غدد لنفاوی چیست و چرا متورم میشود؟
غدد یا گرههای لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند که گاه بنا به دلایل مختلفی در برخی از نواحی بدن همچون زیر فک، گردن، زیر بقل و کشاله ران متورم میشوند و این تورم در صورت توجه نکردن و درمان نشدن ممکن است به عوارض جدی منجر شود.
سیستم لنفاوی بدن بخشی از سیستم ایمنی است که علاوهبر ایفای نقش در مبارزه با بیماریها به حفظ تعادل مایعات بدن و جذب چربیها و ویتامینهای محلول در چربی نیز کمک میکند. اجزای اصلی سیستم لنفاوی گرهها یا غدد لنفاوی هستند که گاه بنا به دلایلی دچار گرفتگی و متورم میشوند. اگرچه این تورم غدد لنفاوی گاه به صورت طبیعی رخ میدهد و خود به خود نیز درمان میشوند، گاه نیز این تورم به دلایل حاد پدید میآید که میتواند عوارض بسیار جدی برای فرد ایجاد کند.
غدد لنفاوی چیست و چرا متورم میشوند؟ علت تورم غدد لنفاوی چگونه تشخیص داده میشود و چگونه میتوان آن را درمان کرد؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با ما همراه شوید تا اطلاعات جامعی در خصوص غدد لنفاوی در اختیار شما قرار بدهیم.
سیستم لنفاوی چیست؟
بدن ما روزانه با عوامل بیماریزای خارجی و تهدیدات داخلی بسیاری همچون شکلگیری انواع سلولهای سرطانی، ورود میکروارگانیسمهای بیماریزا و آلرژنها مواجه میشود و با آنها مقابله میکند. یکی از سدهای دفاعی بدن در برابر تهدیدهای خارجی «سیستم لنفاوی» (Lymph System) است که شامل مجموعه وسیعی از عروق (عروق لنفاوی) است که در سرتاسر بافتهای بدن انتشار یافتهاند تا مایعی به نام لنف یا مایع لنفاوی بتواند در بدن جریان پیدا کند. مایع لنفاوی مانند خون در تمام بافتهای بدن منتشر میشود. به طور کلی سیستم لنفاوی سه نقش عمده را در بدن ایفا میکند:
۱. حفظ تعادل بین مایع میانبافتی و خون
۲. مبارزه با عفونتها و ناهنجاریهای سلولی
۳. تسهیل جذب چربیها و ویتامینهای محلول در چربی از سیستم گوارشی
سیستم لنفاوی از چه بخشهایی تشکیل شده است؟
۱. لاکتیل: «لاکتیلها» (Lacteals) رگهای کوچکی هستند که جذب چربیها و ویتامینهای محلول در چربی را از روده امکانپذیر میکنند.
۲. عروق لنفاوی: روزانه حدود ۲ لیتر مایع از سیستم قلبی و عروقی وارد بافتهای بدن میشود و از طریق عروق لنفاوی دوباره جمعآوری میشوند. عروق لنفاوی شبکهای را به وجود میآورند که در سرتاسر بافتها پخش شده است؛ اما مایع لنفاوی خلاف خون پمپاژ نمیشود و با نیروی انقباض عضلات وارد عروق لنفی میشود.
۳. مجرای لنفاوی: عملکرد «مجرای لنفاوی» (Lymphatic Duct) بازگرداندن مایع لنفاوی به گردش خون است.
۴. گرههای لنفاوی: در قسمتی که عروق لنفاوی به یکدیگر میرسند، گره لنفاوی ایجاد میشود. اگرچه از بسیاری از آنها با نام غده لنفاوی یاد میشود، عملکرد و ساختار آنها به طور کلی با غدههای سیستم درونریز متفاوت است. درون هر گره لنفاوی سلولهای ایمنی برای مبارزه به ارگانیسمهای بیگانه مانند باکتریها، ویروسها یا قارچها دسترسی پیدا میکنند.
۵. سایر بافتهای لنفاوی: به جز بخشهای ذکر شده اندامهای مختلف دیگری نیز با سیستم لنفاوی مشارکت دارند و بخشی از بافت لنفاوی محسوب میشوند. این بخشها عبارتاند از: لوزهها، طحال، غده تیموس، مغز استخوان و کبد در دوران جنینی.
