حفظ سلامت و لبخند مادران و نوزادان مدیون تلاش ماماها/ ایثارگری‌هایی که در دوران شیوع کرونا ماندگار شد
پنجـم ماه می مصادف با ۱۵ اردیبهشـت، روز جهانی ماما بهانه‌ای است تا از این افراد و ایثار و از خودگذشتگی‌های آنان یاد کنیم.
پنجـم مـاه می مصادف بـا 15 اردیبهشـت، از سـوی سازمـان بهداشت جهانی و کنفدراسیون بین‌المللی مامایی به نام «روز جهانی ماما» نام‌گذاری شده است. برای نخستین بار در سال 1980 این روز به عنوان روز جهانی ماما پیشنهاد و سپس از سال 1992 به صورت رسمی، به افکار عمومی جهان، اعلام شد.
قدمت رشته مامایی در ایران به شکل آموزش عالی پس از تحصیلات دبیرستان، به 80 سال قبل برمی‌گردد. اولین آموزشگاه مامایی به نام مدرسه قابلگی با 10 نفر شاگرد در سال 1298 در بیمارستان بانوان شهر تهران تاسیس شد.
پس از گذشت 10 سال، اولین آموزشگاه عالی مامایی در سال 1308 و با اعطای مدرک معادل لیسانس به عنوان یکی از شعب مدرسه طب آغاز به کار کرد. در سال 1313 دانشگاه تهران تاسیس و سپس دانشکده پزشکی آن نیز افتتاح شد.
چند سـال بعـد در سـال 1319 بیمارستـان زنـان به دانشکده پزشکی ملحق و از بهمن 1368 مصوب شده و هم‌اکنون در تربیت دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد مامایی در سطح کشور ارائه خدمت می‌کنند.
مامایی شغلی است که تجربه‌ای در حدود تاریخ بشریت دارد. مامایی یکی از زیرمجموعه‌های علوم پزشکی است که فعالیت‌هایی شامل آموزش بهداشت و ارائه خدمات بهداشتی و مامایی گسترده به جامعه زنان در سنین باروری، مشاوره و راهنمایی خانواده در مورد بهداشت ازدواج و بهداشت نسل، مسائل دوران بارداری و بعد از زایمان، انجام کلیه مراقبت‌های دوران باداری، انجام زایمان و مراقبت‌های بعد از زایمان و مراقبت نوزاد در بیمارستان‌ها و منازل و یا مراکز زایمانی دیگر، تشخیص زودرس بیماری‌های دوران بارداری و پی بردن به موارد غیر طبیعی در مادر و جنین و نوزاد و شیرخوار، کمک گرفتن از پزشک در موارد لزوم و انجام فوریت‌های مامایی در صورت عدم دسترسی به پزشک در مواقع اورژانس، تشخیص بیماری‌های زنان و ارجاع به پزشک متخصص در صورت لزوم و پیشگیری از امراض زنان و تنظیم خانواده را در بر می‌گیرد.
بخش عمده‌ای از وظایف ماما مربوط به مادران باردار است. زایمان که یک تجربه حساس و مهیج برای هر زنی بوده و با هیچ فرآیند دیگری قابل مقایسه نیست، در برخی از خانم‌ها یک جریان طبیعی و آسان و در برخی‌ها با مشکل انجام خواهد شد، اما در هر دو مورد نیاز به مراقبت‌های خاصی است. ماما قبل از بارداری، در طول دوران بارداری، هنگام زایمان و پس از زایمان مراقبت‌های لازم را از مادران می‌کند. ماما به صورت مداوم وضعیت مادر و جنین را بررسی کرده و در صورت وجود مشکل، فرد را به متخصص زنان و زایمان ارجاع می‌دهد. در واقع هدف مامایی، حفظ سلامت مادران و نوزادان است.
ماما باید مهارت‌های ارتباطی خوب، اعتماد به نفس و آرامش (در شرایط پر استرس) داشته و بتواند اعتماد بیماران را جلب کند. او باید فرد مسئولی بوده و با عشق و علاقه و صبر زیاد به مراجعان و بیماران خود رسیدگی کند. ماما باید با بیمار به خوبی ارتباط نزدیک برقرار کرده و در شرایط سخت مانند زایمان به او آرامش دهد.
