خبرفوری رابطه سینما و بحران آب را بررسی می‌کند
5 مستندی که خشکسالی در ایران را جلو دوربین برد/از آواز رپرها تا غم بزرگ کشاورز نمونه /مردم گریستند، مسئولان ندیدند/عکس
خبرنگار: ونوس بهنوددر هجدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران یکی از موضوعاتی که در مستندهای مختلفی تبعات آن در گوشه گوشه ایران هشدار داده شد، خشکسالی بود. زخمی که رگ‌های حیات را بسته و سیلی از محرومیت‌ها، مهاجرت‌های اجباری و بیکاری را موجب شده است.
به گزارش خبرفوری، جشنواره فیلم مستند ایران « سینما حقیقت» به واسطه دریافت آثار از استان‌های مختلف فرصتی برای بازبینی مشکلات ریشه‌دار و معضلات کمتر پیدا است. اینبار کارگردان‌های بسیاری به موضوع تغییر اقلیم، خشکی منابع آبی و از بین رفتن آبادی‌ها اشاره داشتند که چند مورد را مرور می‌کنیم.
«من‌هامونم»/سیستان و بلوچستان
مستند «من‌هامونم» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی کمیل سوهانی و نویسندگی کیاوش زارع‌طلب مستندی درباره‌هامون از زبان خودش است که به طرح مشکلات رفته بر آن و مناقشات سیاسی که در نهایت منجر به خشکی آن شد می‌پردازد. این مستند با پژوهش حجت میان‌آبادی در کنفرانس هفته جهانی آب ۲۰۲۴ استکهلم سوئد پخش و مورد تحسین قرار گرفت.
دریاچه و تالاب بین‌المللی‌هامون بخشی از پناهگاه حیات وحش‌هامون است. این دریاچه، سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه مازندران و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است. پس از معاهدات سیاسی مختلف بین ایران و افغانستان بخش وسیعی از این دریاچه که در ایران قرار داشته کاملاً خشک شده است. این روند خشکی تالاب‌هامون باعث نابودی بخش وسیعی از زیست محیط شرق ایران نیز شده است.
محمدجواد ظریف معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی در روز اکران این مستند در سالن نمایش حاضر شد و بعد از تماشای آن در جمع خبرنگاران گفت: مستند «من‌هامونم» فیلم بسیار جالبی بود و به‌نظرم قابلیت پخش بین‌المللی را دارد. دنیا باید ببیند که چه بر سر تالاب‌هامون آمده است.
وی درباره پیگیری وضعیت‌هامون و حقابه هیرمند عنوان کرد: ما باید در رابطه با‌هامون موضوعات مختلفی را کنار هم ببینیم؛ هم روش برخورد حاکمیت کنونی در افغانستان و هم سایر کارهایی که ایران باید انجام دهد تا وابسته به خارج نباشد.
ظریف افزود: تعهد افغانستان به‌هامون فراتر از توافق سال ۱۳۵۱ است زیرا دولت افغانستان همواره یک تعهد بین‌المللی درباره تالاب‌های بین‌المللی داشته است و در این زمینه از تعهد خود کوتاهی کرده است.
«فصلی که گم شد»/سیستان و بلوچستان
مهدی قنواتی در مستند « فصلی که گم شد» موضوع خشکسالی را به زندگی دختری که تن به ازدواج اجباری می‌دهد، اتصال داده است.
تحقیق و پژوهش و یافتن سوژه این مستند از سال ۹۶ شروع شد ولی فیلمبرداری از سال ۹۸ آغاز و تا سال ۱۴۰۲ به طول انجامید. محور داستان زندگی کوثر است که در کلاس یازدهم پای سفره عقد می‌نشیند و به ناچار از درس و مدرسه دور می‌شود.
کارگردان در خصوص اثر خود گفته است: چند اتفاق غیرقابل پیش‌بینی در روند فیلمبرداری و تولید مستند پیش آمد که مهمترین آن فوت فردی از اطرافیان سوژه مستند و یا بحث خشکسالی و مهاجرت خودخواسته افراد از این مناطق نیز از اتفاقات غیر منتظره مستند بود.