غدد لنفاوی چیست؟
غدههای لنفاوی در کجای بدن قرار دارند؟
ــ زیر فک
ــ دو سمت گردن
ــ زیر بغل
ــ دو سمت کشاله ران
غدد لنفاوی دچار چه ناهنجاریهایی میشوند؟
۱. ماکروکیستیک: یک کیسه بزرگ و پر از مایع زیر پوست ایجاد میشود و پوست به رنگ قرمز یا کبود در میآید. این کیستها شعاعی بزرگتر از ۲ سانتیمتر دارند و اغلب روی گردن و گاهی در سینه، زیر بغل یا کشاله ران ایجاد میشوند.
۲. میکروکیستیک: در این نوع ناهنجاری لنفاوی گروهی از کیستهای پر از مایع و کوچک تشکیل و همراه با رشد کودک بزرگتر میشوند.
۳. ناهنجاری لنفاوی مرکب: ترکیبی از ناهنجاریهای لنفاویِ میکروکیستیک و ماکروکیستیک است.
چرا غدد لنفاوی متورم میشوند؟
۱. عفونتهای ویروسی یا باکتریایی
۲. عفونت غده لنفاوی یا گروه کوچکی از غدد
۳. سرطان البته علائم دیگر نیز غالباً وجود دارند
۴. واکنشهای دارویی به برخی داروها مانند برخی آنتی بوتیکها و داروهای تشنج مانند داروی ضد تشنج فنیتوئین و داروهای پیشگیری از مالاریا
۵. التهاب مفاصل و بسیاری از بیماریهای مفصلی که بر کودکان اثر میگذارند
۶. اختلالات سیستم ایمنی همچون لوپوس، آرتریت روماتوئید، لنفوم و لوسمی
غدد لنفاوی متورم چه علائمی دارد؟
۱. علائم تنفسی فوقانی مانند تب، آبریزش بینی یا گلودرد
۲. غدد لنفاوی متورم در گردن، زیر بغل و کشاله ران
۳. تورم اندام (میتواند انسداد سیستم لنفاوی را نشان بدهد)
۴. عرق شبانه
۵. سخت شدن و گسترش گرههای لنفاوی (میتواند وجود تومور را نشان بدهد)
تورم غدد لنفاوی چه عوارضی دارد؟
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
ــ غدد لنفاوی بدون دلیل مشخصی ورم کنند.
ــ غدد لنفاوی به مرور بزرگتر میشوند و یا این ورم دو تا چهار هفته ادامه دارد.
ــ موقع فشار دادن غدد احساس میکنید سفت هستند و یا حرکت نمیکنند.
ــ ورم غدد لنفاوی با تب، تعریق در خواب شب یا کاهش وزن بیدلیل همراه است.
ــ ورم غدد لنفاوی با گلودرد یا سختی قورت دادن غذا یا دشواری نفس کشیدن همراه است.
تورم غدد لنفاوی چگونه تشخیص داده میشود؟
۱. بررسی تاریخچه پزشکی: پزشک برای تشخیص نوع و چگونگی وضعیت غدههای لنفاوی متورم بیمار و علائمهای احتمالی دیگر بیمار به بررسی تاریخچه و سابقه پزشکی بیمار نیاز دارد.
۲. معاینه بدنی: پزشک برای بررسی اندازه، حساسیت و بافت غدد لنفاوی معاینه بدنی را انجام بدهد. وضعیت غدد لنفاوی متورم و سایر علائم و نشانههای بیمار میتوانند سرنخهایی برای علت بیماری را مشخص کنند.
۳. آزمایش خون: آزمایش خون میتواند در تأیید یا رد هرگونه شرایط مشکوک در زمینه بیماری کمک کند. آزمایشهای جانبی به علت بیماری بستگی دارد.
۴. مطالعات تصویربرداری: اسکن رادیوگرافی قفسه سینه یا توموگرافی کامپیوتری (CT) در ناحیه درگیر شده میتواند در تشخیص منابع احتمالی عفونت یا یافتن تومور کمک کند.
۵. بیوپسی غدد لنفاوی: پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر بیوپسی را توصیه کند.
تورم غدد لنفاوی چگونه درمان میشود؟
۱. خود درمانی: پزشک احتمالا یک داروی کاهش دهنده تب مانند ایبوپروفن همراه با یک کمپرس گرم توصیه میکند. بالا بردن سطح متورم شده نیز میتواند به کاهش التهاب کمک کند. منظور از بالا بردن سطح متورم در ارتفاع قرار دادن آن است.
