سرزمین خورشید تشنه است/ آب‌ رسانی به ۸۵ روستای مشهد با تانکر

خشکسالی دهه‌هاست که بر سر ایران زمین و به خصوص سرزمین خراسان سایه افکنده است و هر سال شرایط سفره‌های آبی نسبت به قبل بحرانی‌تر می‌شود به طوری که هم‌اکنون بیش از ٩٨ درصد حوضه شهرستان مشهد و ٩۵ درصد استان در وضعیت خشکسالی قرار دارد.

بنا به گفته کارشناسان مربوطه در ۲ سال گذشته با شیوع ویروس کرونا و با توجه به افزایش مصارف بهداشتی مردم، به دلیل تعطیل بودن اصناف و هتل‌ها و همچنین ممنوعیت سفر به مشهد تا حدودی گذر از تابستان بی‌آب راحت‌تر بود اما امسال با بازگشایی‌های ۱۰۰ درصدی و فراهم شدن شرایط زائرپذیری در این خطه، نگرانی‌ها برای تامین آب مضاعف شده است.

مشهد در نوروز امسال پذیرای حدود ۸.۵ میلیون زائر و مسافر بود و مصرف آب در این کلانشهر در این ایام رکورد زد. این نگرانی در وزارت نیرو نیز وجود دارد به طوری که وزیر نیرو فروردین امسال در سفر به مشهد تاکید کرد که با توجه به کاهش نزولات جوی باید با جدیت و دقت با در نظر گرفتن تمام ملاحظات، بدبینانه ترین شرایط را پیش چشم داشته و خود را برای بدترین وضعیت آماده کنیم.

علی اکبر محرابیان اضافه کرد: میزان نزولات جوی در خراسان رضوی و به ویژه در مشهد نسبت به متوسط درازمدت و حتی سال گذشته کمتر بوده و ممکن است مشکلاتی برای تامین آب شرب این کلانشهر ایجاد شود.

۲ هزار و ۵۰۰ لیتر در ثانیه کسری آب در شرایط اوج مصرف 

کلانشهر مشهد سالانه پذیرای ٣٠ میلیون نفر زائر است و حضور زائران در ایام عید نوروز و نیز در تابستان شرایط آب رسانی را حادتر می کند.

طبق اعلام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد، نیاز آبی این کلانشهر در شرایط اوج مصرف، ١٣ هزار لیتر در ثانیه است درحالی که ظرفیت قابل استحصال آب مشهد ١٠ هزار و ۵٠٠ لیتر در ثانیه است، اما ۲۹ اسفند ۱۴۰۰ و همزمان با شب عید میزان مصرف در مشهد به ۱۶ هزار و ۵۰۰ لیتر در ثانیه رسید و رکورد مصرف در تاریخ آب و فاضلاب مشهد شکسته شد.

حسین اسماعیلیان اظهار کرد: مصرف روزانه آب مشهد در دوره اوج مصرف بیش از یک میلیون و ۱۲۳ هزار متر مکعب در روز است که هم اکنون حدود ۹۰۰ هزار مترمکعب آن قابل تامین است و شهر مشهد با ۲۲۳ هزار متر مکعب کسری روزانه، در روزهای پیش رو مواجه خواهد شد.

وی افزود: در سال ۱۳۹۹ حجم کل مصرف آب مشهد ۲۴۳ میلیون متر مکعب بود، این مصرف در سال ۱۴۰۰ به ۲۶۰ میلیون مترمکعب رسید و پیش بینی می شود در سال آبی جاری نیز، میزان مصرف حدود ۸ درصد افزایش داشته باشد که بر این اساس علاوه بر اینکه بحران بی آبی بر شهر مشهد مسلط شده است، مصارف نیز افزایش یافته است.

