کارآمد در اختیار ارگان‌های نظامی قرار می‌گیرند.

مطابق این طرح افراد اعزام‌شده به خدمت سربازی در این طرح حقوقی یکسان با کارمندان کادر رسمی دریافت خواهند کرد و در پایان نیز می‌توانند به استخدام رسمی ارگان‌های مربوطه درآیند.

هزینه‌های این افراد را نیز مشمولانی که قصد سربازی رفتن ندارند در گذر زمان پرداخت خواهند کرد.

در واقع این طرح با یک تیر دو هدف را نشانه می‌گیرد، در مرحله اول برای بحران سربازی راهکاری ارائه می‌کند و در مرحله دوم فرصت خدمت در شغلی مقدس را به جوانان این کشور ارائه می‌کند که می‌تواند به کاهش بیکاری نیز کمک کند.

از یاد نباید برد که یک قرن قبل وقتی پهلوی اول سربازی را اجباری کرد، نگاهش به آموزش فراگیر زبان فارسی، آشنایی جوانان به شهرهای دیگر و آموزش برای ایجاد ارتش حرفه‌ای بود، اما امروز پس از ۱۰۰سال به نظر نمی‌رسد این اهداف در قانون فعلی سربازی به ثمر بنشیند.

امید است که اصلاحات در سربازی اجباری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین خواسته‌های جوانان کشور مورد توجه ستاد کل نیروهای مسلح قرار بگیرد و شاهد روزی باشیم که دیگر از خدمت سربازی با کلماتی مثل اجبار یا معضل اسم برده نشود.

کورش زارعی- خبرفوری