آرزوهای کوثر با ازدواج اجباری و سپس رفتن همسرش به شهری دیگر برای کار کردن در سینه او دفن می‌شود. کوثر با هامون درد و دل می‌کند اما در نیمه‌های مستند، با خشکی هامون او دیگر پناهی برای غصه‌های خود ندارد.
ماهیگیرانی که از‌هامون معیشت می‌کردند اینبار مرده گیری می‌کنند تا حداقل با ماهی‌های نیمه جان بتوانند شام شب داشته باشند.
«گپ و تران»/سیستان و بلوچستان
یکی از مستندهایی که مشکلات محیط زیست در سیستان و بلوچستان را به رخ کشید، گپ و تران بود. محمد علی رخشانی صابر، مستندساز جوان به سراغ اقلیمی فراموش شده رفت تا دلیل گرایش جوانان به قاچاق را از زبان رپرها بیان کند.
رپرهای این منطقه فرهنگی نو را پدید آورده‌اند تا جایی که مورد علاقه نسل جوان هستند. خودشان بر این باورند که دردهای جامعه از جمله فقر و بیکاری را فریاد می‌زنند. این مستند که با استقبال مواجه شد دلایل بروز پدیده قاچاق سوخت در این منطقه را تشریح کرد.
تبعیض، ناعدالتی، فقر و محرومیت موجب شده رپرهای سیستان و بلوچستان آگاهی نسل‌های بعدی را مسئولیت خود بدانند.
«قلعه خاموش»/فارس
مستند قلعه خاموش به تهیه‌کنندگی فرهاد ورهرام و کارگردانی حنیف شهپرراد با شرح حال یک بنای دو هزار ساله به مرور تاریخ ایزدخواست و تغییرات این اقلیم پرداخت.
ایزدخواست واقع در استان فارس یکی از مناطق باستانی ایران است که به واسطه قلعه تاریخی خود شهرتی جهانی دارد. این قلعه نخستین منطقه آپارتمان نشینی در جهان محسوب می‌شود.
به فراخور کاربری‌های تعریف شده برخی بخش‌های آن تا 5 طبقه بنا داشته است. اما به مرور زمان گرد مرگ بر قلعه نشسته و نابودی تدریجی آن با خشکسالی سرعت گرفته است. در گذشته معیشت مردم این منطقه با کشاورزی و باغداری آمیخته است. اما باغات بسیاری در این منطقه خشک شده و پرآبی‌ها‌ی گذشته جای خود را به خشکسالی داده است.
حفر چاه‌های عمیق در بستر رودخانه اصلی نیز به این موضوع دامن زده است.امروز جوانان ایزدخواستی برای یافتن فرصت شغلی به شهرهای دیگر می‌روند.
«چشم کویر»/کرمان
در روستای عباس آباد واقع در فهرج (استان کرمان) خشکی قنات‌ها زندگی ساکنان را با مشکل مواجه کرده است. موضوعی که مستند «چشم کویر» به نویسندگی و کارگردانی محسن علم الهدی از واقعیت آن پرده بر می‌دارد.
داستان از زبان کشاورز نمونه منطقه روایت می‌شود که از کودکی در این منطقه زیسته و به یاد دارد که زمانی قنات‌ها پر آب بوده‌اند. اما خشکسالی به جان نخل‌های خرما افتاده و امید به هر دری می‌زند نتیجه نمی‌گیرد.
او به گفته خودش با اینکه درس دانشگاهی نخوانده اما به علت کار ارزشمندی که در شکل گیری این نخلستان انجام داده مورد توجه گروه‌هایی علمی و پژوهشی و گردشگری قرار گرفته و افراد مختلقی از دانشجو و مهندس و نیز گردشگران و پژوهشگران به نخلستان وی مراجعه کرده تا ضمن تماشای گونه‌های متنوع از نخل‌ها که وی از گوشه گوشه دنیا جمع کرده و در باغ خود کاشته، از تجربه‌های او بهره‌مند شوند.
امید همچنین امیدوار است و در تلاش است تا با همکاری سایر بزرگان و اهالی منطقه، رشته قناتی را که در آن شهرستان وجود دارد و سالها متروکه شده، دوباره احیا نموده و از آب آن برای این خطه استفاده استفاده شود.
