پدیده خشکسالی با تنش آبی متفاوت است/ نباید آب را مثل نفت تلقی کرد
یک استاد آب با بیان اینکه ایران بیش از ۹۰ درصد منابع آبی کشور را مصرف می‌کند، گفت: از نظر شاخص‌های مختلف و بین المللی، کشور ایران دچار تنش آبی است و در هر شرایطی چه ترسالی، خشکسالی و یا شرایط نرمال، ما با تنش آبی مواجه هستیم و وارد این مرحله شده‌ایم.
دکتر مهدی قمشی ، با اشاره به تفاوت شرایط تنش خشکسالی و تنش آبی اظهار کرد: تنش خشکسالی، موقتی است و تا زمانی که بارش‌ها کم است با این تنش مواجه هستیم اما تنش آبی به این معنا است که حتی اگر آورد رودخانه‌ها و بارش‌ها نرمال باشد بازهم کمبود آب داریم و با تنش مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه به طور کلی کشور ایران با تنش آبی مواجه است، افزود: در کشور با تنش آبی مواجه هستیم اما امسال تنش خشکسالی هم داریم زیرا بارش‌ها به آن شکلی که انتظار داشتیم محقق نشده و آورد رودخانه‌ها بسیار پایین بوده است.
عضو هیات علمی گروه آب دانشگاه شهید چمران اهواز برای تنش آبی معیارهایی در دنیا وجود دارد که براساس آن می‌توان میزان تنش آبی یک کشور را اندازه‌گیری کرد، گفت: اگر پارامترهایی که برای مشخص کردن میزان تنش آبی در نظر گرفته می‌شود نشان دهند که کشوری دچار تنش آبی است دیگر فرقی ندارد که آن سال با خشکسالی یا ترسالی مواجه هستیم و آن کشور تنش آبی دارد.
ایران از نظر شاخص‌های بین‌المللی دچار تنش آبی است
قمشی ادامه داد: از نظر شاخص‌های مختلف و بین المللی، کشور ایران دچار تنش آبی است و در هر شرایطی چه ترسالی، خشکسالی و یا شرایط نرمال، ما با تنش آبی مواجه هستیم و وارد این مرحله شده‌ایم.
وی با اشاره به یکی از شاخص‌های تعیین کننده تنش آبی، افزود: براساس شاخص "فالکن مارک"، اگر نسبت آب شیرین قابل استحصال متوسط در کشور به جمعیت کشور از عدد ۱۷۰۰ مترمکعب کمتر باشد آن کشور وارد تنش آبی شده است. در کشور ایران سالانه به صورت متوسط ۱۰۰ میلیارد متر مکعب حجم آب شیرین قابل استحصال داریم که با احتساب جمعیت ۸۵ میلیون نفری، شاخص فالکن مارک در ایران عددی کمتر ۱۲۰۰ مترمکعب خواهد شد که بیانگر تنش آبی است.
این استاد آب گفت: بر این اساس اگر عدد شاخص فالکن مارک، کمتر از ۱۰۰۰ مترمکعب شود، کشور وارد تنش شدید آبی خواهد شد و ایران به این مرحله بسیار نزدیک است و باید به جدیت به این مساله توجه داشت. حتی باید توجه داشت که اگر این شاخص به عددی کمتر از ۵۰۰ مترمکعب برسد کشور با فقر و بحران آبی مواجه خواهد شد.
به تنش شدید آبی بسیار نزدیک هستیم
قمشی با بیان اینکه ایران اکنون در مرحله تنش آبی قرار دارد و به مرحله تنش شدید آبی بسیار نزدیک است، ادامه داد: این مساله هیچ ارتباطی با بحث خشکسالی، ترسالی و یا شرایط نرمال ندارد و به شاخص‌هایی مرتبط است که به وضوح وضعیت را برای ما تشریح می‌کنند.
وی با اشاره به یکی دیگر از شاخص‌های نشان دهنده تنش آبی عنوان کرد: شاخص پایداری منابع آبی که یکی از شاخص‌های اصلی تعیین کننده تنش آبی توسط سازمان ملل است یکی دیگر از معیارهایی است که نشان می‌دهد کشور ایران در وضعیت تنش شدید آبی قرار دارد؛ در این شاخص نسبت آب شیرین قابل استحصال متوسط در کشور به میزان مصرف منابع آبی، تعیین کننده وضعیت است.
