صدای گوش خراش خشکسالی در سرزمین هزار چشمه
زنگ خطر خشکسالی و کمبود منابع آبی در سالیان متمادی گوش‌هایمان را خراشیده است، هشدارهای فراوانی در این خصوص داده می‌شود، اما امروزه کمبود بارش، تغییر اقلیم، افزایش دما و استفاده بیش از حد از سفره‌های آب زیرزمینی این معضل خانمان‌برانداز را روز به‌روز تشدید کرده است.
معضل کم آبی و خشکسالی از سالیان دور کشور را تهدید می‌کند و این مسئله نگرانی‌های بسیار جدی را به همراه دارد، چهارمحال و بختیاری یکی از استان‌هایی است که زنگ خطر بی‌آبی از بیش از یک دهه گذشته در آن به صدا درآمده و هر سال این معضل تشدید می‌شود.
استانی که روزگاران دور شاهد جوشش چشمه‌ها، چاه‌ها و قنات‌ها بود، امروز به‌دلیل اجرای پروژه‌های انتقال آب، استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، کاهش بارش و ... با بحران بی‌آبی مواجه شده است، به‌طوریکه بیش از ۲۰۰ روستا و بخش‌هایی از شهر شهرکرد امروز با تانکر آبرسانی می‌شود.
ضرورت ایجاب می‌کرد که از بیش از یک دهه گذشته که با کاهش نزولات آسمانی در چهارمحال و بختیاری مواجه شدیم، پیش‌بینی‌ها و اقدامات فوری برای حفظ منابع آبی انجام شود تا شاهد این بحران آبی نباشیم، کارشناسان حوزه آب معتقدند که باید اقدامات لازم به‌منظور جلوگیری از اشتباهات گذشته صورت گیرد تا در آینده مردم این استان با بحران‌های جدی‌تر مواجه نشوند.
اقدامات لازم برای تامین منبع پایدار آب شرب در استان اندیشیده شود
رسول میرعباسی، دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد، با اشاره به اینکه در گذشته به دلیل مدیریت نادرست منابع آبی مشکلاتی برای تامین آب شرب مردم چهارمحال و بختیاری ایجاد شده است، اظهار کرد: در هر برهه از زمان که افرادی قصد برنامه‌ریزی برای استفاده منابع آب استان را داشته باشند، نخستین دیدگاه تمرکز بر آب‌های سطحی است، اما متاسفانه به دلیل وجود ایراد در برنامه‌ریزی‌ها و نبود سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه آب‌های سطحی، بحران کنونی اتفاق افتاده است.
وی با بیان اینکه به دلیل نبود برنامه‌ریزی جامع در این سال‌ها تمرکز بر استفاده از آب‌های زیرزمینی بوده است، افزود: سفره‌های آب زیرزمینی چهارمحال و بختیاری جزو سفره‌های کم‌عمق هستند و این اشتباه از ابتدا اتفاق افتاده که تمرکز عمده برای تامین آب شرب و کشاورزی به سمت آب‌های زیرزمینی باشد، زیرا بهره‌برداری از آب‌های سطحی نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است، بنابراین حفر چاه با هزینه اندک در دستور کار قرار می‌گیرد.
رئیس مرکز تحقیقات منابع آب چهارمحال و بختیاری گفت: پس از سال‌ها برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی و کم عمق شدن آبخوان‌ها، وضعیت منابع آبی استان با بحران مواجه شده است، حتی برخی از آبخوان‌ها در حال خشک شدن هستند، فرونشست زمین یکی از تبعات این مسئله بوده و در دشت‌هایی همچون دشت شهرکرد شاهد تبعات آن هستیم.
وی بیان کرد: در صورتیکه بخواهیم روند برداشت از آب‌های زیرزمینی را ادامه دهیم، وضعیت وخیم‌تر خواهد شد، زیرا اکنون بیش از تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، برداشت صورت می‌گیرد و هر سال بیلان این سفره‌ها منفی‌تر می‌شود، در حقیقت این معضل تا جایی پیش‌می‌رود که سفره‌ها به طور کامل خشک و حتی کشاورزی از بین برود، بنابراین لازم است تغییر رویکردی برای این نوع برداشت اعمال شود، این امر نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است.
