اضطراب کودکان را جدی بگیرید

خیلی‌ از مردم تصور می‌کنند که اضطراب را فقط بزرگسالان در زندگی تجربه می‌کنند و کودکان چون مسئولیتی بر دوش ندارند، درکی از این اختلال ندارند. درحالی‌که "اختلال اضطراب" به عنوان یکی از مهم‌ترین اختلالات روانیِ دوران کودکی شناخته می‌شود.

طبق علم روانشناسی، اضطراب بخشی از روند رشد کودک است و لازم است هر کودکی آن را تا حد نیاز تجربه کند اما اگر این موضوع بیش از حد یا دائمی شود، یک خطر برای کودک محسوب می‌شود. خطری که می‌تواند بزرگسالیِ فرد را نیز تحت تاثیر قرار دهد. به گفته متخصصان، کودکان عصر مدرن، اضطراب بیشتری را نیز به دوش می‌کشند. چراکه کودکان دیجیتال‌گرا شده‌اند و سرگرم شدن با ابزارهای دیجیتال مثل موبایل و تبلت، تمایل آنها به معاشرت را رفته‌رفته کاهش می‌دهد و زمینه افزایش تجربه اضطراب را فراهم می‌کند. به گفته روانشناسان، خیلی از کودکان نیز به دلیل اضطرابی که در وجودشان دارند، از محیط و دنیای واقعی اجتناب می‌کنند و به بازی‌های آنلاین رو می‌آورند.

اضطراب در کودک طبیعی است اما ...

همه افراد در هر سن و موقعیتی اضطراب را تجربه می‌کنند و امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است. در کودکان هم اضطراب وجود دارد و بخشی از رشد آنها محسوب می‌شود. مونا فلسفی، روانشناس کودک و نوجوان در این رابطه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: همه افراد در شرایطی مانند مکان‌های جدید، رویارویی با افراد جدید و کار جدید و هر تغییری در زندگی دچار اضطراب می‌شوند. کودک هم از این موضوع مستثنا نیست. زمانی که کودک برای اولین بار به مدرسه می‌رود، یا از یک خانه و محله اسباب‌کشی می‌کند یا وقتی به منطقه‌ای جدید و ناآشنا می‌رود، استرس و ترس و نگرانی را تجربه می‌کند. اما در بعضی کودکان، اضطراب هر روز رخ می‌دهد. خب این می‌تواند بر ذهن و رفتار آنها تأثیر بگذارد. اگر این احساس‌ها ادامه‌دار شوند و عملکردهای روزانه کودک را مختل کنند، این دیگر طبیعی نیست و لازم است که والدین حتما از کمک یک مشاور یا روانشناس استفاده کنند.

این روانشناس کودک درباره دلایل بروز اضطراب در کودکان توضیح می‌دهد: عواملی مثل طلاق والدین، مرگ یکی از عزیزان، از دست دادن حیوان خانگی، مهاجرت، اسباب‌کشی و تغییر محل، تغییر اتاق کودک، از دست دادن دوست در سنین بالای ۳ سال، تصادف، وقوع یک حادثه یا واقعه طبیعی و ... می‌توانند منجر به ایجاد و حتی رشد اضطراب در کودک شوند.

فلسفی به این موضوع مهم نیز اشاره می‌کند که تکنولوژی و ابزارهای دیجیتال هم در افزایش اضطراب کودک موثر است. درواقع استفاده زیاد کودک از بازی‌های آنلاین و تلویزیون و تبلت و موبایل غیر از این که تمرکز او را مختل می‌کند، می‌تواند موجب بروز اضطراب در کودک شود. پس مهم است که استفاده کودک از تکنولوژی محدود باشد.

به گفته فلسفی، هر نوع اضطرابی در کودک باید از راه درست برطرف شود تا ادامه‌دار نشود. وگرنه این اختلال می‌تواند روی زندگی و فعالیت فردی و اجتماعی او در بزرگسالی هم تاثیرات منفی بگذارد.

