پارکی بلاتکلیف در تبریز/ سودجویان به دنبال تغییر کاربری باغشمال
پارک باغشمال تبریز یکی دیگر از بزرگ ترین پروژه‌های کلانشهر تبریز است که با وجود سپری شدن چند ماه از افتتاح فاز اول آن تاکنون نتوانسته است خدماتی به شهروندان ارائه دهد.
مجموعه فرهنگی و تاریخی باغشمال تبریز، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های کلانشهر تبریز است که در زمین‌های پادگان لشگر ۲۱ حمزه احداث شده است.
مرداد ماه سال جاری بود که فاز اول بزرگ‌ترین پارک درون شهری با مساحت ۴۶ هزار متر مربع در مجموعه فرهنگی تاریخی باغشمال به بهره برداری رسید اما تاکنون نتوانسته است هیچ گونه خدماتی را برای شهروندان کلانشهر تبریز، به ارمغان آورد.
بزرگ‌ترین پارک درون شهری که قرار بود در توسعه فضای سبز شهری و دسترسی آسان شهروندان، نقش ایفا کند متأسفانه در یک افتتاح عجله‌ای فاقد امکانات مناسب و لازم برای شهروندان بوده و قرار بر این است تا روند تکمیلی و افتتاح فازهای دیگر در این پارک، در سال آتی انجام گیرد.
پارک باغشمال یکی از مهم‌ترین فرصت‌های کلانشهر تبریز
سرپرست سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری تبریز، گفت: پارک باغشمال یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها از حیث موقعیت استقراری در بافت فشرده و قدیمی شهری برای کلانشهر تبریز است.
پارک باغشمال یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها از حیث موقعیت استقراری در بافت فشرده و قدیمی شهری برای کلانشهر تبریز است
اکبر امجدی، پارک باغشمال را بزرگ‌ترین فرصت خوانده و افزود: مساحتی که تبدیل به پارک خواهد شد حدود ۹ هکتار است و به دلیل اینکه افتتاح این پارک، یکی از بهترین اقدامات است، از این رو باید مشکلات آن رفع شود.
وی ادامه داد: نگرش موجود در پارک باغشمال بر این است که کاربری‌هایی برای ابنیه‌های موجود در این پارک تعریف شود و در کنار استفاده از امکانات موجود، بازسازی و بهسازی نیز انجام گیرد.
امجدی بیان کرد: با توجه به اینکه فاز اول پارک باغشمال افتتاح شده است از این رو هماهنگی‌های لازم با شهرداری منطقه ۳ در راستای برنامه‌ریزی‌های لازم برای افتتاح فازهای بعدی نیز در دستور کار قرار گرفته است.
سرپرست سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری تبریز در پایان توضیح داد: افتتاح فازهای بعدی با در نظر گرفتن بودجه لازم، جزو برنامه‌های سال آتی است که قطعاً با افتتاح فازهای بعدی و تکمیل شدن این پارک، زیبایی و اهمیت آن دو چندان خواهد شد.
تبدیل شدن پارک‌ها به فضاهای فشرده
یک کارشناس ارشد معماری گفت: در زمان‌های گذشته، پارک‌ها اراضی طبیعی بودند که اشراف و طبقه حاکم، بیشتر برای نشان دادن مهارت‌های خود برای همدیگر در زمینه شکار از آن استفاده می‌کردند، که بعدها در دوره باروک پارک‌ها چون عنصری جهت نمایش و اقتدار شهرها محسوب می‌شدند.
اکبر اسماعیلی ادامه داد: همزمان با انقلاب صنعتی پارک‌ها مکانی جهت تجمع جمعیت در مراسمات مختلف به شمار می‌آمدند که بعدها با رشد سریع شهرها، پارک‌ها نیز، درون شهرها در جایگاه اکولوژیکی خود اهمیت پیدا کردند و البته ناگفته نماند که یکی از اولین پارک‌هایی که در اختیار عموم قرار گرفت پارک هراکلیوس در شهر سویل اسپانیا بود.
