ممنوعیت اجرای نماهای رومی در قزوین؛ واقعیتی که نادیده گرفته می‌شود
ممنوعیت ساخت نماهای رومی با هدف اشاعه فرهنگ معماری ایرانی - اسلامی، از اواخر سال ۹۶ در قزوین اجرا و برای جلوگیری از آن نیز تا حدودی راهکارهای اساسی نظیر عدم صدور پایان کار از سوی شهرداری و یا نظارت های ویژه بر آن در نظر گرفته شد، اما همچنان شاهد ساخت این نوع نماها در سطح استان هستیم.
اجرای نماهای رومی از دی ماه سال ۹۶ در سطح استان قزوین از سوی کمیته ارتقای سطح کیفی سیما و منظر شهری و کمیسیون ماده ۵ ممنوع و دستگاه متولی صدور پروانه ساختمانی نیز موظف شد تا هنگام صدور پروانه این مساله را مورد توجه قرار دهد.
با توجه به اینکه ساخت چنین نماهایی با ۲ ایراد اساسی، یعنی نبودن کیفیت لازم در اجرا و مناسب نبودن اتصال آن به سازه روبرو است، با وجود حجم و وزن زیاد آن، هنگام وقوع حوادث غیرمترقبه ای چون زلزله با ریزش نیز مواجه می شوند.
این در حالی است که از نظر برخی کارشناسان، اجرای این نوع نما ضمن آنکه با ارزش های معماری کشور ما متفاوت بوده و به شدت نیز به سیما و منظر شهرها آسیب وارد می کند، نورپردازی های به کار رفته در نماهای رومی آشفتگی منظر شهرها را هنگام شب به همراه دارد.
با این حال، هرچند ساخت و اجرای نماهای رومی در ظاهر و با پشتیبانی برخی قوانین ممنوع و در دستور کار دستگاه های ذیصلاح و متولی استان قزوین قرار گرفته اما به نظر می رسد طی ۲ سال گذشته ساخت آن توسط برخی سازندگان که به دنبال تنها سودجویی خود بوده، ادامه داشته تا جایی که آنان با تغییرات جزیی در نما، درصدد القای شبه رومی بودن آن را داشته و در نهایت نیز با پرداخت جزیی تخلف، کار خود را به سرانجام می رسانند.
نما، مهمترین عنصر شاخص ارتباطی سیما و منظر شهری با شهروندان خود است
معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین، نمای ساختمانی را مهمترین عنصر شاخص در ارتباط بین شهروندان با سیما و منظر شهری دانست و گفت: این عنصر اساسی ساختمان با ایجاد خطوط و نظم در سیمای شهر می تواند در عین ایجاد تنوع، خوانایی فضای شهر را نیز تقویت ببخشد.
لیدا معروفی ادامه داد: هرچند خواسته کارفرما، قیمت مصالح، پاسخگویی به نیاز محیط و عوامل متعدد دیگری بر نمای خلق شده اثرگذار هستند اما با تعیین چارچوب کلی و ابلاغ اصول هماهنگ می توان منظر شهری زیباتری به استفاده کنندگان از شهر ارایه و با انتخاب مصالح و فن آوری صحیح، تا حد قابل توجهی در مصرف انرژی نیز صرفه جویی کرد.
این مسوول با اشاره به اینکه استفاده از این نما هیچ سنخیتی با نماهای مجاور خود ندارد، تاکید کرد: باید بپذیریم که الگوی معماری به کار گرفته شده در بنای شهرهای کشور ما بایستی براساس مبانی و آموزه های پیشینیان ما باشد چرا که معماری کشور ما در گذشته بسیار شاخص بوده تا جایی که با پیوند فضاهای باز و بسته، طراحی در حیاط هایی با ویژگی های خاص، آراستگی و نظم حتی در رنگ های به کار گرفته شده در بنا و در نهایت ساخت بنا متناسب با فرهنگ و اقلیم جغرافیایی در هر منطقه از کشور صورت می گرفت.
