اشتغالزایی و ارزآوری گیاهان دارویی با جهش ۱۰ برابری تولید در اصفهان

بنا به اعلام دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، اکنون در کشور ما با وجود ۲ هزار و ۵۰۰ گونه گیاه دارویی فقط روی ۱۷۰ نوع داروی گیاهی سرمایه‌گذاری شده و در بقیه آن‌ها یا گیاه اهلی نشده یا اینکه هنوز وارد فرآیند توسعه وسیع نشده از سوی دیگر۵۳ شرکت در زمینه تولید و عرضه گیاهان دارویی در کشور فعالیت دارند که قابلیت افزایش آنها با حمایت و اقدام متناسب دست یافتنی خواهد بود.

پژوهش‎ها نشان می دهد اکنون ارزش صادرات محصولات گیاهان دارویی به ۵۷۰ میلیون دلار در سال رسیده و کشورمان در تولید ۲۰ تا ۳۰ گونه گیاه دارویی از جمله زعفران رتبه برتر را در جهان دارد.

استان اصفهان در صنایع مختلف کشاورزی از جمله پیشتازان کشور به شمار می‌رود و در زمینه گیاهان دارویی دارای ظرفیت‌های فراوانی است، این خطه با دارا بودن ۵۶۳ هزار هکتار اراضی کشاورزی معادل پنج درصد از مساحت استان و ۳.۵ درصد از اراضی کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده و با دارا بودن شرایط متنوع آب و هوایی، استعداد تولید انواع محصولات کشاورزی را دارد.

مجموع اراضی زراعی استان حدود ۴۸۶ هزار هکتار است که در سال‌های نُرمال از حیث بارندگی حدود ۷۰ درصد آن به کشت محصولات زراعی مانند انواع غلات، حبوبات و محصولات علوفه ای، جالیزی و انواع سبزی و صیفی و گیاهان زینتی اختصاص می‌یابد و تولید سالانه محصولات زراعی استان در شرایط عادی حدود چهار میلیون و پانصد هزار تن است.

مجموع اراضی باغی استان حدود ۸۰ هزار هکتار است و مجموع تولیدات باغی و گلخانه‌ای استان در شرایط عادی حدود ۸۰۰ هزار تن برآورد می‌شود.

بر پایه آمار و ارقام اخذ شده از سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان، این منطقه در تولید انواع گیاهان دارویی اکنون در مقایسه با ابتدای فعالیت دولت یازدهم ۹۶۵.۴۵ درصد یعنی بیش از ۱۰ برابر افزایش تولید داشته، سطح زیر کشت گیاهان دارویی در ابتدای فعالیت دولت در سال ۹۲ در این خطه سه هزار و ۱۳۰ هکتار بود که این رقم اکنون حدود ۵.۵ برابر بیشتر شده است.

تولید بیش از ۴۴ هزار تن انواع گیاهان دارویی در اصفهان

میزان تولید گیاهان دارویی در سال زراعی ۹۲ تا ۹۳ چهار هزار و ۶۳۱ تُن بود که این رقم اکنون به بیش از ۴۹ هزار و ۳۰۰ تن افزایش یافته به دیگر سخن حجم افزایش یافته تولید انواع محصولات گیاهان دارویی افزون بر ۴۴ هزار و ۴۰۰ تن بوده است.

حدود ۲۵ نوع انواع گیاهان دارویی از جمله گل محمدی، زعفران، زیره سبز، زرین گیاه، زرشک، نعناع، مریم گلی، کاسنی، موسیر، رازیانه، آلوئه ورا و بیدمشک در این خطه کشت می‌شود و ۲۴ شرکت تخصصی فرآوری در این زمینه فعالیت می‌کنند و ۱۵ شرکت دارویی معتبر ملی در این استان از جمله مصرف کنندگان گیاهان دارویی محسوب می‌شوند.

بی شک تنوع اقلیم در استان اصفهان بگونه ای است که بستر تولید انواع محصولات گیاهان دارویی در فصول مختلف و صادرات آن به دیگر کشورها و درآمدزایی را مهیا می‌کند، برای مثال در سال گذشته تنها صادرات گلاب از استان اصفهان بیش از ۴۵۵ هزار دلار را به همراه داشت دیگر تولیدات ظرفیت فروش به مشتریان خارجی را دارد.

تمامی شهرستان‌های استان اصفهان در صنعت تولید محصولات گیاهان دارویی فعالند اما کاشان، آران و بیدگل، مبارکه، اصفهان، سمیرم و نطنز در این زمینه شاخصند.

در همین ارتباط رییس سازمان جهاد کشاورزی اصفهان معتقد است که سیاست‌های حمایتی وزارتخانه نقش اساسی در توسعه صنعت گیاهان دارویی بویژه در استان اصفهان ایفا کرده و میزان تولید محصولات مختلف آن در استان همچنان قابلیت رشد و حرکت به سمت به جهش تولید را دارد.

مهرداد مرادمند در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه اصفهان در منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته اظهارداشت: توسعه کشاورزی بر پایه سازگاری بر کم آبی و برداشت کمتر از منابع آبی بویژه رودخانه زاینده رود از جمله برنامه‌های ما طی سال‌های گذشته بوده و بر همین اساس از آنجا که گیاهان دارویی کم آب بَر به شمار می‌رود توسعه آن به سود کشاورزی استان خواهد بود.