وی افزود: اما متأسفانه امروزه پارک‌ها حتی با موجودیت غالب خود در شهرها به فضاهای فشرده‌ای تبدیل شدند که مناسب با کلانشهرهای امروزی نیست و البته شهر ما هم از این قضیه مستثنی نیست.
اسماعیلی بیان کرد: با رشد سرسام آور شهرهای امروزی، فضای سبز در قالب‌های مختلف همچون پارک‌های شهری که بدون اغراق، آنها را در مفهوم اکولوژیک ریه‌های تنفسی شهرها می‌توان نامید؛ اهمیت وجودشان در پایداری حیات شهر به لحاظ‌های مختلف چون و اجتماعی و طبیعی انکار ناپذیر است.
این کارشناس ارشد معماری گفت: قبل از بررسی جزئیات طراحی و اجرایی پارک تازه احداث باغشمال بهتر است اشاره‌ای کوتاه و مختصر هم به موضوع پارک‌های تبریز به لحاظ کمی و کیفی داشته باشم که با توجه به اهمیت سرانه فضای سبز شهری تبریز و سهم پارک‌ها از این سرانه در کلانشهری چون تبریز، همت شهرداری و مسئولین سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تبریز، کم و بیش در دهه اخیر با پروژه‌های بزرگ مختلف همچون درختکاری بجا و درست در ارتفاعات عینالی و خصوصاً احداث پارک‌های بزرگ شهری چون ائل باغی و پارک کوهستان و پارک بزرگ تبریز و محدوده چایکنار و غیره مشهود و محسوس بوده و قابل تقدیر است.
رقم های ارائه شده از فضای سبز، واقع گرایانه نیست
وی افزود: اما برای کلانشهری چون تبریز هنوز کافی نیست و بیشتر از این باید کار کرد تا شهری چون تبریز که زمانی نه چندان دور به شهر باغ‌های بزرگ مشهور بود، آن هویت طبیعی خود را کم هم باشد بازیابد و در خور باشد و البته ناگفته نماند که رقم‌های ارائه شده از سرانه فضای سبز شهری تبریز از قلم و زبان مسئولین مربوطه چندان واقع‌گرایانه به نظر نمی‌رسد، هرچند تحقیقی مختصر در منابع مختلف و دیدن ارقام مختلف و متناقض از زبان مسئولین خود تا حدودی گویای این واقعیت است.
اسماعیلی ادامه داد: البته با گشت و گذاری در تبریز و پروژه‌های نیمه تمام و غیره هم می‌توان به راحتی در اثبات این ادعاها در ناکافی بودن سرانه فضای سبز شهری تأمل کرد که سرانه فعلی بنا به گفته مسئولین بالای ۱۵.۵ می‌باشد که به نظر می‌رسد از واقعیت به دور باشد.
وی گفت: بر مبنای استانداردهای سازمان ملل در فضاهای شهری به ازای هر نفر بیست متر مربع فضای سبز شهری و پارک نیاز است؛ که این میزان بنابر شرایط آب و هوایی و اقلیمی و غیره متغیر است و در کشور ما سرانه متعارف برای هر نفر هفت الی دوازده متر مربع می‌باشد.
این کارشناس ارشد معماری توضیح داد: همان گونه که ضرورت دنیای کنونی ایجاب می‌کند، کشور ما هم باید سهم خود را از تکنولوژی و مدرنیته نسبت به شرایط و پتانسیل‌های موجود خود در تمامی عرصه‌ها همچنین در زمینه طراحی، اجرا و احداث فضاهای سبز شهری و پارک‌ها داشته باشد، چرا که این ضرورت انکار ناپذیر دنیای مدرن است و همراه نبودن با این پدیده منطقی و شدنی به نظر نمی‌رسد.
