"فرش دستباف" بیجار واقعیتی غیرقابل انکار در تاروپود بازارهای جهانی

فرش گروس یا بیجار از کهن‌‌ترین و با سابقه‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی است که قدمتی دیرینه دارد و عمر آن به سال 1266 هجری قمری باز می‌گردد. منطقه گروس که مرکز آن شهر بیجار است از اصیل‌ترین مناطق تولید کننده فرش بوده و هنوز هم قالی‌بافی در آنجا رواج داشته و از مهمترین صنایع دستی این شهر است. آشنایی با دنیای گسترده فرش گروس برای علاقه‌مندان فرش دستباف بسیار دل‌نشین خواهد بود.

فرش بیجار از آوازه جهانی برخوردار و به‌دلیل استحکام بالا، آن را فرش آهنین می‌نامند. لطافت و رنگ‌های به کار رفته در آن بیانگر طبیعت زیبا و رنگین کردستان بوده و اصالت و زیبایی فرش بیجار باعث شده، این تابلوی زیبا در موزه‌های داخلی و خارجی خودنمایی کند.

ترکیب پشم درخشان و چشم‌نواز رنگ‌های قالی گروس از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است؛ رنگ‌های انرژی‌بخش، درجه یک، شاد و تند مانند قرمز و چهره‌ای (اصطلاح محلی برای صورتی پر رنگ)، صورتی، مشکی، پوست پیازی، سفید، حنایی و انواع سبزها در فرش گروس در زمینه‌ای از رنگ‌های سرمه‌ای و قرمز اغلب در بافت فرش گروس به کار می‌رود، البته تعداد رنگ‌ها از 27 رنگ تجاوز نکرده و رنگ‌های «قرمز، سفید و سرمه‌ای» بیش از رنگ‌های دیگر به کار رفته و این تضاد رنگ‌ها نشان از طبیعت رنگارنگ و زیبای کردستان داشته و زیبایی آن را دوچندان می‌کند.

اقتصاد منطقه گروس متکی به کشاورزی، دامداری و صنایع دستی بوده و این منطقه از پیشگامان تولید فرش در ایران است. فرش گروس فرشی اصیل بوده که چشم و چراغ فرش‌های ایرانی در گذشته بود؛ استادان بزرگ طراحی فرش همچون مرحوم موسی مسعودی، مرحوم اصغرالله مرادی، علی‌اصغر لک و قدرت‌الله گیچلو از استادان مشهور این منطقه هستند که هنر خود را در قالی گروس رج به رج بافته‌اند.

تعداد زیادی از قالی‌های قدیمی کردستان که در موزه‌های فرش داخل و خارج از کشور نگهداری می‌شوند متعلق به شهر بیجار است. در آغاز جنگ جهانی دوم که فرش بسیار تقاضا داشت، قالی‌بافان گروس به بافت قالی ظریف و با کیفیت روی آوردند و شهرتی جهانی به فرش گروس یا بیجار بخشیدند.

استاد قدرت از پیشکسوتان فعال این عرصه و فروشنده فرش در بیجار که از سال 1333 در خدمت مرحوم استاد موسی مسعودی به حرفه فرش دستباف بیجار علاقه‌مند و آموزش‌های لازم را کسب کرده است، می‌گوید: مهمترین ویژگی فرش بیجار ساختار متراکم آن بوده و به همین علت به قالی آهنی مشهور است.

وی با بیان اینکه بیجار به‌عنوان یکی از مرکز صنعت فرش بافی در ایران به حساب می‌آید، گفت: یکی از مشخصه‌های فرش افشار بیجار رنگ‌های گرم، زنده و شاد آن بوده که بافنده تضاد در رنگ‌های بکاررفته را از فرهنگ و طبیعت محل زندگی خود الهام گرفته است.

این استاد کار ماهر فرش کردستانی دست‌های پینه بسته خود و طرح‌های با اصالت فرش را از حکایت‌های زندگی خود می‌داند و افزود: حدود 55 سال از فعالیت بنده در زمینه فرش می‌گذرد اما تاکنون از اصالت فرش بیجار خارج نشده‌ایم.