ماما معمولاً به صورت تمام وقت کار می‌کند که گاهی شامل شیفت شب و روزهای تعطیل هم است. برخی نیز به صورت پاره وقت مشغول به فعالیت هستند. محل کار ماما می‌تواند بیمارستان، درمانگاه و یا مطب شخصی باشد.
"توصیه به زنان باردار برای موضوعاتی چون تغذیه سالم؛ توضیح در مواردی چون به دنیا آوردن بچه در بیمارستان، تولد طبیعی یا انواع تسکین درد؛برگزاری کلاس‌های آموزشی درمورد بارداری و پدر و مادر شدن و بررسی سلامت مادر و کودک در طول بارداری" جزو وظایف ماما قبل از تولد و "بررسی چگونگی پیشرفت کار؛ کنترل کودک در طول مراحل زایمان؛ تسکین درد و توصیه‌هایی در مورد روش‌های مدیریت درد؛ انجام عمل زایمان (طبیعی) و تماس با دکتر متخصص در هنگام روبه‌رو شدن با هر مشکل" مربوط به هنگام زایمان است.
وقتی کودک به دنیا می‌آید، کار ماما می‌تواند شامل ارائه توصیه‌های لازم به خانواده در مورد تغذیه، حمام کردن و مراقبت از کودک باشد. ماما به غیر از مسائل مربوط به زنان باردار وظایف دیگری همچون "انجام معاینات لازم از زنان و تشخیص موارد غیرطبیعی و بیماری‌های زنانه و در صورت لزوم ارجاع آنها به پزشک متخصص؛ راهنمایی و مشاوره بهداشتی زنان و دختران و راهنمایی زنان در امر تنظیم خانواده" بر عهده دارد.
در ایران مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد مامایی و مشاوره در مامایی وجود دارد و فارغ‌التحصیلان دوره ارشد می‌توانند در رشته بهداشت باروری (رشته‌ای بسیار نزدیک به مامایی) در سطح دکتری ادامه تحصیل دهند.
سختی کار ماماها در جبهه مبارزه با کرونا
شعار امسال وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و کنفدراسیون بین المللی ماماها "استناد بر داده‌ها، سرمایه‌گذاری بر روی ماماها" است؛ «روناک شاهویی»، رئیس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کردستان به مناسبت 15 اردیبهشت ماه روز ماما به تشریح وضعیت این رشته در استان پرداخته است که در ادامه از نظر خوانندگان محترم می‌گذرد:
وی با بیان اینکه از سال 67 این دانشکده اقدام به پذیرش دانشجوی مامایی در مقطع کاردانی کرده است، اظهار داشت: از سال 85دانشجوی مامایی در مقطع کارشناسی و از سال 94 نیز دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد مامایی مشغول به تحصیل شدند.
رئیس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کردستان با ذکر اینکه در حال حاضر دانشکده دارای 110 نفر دانشجو در مقطع کارشناسی و 28 نفر دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش مامایی است، افزود: گروه مامایی دانشگاه علوم پزشکی کردستان دارای 10 نفر عضو هیئت علمی و سه نفر کارشناس ارشد مامایی است که وظیفه آموزش‌های نظری، عملی و بالینی دانشجویان مامایی را در دانشکده و مراکز بهداشتی و درمانی سنندج برعهده دارند.
وی می‌گوید: هم‌اکنون اکثریت ماماهای شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی استان کردستان از دانش‌آموخته‌های این دانشکده هستند.
شاهویی با بیان اینکه مامایی یکی از زیرمجموعه‌های علوم پزشکی است که همه خدمات فارغ‌التحصیلان آن به حوزه سلامت باروری مرتبط می‌شود، گفت: فعالیت‌هایی شامل "آموزش بهداشت و ارائه خدمات بهداشتی و مامایی گسترده به جامعه زنان در سنین باروری، مشاوره و راهنمایی خانواده در مورد بهداشت ازدواج و بهداشت نسل، مسائل دوران بارداری و بعد از زایمان، انجام همه مراقبت‌های دوران باداری، انجام زایمان و مراقبت‌های بعد از زایمان و مراقبت نوزاد در بیمارستان‌ها و منازل و یا مراکز زایمانی دیگر" بر عهده این قشر تلاشگر است.