معروفی خاطرنشان کرد: تمهیدات صورت گرفته از سوی اداره کل راه و شهرسازی استان خوشبختانه مانع بزرگی را برای سازندگان این نوع نما در سطح شهر قزوین فرآهم آورده و در عین حال نیز پیشنهاد شده که در این رابطه دوره های آموزشی برای دفاتر طراحی و هم برای ناظران معماری با همکان سازمان نظام مهندسی ساختمان برگزار گردد تا ناظران ضمن در جریان قرار گرفتن مصوبات، سعی کنند تا گزارش های خود را قبل از اقدام به ساخت نمااز سوی سازنده به مرجع اصلی ارسال کنند.
به گفته وی، با توجه به اینکه زیرسازی ساختمان هایی که نمای رومی دارند با سایر بناها متفاوت بوده و با توجه به اینکه ناظر اشرافیت کامل به نوع نمای ساخته شده دارد، گزارش وی می تواند در جلوگیری از ساخت چنین نماهایی کمک فراوانی کند.
وی یادآور شد: هرچند اجرای نماهای رومی نیز پیش از این با قوانین مقررات ملی ساختمان مغایرت داشت اما واحد نظارت عالیه این اداره کل ضمن نظارت بر عدم اجرای اینگونه نماها، با سازندگان آن نیز برخورد می کند.
معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی قزوین با اشاره به لزوم نظارت جدی در ممنوعیت اجرای احداث نمای رومی در ساختمان ها، افزود: این موضوع، یعنی ممنوع بودن اجرای نمای رومی در ۱۳ دی ماه ۹۶ به تصویب کمیسیون ماده ۵ و در۱۲ اسفند همان سال نیز به تایید شورای فنی استان رسیده است.
ناظران ساختمان باید در رابطه با ساخت نماهای رومی توجیه شوند
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین با بیان اینکه ناظران ساختمان در رابطه با آیین نامه و مصوبات مربوط به ممنوعیت احداث نما تحت عنوان رومی باید توجیه شوند، گفت: براساس مصوبات موجود، ناظران واحدهایی ساختمانی در صورت استفاده مالکان از نمای رومی در بناهایشان، مجاز به تاییده نیستند.
امیر کلهر یادآور شد: بایستی توجه داشت که نمای رومی دارای تعاریف خاص به خود بوده و اینکه در برخی نقاط شهروندان شاهد اجرای نمای سنگی با قالب های خاصی می باشند، این بدان معنی نیست که نمای مورد نظر رومی باشد.
به گفته این مسوول حوزه نظام مهندسی ساختمان، در اکثر نماهای ساخته شده جدید برخی شاخصه ها مانند سرستون ها و یا مجسمه و گنبد که از نمادهای شاخص رومی هستند، حذف شده و نما در واقع شبه رومی به خود می گیرد.
کلهر خاطرنشان کرد: در این مورد به نظر می رسد برخی دستگاه ها از جمله سازمان نظام مهندسی ساختمان، شهرداری، دفتر فنی استانداری و راه و شهرسازی بایستی ورود جدی و جدیدتری داشته باشند و حتی برخی قوانین مربوط به این حوزه که مشمول مرور زمان شده را نیز مورد بررسی دوباره خود قرار دهند.
به گفته رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین، در این رابطه شهرداری ها باید ورود جدی به این مساله داشته و با سخت گیری های بیشتر، به خصوص در زمان ارایه پایان کار، شدت عمل بیشتری به خرج داده تا جایی که به عنوان مثال وقتی تخریب بنای رومی چند واحد در دستور کار قرار بگیرد، سازندگان ساختمانی کمتر رغبت به اجرای چنین نماهایی خواهند داشت.
بناهای رومی به لحاظ معماری فاقد ارزش هستند
حامد عبدالرزاقی، رییس اداره نظام مهندسی و مقررات ملی ساختمان اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین در این رابطه اظهار داشت: ساختمان هایی که با نمای رومی ساخته شده اند، ضمن آنکه به لحاظ معماری فاقد ارزش هستند با موضوعات فرهنگی و اقلیمی کشور ما، به ویژه در بعد مسایل فنی نیز مغایرت داشته، و به خریداران نیز این نوع بناهای لوکس و باارزش معرفی می شود.