میرعباسی تاکید کرد: باید به‌گونه‌ای برای تامین آب شرب برنامه‌ریزی شود که علاوه بر تامین و اتکا به منبع پایدار، راه‌حل‌های جایگزین در مواقع ضروری وجود داشته باشد، زیرا هر منبع در اختیار برای تامین آب، روزی با مشکل مواجه خواهد شد و راه‌حل جایگزین برای رفع مشکلات آتی حوزه آب شرب ضروری است.
وی بیان کرد: منابع آبی در سفره‌های زیرزمینی تنها برای مواقع بحرانی باید مورد استفاده قرار بگیرد، بنابراین اگر در بحث شرب یا حتی کشاورزی به سمت استفاده از آب‌های سطحی پیش برویم و تغذیه سفره‌های زیرزمینی بیش از برداشت باشد، قطعا بعد از مدتی سفره‌ها به حالت تعادل خود برمی‌گردند و بیلان آبخوان‌ها مثبت خواهد شد.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد خاطرنشان کرد: استانی که یک درصد مساحت کشور را دارا است و در گذشته ۹ تا ۱۲ درصد آب‌های سطحی کشور در اختیار این استان قرار داشت، باید با احداث سد، بند خاکی یا ایستگاه‌های پمپاژ آب به سمت استفاده از آب‌های سطحی با روش مناسب پیش می‌رفت، بنابراین باید موثرترین روش در هر نقطه، متناسب با شرایط و بررسی مسائل فنی انتخاب و اجرایی شود، زیرا نمی‌توان نسخه یکسان برای تمام نقاط استان پیچید.
وی گفت: لازم است متولیان حوزه آب به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که برای نیازی همچون شرب، بتوان از آب سطحی با بهترین و به‌صرفه‌ترین روش استفاده کرد.
یکی از گزینه‌های تامین آب از منابع سطحی پروژه حیاتی بن- بروجن است
مراد محمودی، معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آبفای چهارمحال و بختیاری، اظهار کرد: متاسفانه طی ۳۰ سال گذشته تمرکز برای انجام اقداماتی همچون ایجاد اشتغال و اجرای پروژه‌های جدید در حیطه‌های مختلف در استان بر استفاده آب‌های زیرزمینی بوده است، در حالیکه این امر غلط بود و باید برنامه‌ریزی‌ها به سمت استفاده از آب‌های سطحی پیش می‌رفت، استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی طی سالیان مختلف، موجب بروز مشکلاتی همچون کاهش شدید منابع آبی در استان شده است.
وی با اشاره به اینکه چهارمحال و بختیاری از لحاظ استفاده از آب‌های سطحی فرصت خوبی را در اختیار دارد، افزود: باید برنامه‌ریزی‌ها به سمت و سوی استفاده از آب‌های سطحی پیش رود و این فرصت داده شود تا وضعیت آب‌های زیرزمینی براساس بارندگی‌های آتی بهبود و سفره‌ها تغذیه شوند، البته از نظر علمی اگر بارندگی سال‌های آتی قابل ملاحظه باشد نیز توجیهی وجود ندارد که بتوان برای هر نوع اقدام با نیاز آبی از این منابع استفاده کرد.
محمودی با اشاره به اینکه پروژه حیاتی آبرسانی بن- بروجن یکی از گزینه‌های مربوط به تامین آب از منابع سطحی است، خاطرنشان کرد: علاوه بر راه‌اندازی این پروژه به‌منظور تامین منابع آب شهری همچون شهرکرد، مطالعات پدافندی مربوط به خط انتقال کوهرنگ به شهرکرد و تامین منابع آبی آن از حوضه کارون نیز در حال انجام است تا با این اقدام، در آینده شهرهای در طول مسیر با مشکلات آبی مواجه نشوند.