اسماعیلی گفت: در این میان، اهمیت بصری و زیبایی شناسی آن، بر اساس معیارهای مدرنیته هم جایگاه خود را دارد که حائز اهمیت است چرا که با رشد روابط‌ها و تأمل‌های انسانی به کمک تکنولوژی در بین ملل، نزدیک شدن فرهنگ‌ها و در پی آن هم مزاجی‌های فرهنگی و غیره نیز اتفاق می‌افتد که قابل کنترل نیست و در جای خود زیبا نیز هست؛ اما چرا این اتفاق در موضوع یا زمینه خلق فضاهای شهری، منظر و پارک‌ها در کشور ما رخ نداده و یا بسیار محدود بوده است.
وی گفت: لوکیشن پارک باغشمال، اولین نکته پر اهمیت این پارک است که با مساحت ده هکتاری خود در محدوده مرکز شهر، خصوصاً جایگزینی بسیار مناسب برای یک مجموعه نظامی در مرکز شهر می‌باشد که با خارج کردن پادگان و مراکز نظامی و تغییر کاربری محیط به یک پارک بزرگ درون شهری در کلانشهری چون تبریز آن هم تقریباً مرکز شهر هم به لحاظ اکولوژیکی و هم به لحاظ زیباسازی و نیاز منطقه، ترافیک و غیره، قطعاً تصمیمی درخور و به جاست که جای تقدیر و تشکر از مسئولین تصمیم گیرنده دارد.
اسماعیلی افزود: نکته مثبت این پروژه مثل پارک شمس تبریزی در چایکنار که در سال‌های اخیر ساخته شدند حفظ پوشش درختی طبیعی به خصوص درختان میوه آن بود که متأسفانه در بازدیدی که از پارک داشتم، ظاهراً آنچنان که باید بود، نیست و از بین رفته است که در فصل بهار با شکوفه‌ها و در تابستان با میوه‌ها می‌توانست جلوه منحصر به فرد و طبیعی‌تری به محیط ببخشد و این امر در موضوع انتخاب محل برای ساخت پارک‌ها هم به لحاظ طبیعی و زیبایی شناسی بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
این کارشناس ارشد معماری گفت: پارک‌ها به خصوص پارک‌های بزرگ شهری می‌توانند در کنار ماهیت اصلی خود به لحاظ اکولوژیکی، تفریحی، زیبایی و معرفی پوشش گیاهی منطقه همچنین نمایشگاهی از تنوع گل و گیاه و درختان دیگر مناطق و حتی تنوع گیاهی خارجی با در نظر گرفتن اقلیم و سازگاری محیط و محیا کردن شرایط و متناسب سازی محیط و استفاده از مکان‌های سربسته و متناسب برای نمایش پوشش گیاهی غیر بومی ناسازگار با اقلیم منطقه باشد.
اتفاق خاصی در پوشش گیاهی پارک باغشمال رخ نداده است
اسماعیلی بیان کرد: در کنار همه لحاظ‌های مرتبط، نوعی آموزش بصری و علمی هم می‌تواند برای کودکان و علاقه مندان به محیط زیست باشد که امیدوارم روزی این اتفاق در یکی از پارک‌های شهر اتفاق بیافتد و در مورد پوشش گیاهی پارک باغشمال باید گفت که متأسفانه و البته هنوز اتفاق خاصی در این مجموعه نیفتاده است.
وی گفت: اسکیس کلی طرح، رفتار طراح با وضعیت موجود، جانمایی عمارت کلاه فرنگی در طرح، هوشیاری و خلاقیت و عدم شلوغ کاری در تقسیم بندی فضاها بخصوص فضاهای سبز، مسیرهای دسترسی به مکان‌های لازم و در کل پیاده روها، انتخاب درست محل ورودی پارک و در کل دسترسی به پارک.
این کارشناس ارشد معماری افزود: این‌ها تنها نکات مثبتی بود که در بازدید از پارک به نظر می‌رسید، البته از دید کسی که تا حدودی دید کارشناسانه دارد تا از یک پروژه نیمه تمام تصوراتی داشته باشد، نه از دید شهروند عادی یا غیر متخصص در این حوزه.