ایران بیش از ۹۰ درصد از منابع آبی کشور را مصرف می‌کند
عضو هیات علمی گروه آب دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: بر اساس شاخص پایداری منابع آبی، کشورهایی که ۲۰ درصد منابع آبی خود را مصرف می‌کنند وضعیت خوبی دارند و کشورهایی که تا ۴۰ درصد منابع آبی را مصرف می‌کنند وضعیت قابل قبولی دارند. براساس این شاخص مصرف بیش از ۴۰ درصد از منابع آبی، کشور را وارد تنش آبی می‌کند و این در حالی است که ایران بیش از ۹۰ درصد از منابع آبی کشور را مصرف می‌کند.
قمشی افزود: براساس شاخص پایداری منابع آبی که مورد تایید سازمان ملل است، ایران در وضعیت تنش شدید آبی قرار دارد.
نباید آب را مثل نفت تلقی کرد
وی با بیان اینکه مدیران ارشد و تصمیم گیران باید شاخص‌های رسمی مربوط به منابع آبی را به رسمیت بشناسند و به عنوان ملاک و معیاری برای تصمیمات خود قرار دهند، ادامه داد: مدیران نباید آب را مثل نفت تلقی کنند که باید تا قطره آخر مصرف شود. این تصور که از آب مثل نفت استفاده شود بسیار نادرست و غلط است و باید اصلاح شود.
این استاد دانشگاه گفت: آب یک پارامتر زیست محیطی است و وظیفه اکولوژیک دارد و باید وظیفه اول و اصلی آن به خوبی انجام شود و سپس از آن برای دیگر مصارف استفاده کنیم. ما نباید وظیفه اصلی رودخانه و آب‌های زیرزمینی را برهم بزنیم زیرا حفظ اکولوژیک و محیط زیست آبی دارای اهمیت است.
باید در مصرف آب در کشور معیار داشته باشیم
قمشی ادامه داد: ما تا حدودی می‌توانیم از آب‌ها استفاده کنیم که مشخص کننده این حد، همان معیار پایداری منابع آبی سازمان ملل است. باید در مصرف آب در کشور معیار داشته باشیم و نمی‌شود به شکلی کار کنیم که تا قطره آخر آب را مصرف کنیم. در ایرانی که ما حدود ۹۰ درصد از منابع آبی را مصرف می‌کنیم، باید به شکلی عمل شود که فقط حدود ۴۰ درصد منابع را استفاده کنیم و به باقی منابع آبی اجازه دهیم تا وظیفه اکولوژیک خود را انجام دهند.
وی افزود: اگر همانند شرایط فعلی از منابع آبی استفاده کنیم قطعا شاهد افزایش ریزگردها در کشور خواهیم بود. همچنین تالاب‌ها خشک‌تر می‌شوند، زیست آب‌ها و رودخانه‌ها با وضعیت بحرانی مواجه می‌شوند و شاهد ورود آب دریا به رودخانه‌ها خواهیم بود.
عضو هیات علمی گروه آب دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: مشکل ما در بحث مسایل آبی کشور این است که بسیاری از مسئولان ارشد و تصمیم‌گیران تصور می‌کنند باید آب را تا قطره آخر مصرف کرد و ثمره چنین تصوری این می‌شود که دریاچه ارومیه و بسیاری از تالاب‌های مهم مثل تالاب شادگان خشک می‌شوند، محیط زیست آبی و اشتغال و... از بین می‌روند و حتی شرایطی به وجود می‌آید که علاوه بر خوزستان، ریزگردها به شهرهایی مثل تهران و دیگر شهرهای شمالی کشور می‌رسد.
وزارت نیرو نگاه اکولوژیک ندارد
قمشی با بیان اینکه در شاکله وزارت نیرو تصورِ سازه‌ای و مهندسی‌محور استوار است، تصریح کرد: نگاه اکولوژیک در شاکله وزارت نیرو چندان مورد توجه نیست و تا زمانی که چیرگی تصور مهندسی بر اکولوژیک ادامه دارد، با مشکلات جدی در بحث تنش آبی مواجه هستیم و حتی باید گفت که شرایط بدتر خواهد شد.