وی با بیان اینکه دستگاه های اجرایی مرتبط با این موضوع مثل شهرداری و سازمان نظام مهندسی ساختمان و همچنین ناظران و مهندسان باید نسبت به این مساله بی تفاوت نباشند، گفت: اینکه به ساختان هایی با ارزش گفته می شود که با معماری ایرانی ما مطابقت داشته، مباحث فنی در آنها به کار گرفته باشد، با اقلیم کشور و مناطق مختلف آن متناسب باشند و در نهایت نیز از مصالح بومی در آنها استفاده شده باشد.
عبدالرزاقی خاطرنشان کرد: در رابطه با اهمیت این موضوع اقداماتی نیز در سطح استان به انجام رسیده از جمله برگزاری ۲ جشنواره ساختمان های برتر (مراسم سومین جشنواره ساختمان های برتر استان قزوین نیز در آینده نزدیک برگزار خواهد شد) تا جایی که این جشنواره ها تلاش دارند تا ساختمان های با ارزش را شناسایی و به مردم معرفی کند.
به گفته این مسوول، امروز شاهد آن هستیم که ساختمان های برگزیده در جشنواره های گذشته که عمدتا نیز نماهایشان از آجر بوده، در شهر قزوین گسترش بی سابقه ای یافته و استفاده از آجر نیز در نمای ساختمان های شهری نیز بیش از گذشته مشاهده می شود.
وی ادامه داد: موضوع ممنوعیت ساخت بناهای رومی در ساختمان ها در دستور کار نظارت عالیه بوده و در صورت مشاهده، اقدامات قانونی برای آنها انجام می شود و با توجه به اینکه اخیرا نیز این مساله در برخی نقاط شهر مشاهده شده، این کار دوباره در دستور کار ما قرار خواهد گرفت تا به طور جدی تر به آن بپردازیم.
شهرداری ها، مهمترین دستگاه بازدارنده در ساخت بناهای رومی هستند
عبدالرزاقی با اشاره به اینکه شهرداری ها به عنوان مرجع کنترل ساختمان، مهمترین دستگاه در رابطه با بازدارندگی انجام چنین تخلفاتی هستند، افزود: ماموران اجرایی این دستگاه می توانند تا حد زیادی از روند چنین ساخت و سازهایی جلوگیری کنند و ناظران نیز وظیفه دارند گزارش عملیات احداث چنین نماهایی را بلافاصله به مرجع صدور پروانه گزارش دهند.
وی تصریح کرد: سازمان نظام مهندسی ساختمان در این رابطه وظیفه نظارت مضاعف و کنترلی داشته و اداره کل راه و شهرسازی نیز وظیفه و نظارت عالیه را عهده دار بوده و این در حالی است که به دلیل غیرمقیم بودن ناظران ساختمان، به طور معمول گزارش تخلف نما زمانی ارسال می گردد که بخش عمده ای از کار به اجرا درآمده است.
این مسوول حوزه نظام مهندسی خاطرنشان کرد: در رابطه با خدمات مهندسی، موضوع جلوگیری به موقع از اجرای چنین نماهایی با اشکال روبرو بوده که یک ایراد موجود آن است که مجریان ساختمان که وظیفه احداث بنا را دارند تنها تا پایان عملیات سفت کاری این کار را دنبال کرده و به همین جهت نما که بایستی مطابق نقشه ساخته و مقررات ملی ساختمان نیز در آن لحاظ شود، مجری دیگر حضوری در آن ندارد.
طرح ممنوعیت اجرای نماهای رومی بعد از زلزله کرمانشاه جدی تر شد
سرپرست معاونت معماری و شهرسازی شهرداری قزوین گفت: طرح ممنوعیت اجرای نمای رومی بعد از واقعه زلزله کرمانشاه جدی تر شد تا جایی که ما شاهد بودیم بخش قابل توجهی از حادثه دیدگان آن به خاطر فرو ریختن نمای ساختمان دچار سانحه شدند.