تسهیلات کم بهره گره گشای صنعت گیاهان دارویی

وی با اشاره به اعتباراتی که در سال‌های گذشته برای این بخش تخصیص یافت در توسعه آن موثر بود ادامه داد: ادامه ارائه تسهیلات کم بهره از جمله نیازهای صنعت گیاهان دارویی و صنایع مرتبط با آن به شمار می‌رود و لازم است که متولیان مالی و بانک‌ها نهایت همکاری را داشته باشند.

رییس سازمان جهاد کشاورزی اصفهان به اشتغال پایدار روستایی به عنوان دیگر مقوله مهم و مورد توجه اشاره کرد و گفت: توسعه صنعت کشاورزی و بویژه گیاهان دارویی به اشتغالزایی پایدار کمک خواهد کرد.

به نظر سرپرست سرای نوآوری گیاهان دارویی استان اصفهان، صنعت تولید گیاهان دارویی می‌تواند یکی از زمینه های مناسب برای توسعه کشاورزی در منطقه و در پی آن درآمدزایی حاصل از صادرات باشد.

کیوان صفوی اظهارداشت: صنعت تولید گیاهان دارویی با دیگر مباحث کشاورزی مانند دامپزشکی، بیوتکنولوژی و صنایع غذایی ارتباط نزدیک دارد و در صورتی که بتوان فناوری‌های مناسب را برای آن پیاده سازی کرد می‌توانیم شاهد جهش تولید بی‌نظیری و درآمدسازی در این صنعت به ویژه در استان اصفهان باشیم.

توقف خام فروشی لازمه توسعه صنعت تولید گیاهان دارویی

وی یکی از چالش‌های این صنعت را خام فروشی و کشت و کار به روش معمول و تا حدی سنتی دانست و گفت: چنانچه بتوانیم موارد مذکور را تغییر دهیم و اصلاح کنیم و به دنبال آن به فناوری‌های نوین صنعت گیاهان دارویی بیندیشیم زمینه پیشرفت بیش از گذشته آن فراهم خواهد شد.

سرپرست سرای نوآوری گیاهان دارویی استان اصفهان خاطرنشان کرد: کشت گیاهان دارویی می‌تواند در چند بعد برای ما پول ساز و مفید باشد یکی از آنها غنی‌سازی و استخراج مواد مفیدی است که در گیاهان دارویی موجود است و در این صورت می‌توان مشتریان بسیاری در کشور و یا سایر کشورها به دست آورد.

صفوی افزود: از سوی دیگر گیاهان دارویی زمینه خوبی برای تولید بسیاری از داروها هستند، اگرچه فعالیت‌های خوبی در استان اصفهان انجام شده و اکنون ۱۵ شرکت برتر و نشان (برند) اصلی و ملی در استان اصفهان فعال هستند اما می‌توان شمار آنها را افزایش داد و گستره تولید داروهای مبتنی بر این گیاهان را بیشتر کرد.

وی ادامه داد: یکی دیگر از بخش‌هایی را که می‌توانیم مبتنی بر گیاهان دارویی گسترش دهیم تولید شیرینی‌جات فراسودمند بر پایه گیاهان دارویی است برای مثال در تولید یک نوع شیرینی به وسیله گیاه شیرین بیان یا جلبک مشتریان متعددی در خارج از کشور وجود دارد، لذا دامنه فعالیت این عرصه قابل گسترش است.

سرپرست سرای نوآوری گیاهان دارویی اصفهان خاطرنشان کرد: استفاده از گیاهان دارویی در دامپزشکی از دیگر موارد مفید آنهاست به این گونه که برخی از داروهایی که برای دام و طیور ساخته می‌شود قابلیت تولید به وسیله گیاهان دارویی را دارد و از این حیث هم جای کار زیادی پیش روی تولیدکنندگان و محققان قرار گرفته است.

صفوی با تاکید بر اینکه روند کنونی و به طور کلی معمول تولید گیاهان دارویی نیازمند حرکت رو به بهبود است، خاطرنشان کرد: نباید بازارها را از دست دهیم و از سوی دیگر نباید اجازه داد که وجود و تولید گونه‌های مختلف گیاهان دارویی در کشور کم شود و بر این اساس باید امکانات متعدد را به کار گرفت تا ضمن افزایش سطح زیر کشت، تولید افزون‌تر و مقاصد متعدد صادراتی را رقم زد.

به گفته سرپرست سرای نوآوری گیاهان دارویی اصفهان، صادرات ادویه های ترکیبی که بر اساس گیاهان دارویی به دست می‌آید جای کار زیادی دارد، علاوه بر آن استانداردسازی گیاهان و کشت ارگانیک و سالم آنان برای توسعه بیشتر لازم و ضروری است.

به اعتقاد کارشناسان با توجه به ظرفیت های موجود کشور در بخش گیاهان داروی، مسوولان امر باید بیش از پیش نسبت به داشتن نقشه راه اصولی و کارشناسی برای شکوفایی همه جانبه این صنعت تلاش کنند که لازمه تحقق این مهم سرمایه گذاری است که باید برای جذب آن در این بخش ارزآور تلاش کرد.