۲. دارو درمانی: در موارد دیگر ممکن است یک دوره از آنتی بیوتیکها برای کمک به بدن برای مبارزه با عفونت که باعث تورم غدد لنفاوی میشود، استفاده شود.
۳. تخلیه آبسه: اگر یک گره لنفاوی خود آلوده شود، آبسه (مجموعهای از گره) ممکن است شکل بگیرد. وقتی آبسه تخلیه میشود، تورم معمولا به سرعت کاهش مییابد. پزشک شما این کار را با بی حس کردن و ایجاد برش کوچکی که اجازه میدهد عفونت تخلیه شود، انجام میدهد. این مکان ممکن است برای تسریع بهبودی با گاز پانسمان شود.
۴. درمان سرطان: اگر تورم غدد لنفاوی شما به علت تومور سرطانی باشد، تعدادی گزینه درمان وجود دارد. این گزینهها شامل عمل جراحی برای حذف تومور، شیمی درمانی و اشعه است. پزشک قبل از شروع درمان هریک از این گزینهها را به همراه نظر مثبت و منفی خود به شما پیشنهاد میکند.
درمانهای خانگی تورم غدد لنفاوی
۲. آب و نمک: افرادی که از تورم غدد گردن که ناشی از سرماخوردگی و گلودرد است رنج میبرند، قرقره کردن آب و نمک درمان موثری است. نمک منیزیم یا نمک دریا خاصیت ضد التهابی و درمان بخشی بسیار عالی دارند. برای این کار در یک فنجان آب گرم نصف قاشق نمک بریزید و خوب ترکیب کنید. این مخلوط را خوب قرقره و ۲ تا ۳ بار در روز این کار را تکرار کنید.
۳. سیر: مطالعات نشان داده است که سیر خاصیت آنتی باکتریایی، آنتی اکسیدانی و ضد دیابتی دارد؛ همچنین از لخته شدن خون جلوگیری میکند. بدون شک این ویژگیهای سیر میتواند تورم غدد لنفاوی را نیز کاهش بدهد. مصرف کردن دو یا سه بوته سیر تازه میتواند در درمان تورم غدد لنفاوی بسیار موثر واقع شود.
۴. سرکه سیب: یکی دیگر از داروهای طبیعی درمان تورم غدد لنفاوی سرکه سیب است. سرکه محیط الکلی ایجاد میکند و همچنین PH بدن را در سطح بالایی حفظ میکند. مطالعات نشان داده است که سرکه خاصیت پاک کنندگی دارد و سطح آنزیم و ویتامین در بدن را بالا میبرد. در واقع خاصیت آنتی باکتریایی و آنتی اکسیدانی سرکه سیب باعث درمان عفونتها میشود.
۵. عسل: خاصیت بالای ضد التهابی عسل میتواند به کاهش درد و تورم کمک کند. یک فنجان آب را با دو قاشق عسل و مقداری آب لیمو ترکیب کنید و به مدت یک هفته هر روز بنوشید.
۶. زردچوبه: یکی دیگر از داروهای گیاهی زردچوبه است که غنی از آنتی اکسیدان است و تاثیر ضد التهابی دارد. یک قاشق زردچوبه را با مقداری عسل ترکیب کنید و روی موضع بمالید و چند دقیقه بعد با آب گرم بشویید. این کار را دو بار در روز انجام بدهید.
۷. روغن نعناع: مالیدن روغن نعناع روی موضع باعث میشود جریان خون بالا برود. نعناع خاصیت مسکنی دارد و حاوی مواد معدنی مثل منگنز، کلسیم، ویتامینهای آ و ث و منیزیم است. برای درمان تورم غدد لنفاوی چند قطره از این روغن را روی موضع بمالید و ۵ دقیقه به آرامی ماساژ بدهید. این کار را دوبار در روز انجام بدهید.
۸. برگ گیاه ملیون: گیاه ملیون چینی توانایی بالا بردن عملکرد سیستم ایمنی و کبد را دارد و به عنوان داروی مبارزه با دیابت، خستگی و استرس استفاده میشود. استفاده از دمنوش این برگها در طب قدیمی چینی به عنوان داروی رفع تورم غدد لنفاوی مورد استفاده قرار میگرفته است.