کیومرث فدایی فر ادامه داد: نماهای رومی تعریف خاص به خود را دارند و غالبا به بناهایی که با استفاده از سنگ و با مفاهیم رومی مانند گنبدهای سنگی، سرستون و مجسمه در آنها به کارگرفته شده که هیچ یک از آنها با فرهنگ ایرانیان سازگاری نداشته است.
وی با اشاره به اینکه مساله ممنوعیت ساخت این نوع نماها در کمیسیون ماده ۵ و هم در پروانه های صادر شده از سوی شهرداری قید شده، اظهار داشت: شهرداری قزوین بنا به وظیفه خود، در صورت مشاهده انجام این مساله، پرونده را به ماده ۱۰۰ جهت تخریب ارجاع و ناظران آن نیز به شورای انتظامی نظام مهندسی معرفی می شوند.
این مسوول شهری خاطرنشان کرد: باید پذیرفت که برخی از نماهای ساختمانی موجود در واقع شبیه نماهای رومی هستند و در واقع، نماهای رومی که با سرستون ها و مجسمه های خود هیچ اتصالی به سازه ندارند، اما با حذف نشانه های یاد شده، برجستگی های موجود در نماها شبیه سازی و با انجام نبشی کشی به سازه متصل و ناظر نیز در پایان استحکام بنا را نیز تایید می کند.
فدایی فر اضافه کرد: این در حالی است که ساخت بناهای رومی در قزوین با همکاری و همراهی شهرداری و سازمان نظام مهندسی ساختمان کنترل شده و از این جهت و هم به لحاظ تخلفات ساختمانی، قزوین به عنوان یکی از شهرهای شاخص در کشور به شمار می رود.
وضعیت نماهای رومی در طراحی و محاسبه ساختمان لحاظ نمی گردد
سرپرست معاومت معماری و شهرسازی شهرداری قزوین یادآور شد: حجم و وزن مصالح در نماهای رومی که غالبا سنگ است در طراحی و محاسبه ساختمان لحاظ نمی شود و در عین حال نیز هیچ اتصالی به سازه نداشته و به همین جهت این نوع بناها از امنیت لازم برخوردار نمی باشند.
فدایی فر با اشاره به اینکه عوامل نظارتی شهرداری به همراه کارگروه کنترل و نظارت سازمان نظام مهندسی ساختمان و شورای فنی استان کنترل لازم را در راستای اجرای طرح ممنوعیت از احداث نماهای رومی برعهده دارند، تاکید کرد: امیدواریم با کنترل و نظارت های دقیق و مستمر و ساماندهی در حوزه ارتقای سطح کیفی سیما و منظر شهری و همچنین به کارگیری از الگوهای معماری ایرانی، امنیت و آسایش بیشتری را برای شهروندان خود فراهم کنیم.
نیم نگاه:
اگرچه بسیاری از کارشناسان برای معماری ایرانی و اسلامی تفاوت هایی را قایل هستند و عقیده دارند که هر یک از آنها دارای تعاریف و شاخصه های خاص خود می باشند، اما نباید اجازه داد که ساخت و سازهای جدید هویت ارزشمند و فاخر گذشته این سرزمین را از بین ببرد.
اینکه دستگاه های متولی بایستی در مقوله فرهنگ سازی ساخت و سازها و بناهای فاخر ایرانی کمر همت بسته و در خصوص ساماندهی و ارتقای سطح کیفی سیما و منظر شهری تلاش شبانه روزی داشته باشند، برکسی پوشیده نیست چرا که معماری ایرانی با تجربه تکامل یافته خود توانسته بود هر بنایی را براساس سازگاری و ویژگی های اقلیمی خود، طراحی و پیاده سازی کند.
امروز برای پاسداست از هویت شهرهای خود مانند قزوین که از پیشنه تاریخی کهن ارزشمندی برخوردار هستند، نیازمند فرهنگ سازی و رشد و گسترش بناهایی که رنگ و بویی از این تاریخ را یدک می کشند، هستیم و این میسر نیست مگر آنکه در پیاده سازی قوانین خود کمی دقت و سرعت عمل بیشتری داشته باشیم.