وی، "تشخیص زودرس بیماری‌های دوران بارداری و پی بردن به موارد غیر طبیعی در مادر و جنین و نوزاد و شیرخوار، انجام فوریت‌های مامایی در صورت عدم دسترسی به پزشک در مواقع اورژانس، تشخیص بیماری‌های زنان و ارجاع به پزشک متخصص در صورت لزوم و پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی نظیر HIV، تامین سلامت نوجوانان با تاکید خاص بر دختران و تنظیم خانواده" را از دیگر وظایف ماماها برشمرد و بیان داشت: فارغ‌التحصیلان این حرفه باید از مهارت‌های ارتباطی خوب، داشتن اعتماد به نفس، صبر و حوصله، تصمیم‌گیری سریع و درست در شرایط بحرانی، مهارت‌های کار تیمی و ابتکار عمل در کار کردن به تنهایی، آرامش در شرایط پر استرس، ارتقا سطح دانش و مهارت بر اساس دانش روز برخوردار باشند که این دانش و مهارت را در طول 8 ترم تحصیلی کسب می‌کنند.
رئیس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کردستان با ذکر اینکه مراقبت‌های سلامت باروری برعهده ماماهاست و یکی از اصلی‌ترین ارکان تأثیرگذار در ارتقاء سلامت جامعه هستند، عنوان کرد: از آنجا که ماماها در تمام مراحل زندگی زنان از کودکی، بلوغ، جوانی و بارداری تا یائسگی و حتی در دوران یائسگی به ارتقای سلامت آنان کمک می‌کنند، بر این اساس، کشور‌ها موظفند که استانداردهای مامایی خود را به حد مطلوب برسانند.
وی که خود از جنس ماماهاست، خاطر نشان کرد: بر اساس استانداردهای جهانی باید به ازای هر مادر باردار یک ماما فعالیت داشته باشد، بنابراین به‌کارگیری تعداد بیشتری از ماماها در بیمارستان‌های استان باعث می‌شود تا به این استاندارد نزدیکتر شویم.
رئیس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کردستان می‌گوید: از شروع اپیدمی بیماری کووید 19 در دنیا ماماها هم همراه و در تیم مراقبتی دوشادوش پزشکان، پرستاران و سایر همکاران بهداشتی درمانی در مبارزه با کرونا خدمات منحصر بفردی ارائه داده‌اند و در بیشتر موارد با مادرانی مواجه بودند که به‌طور کلی مشخص نبود آیا این افراد مبتلا به کرونا هستند یا خیر، بنابراین وظایف خطیری در اپیدمی کرونا برعهده این سبزپوشان دلاور است.
وی تأکید کرد: شعار امسال روز ماما نشان از اهمیت خدمات این عزیزان دارد، بنابراین امیدوارم جایگاه حرفه‌ای و نقش فارغ‌التحصیلان این رشته بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
شاهویی در پایان سخنان خود ابراز کرد: از خدمات همه این عزیزان در اقصی نقاط استان در عرصه‌های خدمات بهداشتی، درمانی و آموزشی تشکر کرده و بر دست‌های مهربان و پرتلاش آنان بوسه می‌زنم چراکه همواره در راستای حفظ و ارتقاء سلامت مادران و نوزادان، این گوهرهای گران‌بهای آفرینش از خود خودگذشتگی، شهامت و دلسوزی نشان می‌دهند.
فعالیت 767 ماما در بخش‌های بهداشتی و درمانی کردستان
«صدیق جدیدالاسلامی»، معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی کردستان نیز ضمن قدردانی از خدمات و زحمات ماماها؛ از فعالیت 767 ماما در حوزه بهداشتی و درمانی استان، خبر می‌دهد و می‌گوید: از این تعداد 309 ماما در حوزه بهداشت و 458 نفر در حوزه درمان در بخش‌های تخصصی زنان و زایمان، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مشغول به خدمت هستند.