علائم اضطراب در کودکان را بشناسید

چسبندگی به یکی از والدین، جویدن ناخن، شب‌ادراری، کیفیت پایین خواب (مثل کم‌خوابی، پرخوابی و خواب منقطع)، کم‌خوری یا پرخوری، کابوس‌های شبانه، دندان‌قروچه در خواب، احساس بیقراری و نگرانی در اکثر اوقات، گوشه‌گیری، اجتناب از رفتن به مهدکودک یا مدرسه، عدم تمرکز، تغییرات خلوق و خو و پرخاشگری و نیز برخی علائم جسمی مثل دل‌درد و سردرد از مهم‌ترین علائم اضطراب در کودکان هستند.

اما اضطراب کودک درصورت پیشرفت و یا دائمی شدن چه تبعاتی برای او دارد؟ فلسفی در این رابطه می‌گوید: این موضوع بستگی به ژنتیک کودک و شرایط محیط خانه دارد. نمی‌شود گفت اضطراب در همه کودکان دائمی می‌شود اما ممکن است حالت سینوسی و رفت و برگشتی پیدا کند.

این روانشناس کودک می‌گوید: موضوع این است که در جوّی که همیشه متشنج است، اضطراب کودک معمولا هیچ وقت خوب نمی‌شود. اما اگر جو ثبات نسبی پیدا کند، اضطراب کودک رفع می‌شود. البته یک کودکِ مضطرب دیگر تبدیل به یک فرد بی‌خیال نمی‌شود و اضطراب با او می‌ماند. البته می‌توان با کمک روانشناس یا روان‌درمانگر به فرد آموزش داد که اضطراب خود را مدیریت کند که اذیت نشود.

تبعات و عواقب اضطراب شدید در کودک

اضطرابِ شدید در کودک می‌تواند باعث گوشه‌گیری، افسردگی و مشکلات خواب و خوراک در او شود. این را دکتر فلسفی و می‌گوید و ادامه می‌دهد: اضطراب ممکن است روی عزت نفس کودک تاثیر بگذارد و اعتماد به نفس او را پایین بیاورد، می‌تواند موجب کمال‌گرایی کودکان شود که یک اختلال است، گاهی اوقات هم باعث اختلال وسواس و تیک در کودک می‌شود.

به گفته این روانشناس کودک و نوجوان، موضوع این است که کودک به دلیل قرار داشتن در سن پایین نمی‌تواند و بلد نیست چیزهایی که در ذهنش می‌گذرد را بیان کند و همین‌ها تبدیل به اضطراب در او می‌شوند. بنابراین لازم است که والدین اطلاعات و آگاهی خود را در خصوص بهداشت و سلامت روانی کودک افزایش دهند تا یک کودک سالمِ بدون اضطراب را تحویل جامعه دهند.

والدین این سوال‌ها را از خود بپرسند

روانشناسان می‌گویند اگر والدین می‌خواهند بدانند که کودک‌شان دچار اختلال اضطراب است و نیاز به کمک دارد یا نه، باید بدانند که با طرح چند سؤال می‌توان به طور تقریبی به پاسخ رسید. سوالاتی مثل این که آیا کودکم هر روز یا بیشتر روزها دچار اضطراب می‌شود؟ آیا کودک مشکل تمرکز دارد؟ آیا خواب شب کودک دچار مشکل شده است؟ آیا کودک در طول روز احساس خستگی و خواب‌آلودگی دارد؟ آیا خلق و خوی کودک تغییر خاصی کرده است؟

اگر جواب‌تان به چند مورد از این موارد مثبت بود، لازم است حساسیت خود را بالا ببرید و کودک را نزد یک روانشناس کودک ببرید تا اگر تشخیص او نیز اضطراب بود، راه چاره‌ای برای پایان دادن به این اختلال در کودک پیدا کند.