وی اضافه کرد: نیاز آبی مشهد از ۵۰۰ حلقه چاه، ٢ رشته قنات، یک رشته چشمه و سدهای دوستی، کارده، ارداک و طرق تامین می شود در عین حال بیش از ٩٨ درصد حوضه شهرستان مشهد در وضعیت خشکسالی است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفت: حدود ۵۰ درصد از نیاز آبی مشهد از طریق سدها تامین می‌شود که این سدها کمترین شرایط ذخیره را دارند و حجم ذخیره سدها نسبت به مدت مشابه سال قبل ٣۵ درصد کاهش یافته است و کمتر از یک سوم حجم سدها ذخیره آب وجود دارد.

اسماعیلیان در خصوص وضعیت بارندگی در مشهد افزود: در سال آبی جاری میزان بارندگی در مشهد ١٣۵ میلیمتر بوده است که نسبت به سال آبی گذشته ٣١ درصد کاهش داشته و نسبت به متوسط کشوری شرایط حادتری را دارد و حال آنکه در فروردین امسال ۶ درصد افزایش مصرف نسبت به مدت مشابه سال قبل در مشهد ثبت شده است.

آبرسانی تانکری ۸۵ روستا در شهرستان مشهد

از ابتدای سال ۱۳۹۹ با آغاز فرآیند یکپارچه سازی شرکتهای آب و فاضلاب شهری و روستایی ۲۶۹ روستا با ۳۰۱ هزار نفر جمعیت زیر پوشش خدمات آب‌رسانی شرکت آب و فاضلاب مشهد قرار گرفت که در ابتدای تحویل گیری بر اساس پایش صورت گرفته تعداد ١٤٠ روستا با تنش آبی مواجه بودند.

معاون بهره‌برداری و توسعه شرکت آب و فاضلاب مشهد در خصوص وضعیت آبرسانی به روستاهای مشهد اظهار کرد: آب‌رسانی به روستاهای مشهد از طریق ۲ هزار و ۶۰۰ کیلومتر خطوط انتقال، ۱۷۲ حلقه چاه، ۱۰ دهنه رشته و ۱۴ رشته قنات انجام می‌شود.

سیدحسن آقایی افزود: در سال ۱۳۹۹ تعداد ۴۳ روستا به صورت تانکری آب‌رسانی می‌شد که این تعداد در سال ۱۴۰۰ به ۷۲ روستا رسید و امسال نیز ۸۵ روستا با تانکر آب‌رسانی خواهد شد که ۴۳ روستا از این تعداد را هنوز شرکت آب و فاضلاب مشهد تحویل‌ نگرفته است اما آب‌رسانی به آنها انجام می‌شود.

وی تاکید کرد: تلاش می‌شود طرحهای مرتبط با آب‌رسانی به روستاها با تامین اعتبار عملیاتی شود تا میزان آبیاری تانکری به حداقل برسد.

آقایی ادامه داد: اصلاح شبکه های فرسوده توزیع آب، تغییر محل منابع چاه ها یا افزایش آب آن ها و لایروبی قنات ها از جمله اقدامات این شرکت برای بهبود آبرسانی به روستاها است. 

وی تصریح کرد: سال گذشته در روستاهای مشهد حدود ۵ هزار انشعاب غیرمجاز شناسایی شده بود که پیش بینی می‌شود امسال نیز همین تعداد انشعاب غیرمجاز شناسایی شود تا با شناسایی و قطع این انشعابات، مشکل بی آبی روستاها تا حدودی حل شود.

جیره بندی بدترین سناریو/ ضرورت مدیریت تامین، توزیع و مصرف 

مدیریت تولید، توزیع و مصرف برای گذار از شرایط بی‌آبی ضروری است که مدیریت تولید و توزیع بر عهده شرکتهای آب و فاضلاب و مدیریت مصرف بر عهده شهروندان است.

مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب مشهد با بیان اینکه جیره بندی، خط قرمز مدیریت آب مشهد است، اظهار کرد: در بخش مدیریت تولید و توزیع، سه برنامه اساسی برای تامین آب مشهد در روزهای اوج مصرف طراحی شده که جابه جایی و تجهیز چاه‌ها، اتصال و استفاده از چاه‌های سایر دستگاه‌ها به تعداد ۶۹ حلقه و اجرای طرح جمع‌آوری آب چاه‌های مشهد از آن جمله است. 

اسماعیلیان خاطرنشان کرد: برنامه منسجمی برای سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ برای تامین آب کلانشهر مشهد تعریف شده است که در صورت تامین اعتبار، بخشی از دغدغه‌های این حوزه رفع می‌شود.

وی افزود: در سفر استانی رییس جمهور هم برای بخش آب و فاضلاب شهر مشهد حدود پنج هزار میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد با بیان اینکه هدر رفت آب در شبکه ها ناشی از فرسودگی شبکه در مشهد حدود ٩ درصد و کمتر از میانگین کشوری است، اضافه کرد: برخورد با دارندگان انشعابات غیرمجاز نیز با جدیت پیگیری می‌شود.

اسماعیلیان افزود: سال گذشته با ورود دستگاه های نظارتی و قضایی و با هدف‌گذاری شرکت آبفا ١٠ هزار انشعاب غیرمجاز در مشهد به ویژه در حاشیه شهر تعیین تکلیف شد.

اسماعیلیان با تاکید بر مدیریت مصرف، خاطرنشان کرد: اگر به مرز جیره بندی آب برسیم کاهشی در مصرف صورت نمی گیرد چون مردم آب را ذخیره می کنند همچنین با قطع آب، پُر آب شدن شبکه زمان‌بَر است و میزان کدورت آب و اختلالات شبکه زیاد می شود از این رو جیره بندی، بدترین سناریو برای مدیریت مصرف آب است.

وی با بیان اینکه با مدیریت مصرف به راحتی می توان کمبود منابع آبی را جبران کرد، افزود: متوسط مصرف آب در مشهد برای مشترکان خانگی ماهانه ١١.۵ متر مکعب در ثانیه و حدود ١٢٠ لیتر در ثانیه است که این میزان مصرف بدون وارد آمدن آسیب به شرایط بهداشتی تا ٧٠ لیتر در ثانیه قابل کاهش است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد ادامه داد: همچنین فناوری بازچرخانی آب باید توسعه یابد، برای افق ۱۴۲۰ مصرف سالانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب برای مشهد پیش بینی شده است که طبق برنامه باید ۱۰۰ میلیون مترمکعب آن از طریق بازچرخانی آب تأمین شود.

اسماعیلیان خاطرنشان کرد: ضمن اینکه در مدیریت مصرف و منابع و فرهنگ استفاده از آب باید تجدید نظر شود، بازچرخانی و استفاده چندباره از آب نیز باید مورد توجه باشد.

وی افزود: اکنون به دلیل فراهم نبودن برخی زیرساخت‌ها و ارزانی آب، حدود ۸۰ درصد آب تولیدی به فاضلاب تبدیل می شود، حدود ۷۰ درصد آبهای یک ساختمان مسکونی، آب خاکستری و قابل بازچرخانی است که از آن می توان دوباره برای سیفون، آبیاری فضای سبز، درمان و شست و شو استفاده کرد.

 در سال ۱۳۴۷ دشت مشهد به عنوان دشت ممنوعه اعلام شد اما متاسفانه حفر چاه و برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی در این کلانشهر به حدی ادامه یافت که هم‌اینک دشت مشهد سالانه با بیش از ۱۰۰ میلیون متر مکعب کسری مخزن، یکی از بحرانی‌ترین آبخوان‌های کشور را به خود اختصاص داده است و برای جلوگیری از فاجعه بدتر از این، سیاستهای سازگاری با کم آبی و مدیریت مصرف باید نهادینه شود.

کلانشهر مشهد ۳.۵ میلیون نفر از جمعیت ۶.۸ میلیون نفری خراسان رضوی را در خود جای داده است.