وی با بیان اینکه طرح‌های الهام گرفته از طبیعت سرد و زیبای منطقه گروس، هزاران معنا و مفهوم را در خود می‌گنجاند، خاطرنشان کرد: در سال‌های قبل از انقلاب بیشتر نقشه‌های فرش بیجار ماهی درهم بود که بعداً نقشه‌های یک چهارم، دار و گل، نقشه‌های شاه عباسی، نقشه گل و بلبل، مستوفی و طرح‌های گل فرنگ نیز به کار گرفته شد.

نادری یکی دیگر از فعالان و تولیدکنندگان حوزه فرش در این‌باره ابراز داشت: مهم‌ترین خصوصیات فرش بیجار استفاده از خامه و پشم‌های بومی منطقه با رنگ‌های گیاهی است.

وی با عنوان اینکه مواد تشکیل‌دهنده از قره قوروت، اسپرک، پوست گردو، پوست انار، روناس و زاج است، گفت: برای درست کردن ابتدا خامه‌ها خیس می‌شوند و بعد از در آوردن از آب، آن را شنگ زده و پس از حدود یکی دو ساعت جوشاندن در داخل رنگ مورد نظر، آنها را خشک و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این تولیدکننده فرش دستباف کردستان با بیان اینکه در نهایت این خامه‌های رنگی با دستان هنرمند زنان بیجاری در بازی طرح‌ها و رنگ‌ها به فرش زیبا و ارزشمندی که آوازه جهانی دارد، تبدیل می‌شوند، افزود: دو پود یا سه پود بودن از ویژیگی‌های فرش بیجار بوده و دوگره بودن آن از استحکام بالای برخوردار است.

به گفته یکی از زنان 60 ساله هنرمند بیجاری از ده سالگی تاکنون بافنده فرش دستباف بیجار است، زندگی آنها از کودکی با تار پود این فرش‌ها اجین شده و درآمد و اشتغالشان نیز از این راه میسر می‌شود.

وی استحکام فرش‌های بیجار را کوبیدن محکم دفه‌های مخصوص و بزرگ، بر نخ‌ها عنوان کرد و افزود: در بازار فروش فرش‌ها حاصل سلیقه، ذوق دیار گروس است که مورد استقبال بسیاری از مردم کشور و جهان قرار می‌گیرد.

حمدالله کریمی، نماینده مردم بیجار در مجلس در بیجار، با بیان اینکه فرش بیجار یکی از اصیل‌ترین فرش‌های ایرانی و زیبایی و دوام آن شهرت جهانی دارد؛ اظهار کرد: ثبت جهانی فرش دستباف بیجار در مراحل پایانی و به‌زودی انجام می‌شود.

کریمی تصریح کرد: فرش دستباف بیجار یکی از آثار فاخر این شهرستان و از دیرباز جایگاه ویژه در اقصی نقاط کشور داشته و باید ثبت جهانی و از بافندگان و تولیدکنندگان این عرصه حمایت شود.

فرش گروس که بافتی ظریف و بسیار هنرمندانه دارد، به شکل تابلو فرش و فرش‌های کوچک تزئینی نیز در بازار موجود بوده و بسیار چشم‌نواز و دلنشین است. نقوش و طرح‌های خیال‌برانگیز، دریایی از رنگ‌های چشم‌نواز، بافت ظریف و مواد اولیه مرغوب باعث می‌شود فرش‌های تزئینی کوچک و تابلو فرش‌های گروس زیبایی خیره‌کننده‌ای داشته باشند. این صنایع دستی تزئینی برای کلکسیونرها و علاقه‌مندان هنر فرش‌بافی گزینه‌ای ارزشمند محسوب می‌شود.

مشهوریت فرش بیجار، مرگ ندارد و این فرش آهنین نماینده محکم استوار همچون اراده مردمانی که گذر زمان نتوانسته آنها را از اصول خود دور کند، است. به راستی این هنر دیرینه را نه در زیر پا باید به قابی در دیوار آویزان کرد.

منبع: تسنیم

24