وی با بیان اینکه امسال با توجه به پاندمی کووید 19، شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنیم، گفت: در حال حاضر همکاران ماما نیز هم دوش سایر گروه‌های پزشکی درگیر مشکلات ناشی از بیماری کرونا هستند و در مراکز بهداشتی و بخش‌های زایمان در خط مقدم پیشگیری و کنترل این بیماری در حوزه سلامت زنان، مادران باردار و نوزادان خالصانه تلاش می‌کنند.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی کردستان با بیان اینکه از سال گذشته تاکنون 17 هزار و 682 مادر باردار در سامانه سیب توسط ماماهای فعال استان از لحاظ کرونا غربالگری شده‌اند، افزود: از این تعداد یک هزار و 367 نفر مشکوک به کرونا تست گرفته شده که 748 نفر آن مثبت اعلام شد.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته یک هزار و 251 مادر باردار مشکوک به کرونا جهت بررسی بیشتر به واحدهای ارائه خدمت در مراکز منتخب کووید 19 ارجاع شدند، عنوان کرد: از این تعداد 195 مادر باردار مبتلا به کرونا در استان بستری و تحت مداوا قرار گرفتند.
جدیدالاسلامی با بیان اینکه در سال گذشته 655 مادر مبتلا به کرونا در حوزه بهداشتی توسط مراقبین سلامت و کارکنان مامایی مورد مراقبت و پیگیری قرارگرفتند، ادامه داد: تعداد 156 مادر باردار کرونا مثبت حین زایمان توسط همکاران ماما و تیم درمانی در بیمارستان‌ها و پس از زایمان توسط مراقبین سلامت ماماها مورد مراقبت قرار گرفتند.
وی از ابتلای 121 ماما در حوزه بهداشت و درمان استان به کرونا از سال گذشته تاکنون خبر داد و اذعان کرد: از این تعداد 91 مورد ابتلا مربوط به ماماهای شاغل در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و 30 ماما در بخش بهداشت به این بیماری مبتلا شدند.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی کردستان ابا اشاره به اینکه هم‌اکنون بیش از 12 هزار مادر باردار در مراکز بهداشتی سطح استان تحت پوشش مراقبتی ماماها قرار دارند، خاطر نشان کرد: از سال گذشته تاکنون 293 نفر مادر مبتلا به کرونا برای زایمان یا دریافت مراقبت در حین بارداری بستری شده‌اند.
وی تعداد ماماهای شاغل در پایگاه سلامت شهری را 153 نفر اعلام کرد و افزود: 53 ماما نیز در مراکز خدمات جامع سلامت شهری و 93 مامای در مراکز خدمات جامع روستایی شاغل هستند.
جدیدالاسلامی در پایان از همه ماماهای فعال که در این روزهای مبارزه با کرونا با ایثار، فداکاری، عشق و با دانش و مهارت با تمام توان به مراقبت از مادران و نوزادان مشغول هستند قدردانی کرد و اظهار داشت: از خداوند منان برای تلاشگران این عرصه آرزوی سلامتی و موفقیت روز افزون در ایفای وظایف حرفه مقدس مامایی را مسئلت دارم.
جامعه مامایی همواره نوید بخش حیات، نشاط و سلامت برای خانواده‌ها هستند
فرزین رضاعی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان کردستان نیز با تبریک پانزدهم اردیبهشت روز جهانی ماما به فرشتگان سبزپوش و پویندگان می‌گوید: مامایی تلفیقی از عشق، زیبایی و هنری است که علم را به خدمت می‌گیرد تا عشق را در معرکه راز و تجلیگاه آفرینش به نمایش گذارد و با دیدن زیباترین اشک‌ها و دلنشین‌ترین لبخندها با لمس ثانیه‌های با شکوه تولد همنوا شده و زیباترین هدیه پاک آفریدگار را به آغوش می‌کشد.
وی بیان کرد: بدون شک جامعه مامایی به عنوان یکی از اعضای خانواده پزشکی، به واسطه مهارت، دانش، ایثار، اخلاص و معنویات خویش؛ همواره نوید بخش حیات، نشاط و سلامت برای خانواده‌ها بوده و مایه مباهات نظام سلامت به شمار می‌آیند.
رضاعی اظهار کرد: فعالیت‌های بی‌‌شائبه جامعه مامایی فداکار استان کردستان را ستایش و از خدمات صادقانه و زحمات دلسوزانه این قشر صبور قدردانی می‌کنم.
منبع: تسنیم
68