اسماعیلی بیان کرد: آرایش نیمکت‌های فله‌ای، تابلوی ورودی پارک و مواردی از این قبیل چون سطل‌های آشغال و نوع سنگفرش و…، که امیدوارم فقط به خاطر افتتاح عجله‌ای بوده باشد و در مراحل تکمیلی این پروژه جمع شوند و معمار پروژه در مورد متریال‌ها زیر بار انتخاب‌های اجباری نروند که در غیر این صورت به جرأت می‌توان گفت باز شاهد پروژه‌ای دیگر با چهره‌ای زشت در ردیف دیگر پارک‌های موجود خواهیم بود.
وی گفت: یکی از اصلی‌ترین مشکلات بسیار اساسی در پارک‌های تبریز، استفاده از متریال‌های یک دست با پایه سیمانی یا بتنی در قالب‌های مختلف چون کف سازی، سنگفرش و جدول‌ها، نیمکت‌ها، آلاچیق‌ها، سطل‌های زباله و استفاده از سنگ‌های رودخانه‌ای و معمولی به بهانه طبیعی بودن و البته که به جهت صرفه جویی در قیمت‌هاست که این عدم تنوع در متریال‌ها و استفاده بیش از حد آنها در همه پروژه‌های فضای سبز یا پارک‌های محلی و شهری و غیره باعث ایجاد یکدستی در فضای پارک‌ها شده که اصلاً خوشایند نیست.
وی افزود: این صرفه جویی بی‌خردانه در چنین پروژه‌هایی که زیبایی بصری از شاخصه‌های آن به حساب می‌آید و اهمیت دوچندان دارد چنان باعث یکدستی فضا می‌شود که اگر کم و بیش در طراحی پروژه هم خلاقانه عمل شده باشد که این خلاقیت‌ها در پس زمینه به نظر رسیده و خودنمایی چندانی نخواهد داشت.
اسماعیلی در پایان گفت: متأسفانه احساس می‌شود که این اتفاق در پروژه پارک باغشمال نیز دور از انتظار نبوده و آنطور که پیداست احتمالاً دست معمار در این مورد باز نخواهد بود تا از مصالح، اشیا، مبلمان، المان‌ها، متریال‌های متنوع و به روزتری استفاده کند که سیستم روشنایی و استفاده از چراغ‌های پارکی نامتناسب و عدم طراحی در این مورد هم یکی از این مشکلات است.
کلانشهر تبریز به سمت عضویت در شهرهای خلاق حرکت می‌کند
شهردار کلانشهر تبریز، گفت: پیگیر یک طرح ویژه در رابطه با پارک باغشمال هستیم و با توجه به اینکه قرار بر این است تا کلانشهر تبریز را به سمت عضویت در شهرهای خلاق یونسکو پیش ببریم، پتانسیل‌هایی را در نظر گرفته‌ایم که پارک باغشمال، یکی از همین پتانسیل‌هاست.
عباس رنجبر ادامه‌داد: یک طرح ویژه برای پارک باغشمال در سال آتی در نظر گرفته شده است که همراه با رویکردهایی از جمله تولیدات غذایی خاص، شیرینی و شکلات خواهد بود تا بدین گونه عضویت کلانشهر تبریز در شهرهای خلاق شکل بگیرد.
وی در پایان افزود: در کنار این عوامل و با توجه به پتانسیل‌های موجود، اقدامات فرهنگی نیز در این پارک انجام گرفته و قطعاً در سال آتی، تمامی برنامه‌ها در این پارک نیز اجرایی خواهد شد.
پارک باغشمال یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های کلانشهر تبریز است که پس از افتتاح عجله‌ای تاکنون نتوانسته است خدماتی را برای شهروندان ارائه دهد و به همین دلیل، نارضایتی شهروندان را به دنبال دارد. اما اگر این پروژه در سال‌های آتی تکمیل نشود به سرنوشتی مشابه دیگر پروژه‌های نیمه رها شده در کلانشهر تبریز دچار خواهد شد.
