نیشکر الگوی موفق یک صنعت سبز است
محیط‌زیست یکی از مهمترین مسائل روز دنیاست و مسئله محیط‌زیست یک دغدغه جهانی شده است.
به همین منظور شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی محیط‌زیست را یکی از مهمترین محورهای مسئولیت‌های اجتماعی و یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های خود دانسته و تمامی تلاش خود برای جبران اثرات منفی وارد شده به محیط‌زیست را در نظر دارد.
گام‌های محیط زیستی این شرکت صرفاً به برداشت سبز مزارع نیشکر محدود نشده؛ بلکه از دیگر اقدامات این شرکت می‌توان به موارد مختلفی اشاره کرد.
شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی با به زیر کشت بردن حدود ۷۰ هزار هکتار از زمین های شور و لم یزرع، گستره ی سبزی (سطح ساقه و برگ)، معادل ۶ تا ۸ برابر سطح زیر کشت نیشکر به وجود آمد (حدود پانصد هزار هکتار)، که این سطح قابلیت جذب یک میلیون و هشتاد هزار تن دی اکسید کربن و تولید و انتشار ۷۸۶ هزار تن اکسیژن را داشته و نقش بسزایی در تلطیف هوای منطقه دارد.
آمار حداقل و حداکثر درجه حرارت می تواند مؤید این موضوع باشد و همچنین این مزارع همیشه سرسبز زیستگاهی امن برای حیات وحش به وجود آورده است
این شرکت برای مبارزه با مهمترین دشمن طبیعی نیشکر یعنی کرم ساقه خوار (سزامیا)، زنبوری به نام تلنموس را پرورش و تولید می کند که باعث کنترل صدرصدی کرم ساقه خوار نیشکر شده است بنابراین این شرکت برای مبارزه با آفات از روش بیولوژیک استفاده می کند.
اقدامات سبز شرکت توسعه نیشکر در چند سال اخیر موجب شده که نامش در صدر صنایع سبز قرار گیرد. این اقدامات، نه‌تنها در توجه به مناطق پیرامونی جلوه‌گر شده، بلکه در تولید و حتی بسته‌بندی محصولات نیشکری نیز نمود داشته است.
در حال حاضر با توجه به نقش ویژه این تالاب در اقتصاد، هیدرولوژی، گردشگری و اشتغال، بر اساس توافق انجام شده با محیط‌زیست و سازمان آب و برق خوزستان، ۳۰ مترمکعب در ثانیه، آب به تالاب شادگان پمپاژ می‌شود.
پمپاژ آب رودخانه دز به «کرخه نور» از طریق کانال زهاب بر نیشکر دهخدا، گام دیگر صنعت سبز نیشکر است که تابستان سال گذشته اجرایی شد؛
با اجرای این طرح، حیات به چرخه‌ی زیستی منطقه بازگشت و هم‌زمان با آن، آب روستاهای اطراف کرخه نور در محدوده شهرستان‌های حمیدیه و هویزه تأمین شد.
کارخانه تولید زغال بریکت، طرحی دیگر در حوزه صیانت از محیط‌زیست است که در شرکت توسعه نیشکر اجرایی شده است؛
این کارخانه، ضمن ایجاد اشتغال، از آسیب‌های محیط‌زیستی ناشی از سوختن باگاس هم جلوگیری کرده و آن را به محصولی زیستی باارزش افزوده مناسب تبدیل کرده است. کارخانه تولید زغال، دومنظوره است و علاوه بر استفاده از ماده اولیه باگاس، از شاخ‌وبرگ درختان اکالیپتوس نیز استفاده می‌کند.
البته این‌ها تنها گام‌های محیط‌زیستی صنعت نیشکر نیست و در این صنعت، اقدامات ماندگار دیگری انجام شده است.
کشت صنعتی و متراکم «اکالیپتوس» در کشت و صنعت‌های نیشکری اقدامی مهم است که در کنار ایجاد محیطی مفرّح، زراعت چوب را رونق بخشیده و درعینحال، تولید تجاری «اسانس» نیز در ردیف محصولات غیرنیشکری درآمده است.
گسترش فضای سبز از سوی شرکت توسعه نیشکر، سبب تنوع زیستی حیات‌وحش و گونه‌های مختلف پرندگان در منطقه شده است.
کاشت درختان در کنار محیط سرسبز مزارع نیشکر، موجب ایجاد محیطی مناسب برای بازگشت حیات‌وحش مهیا شده که در نتیجه آن، پستاندارانی مانند گراز، گربه وحشی، شغال، انواع جوندگان و پرندگان به این مناطق روی آورده‌اند.
توسعه فضای سبز و درختکاری، صرفاً به محیط درونی واحدهای نیشکری محدود نشده و صنعت نیشکر در راستای مسئولیت‌های اجتماعی همگام با توسعه فضای سبز درون شرکتی، محیط پیرامونی را نیز مدنظر قرار داده و در همین رابطه، درختانی در حاشیه جاده اهواز به آبادان و خرمشهر کاشته شده است. درعینحال، مزارع توسعه نیشکر سالانه بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن دیاکسیدکربن از محیط جذب و ۹۰۰ هزار تن اکسیژن در محیط منتشر می‌کنند.
تاکنون بیش از چهار میلیون اصله نهال در محیط داخلی و پیرامونی واحدهای نیشکری کاشته شده است که در کنار مزارع نیشکر، بزرگ‌ترین سطح سبز استان خوزستان را تشکیل می‌دهد. اقدامات محیط‌زیستی صنعت نیشکر از تولید زغال زیستی تا کشت متراکم اکالیپتوس، برای حفظ محیط‌زیست صورت می‌گیرد؛
اهمیت این رقم‌ها، با یک مقایسه سرانگشتی، بیشتر مشخص می‌شود: هر یک از ما در سال، ۲۰۰ کیلوگرم اکسیژن نیاز داریم و در عین حال، ۱۸۰ کیلوگرم دیاکسیدکربن با بازدم خود، پس می‌دهیم. در عین حال، نیشکر حکمِ یک کمربندِ سبز و یک دیواره دفاعی بزرگ در مقابل ریزگردها دارد و با گستره سبز در زمین‌های بایر و کانون‌های ریزگرد، نقش بسزایی در تلطیف هوای منطقه و مهار گرد و غبار دارد و زیستگاهی امن برای حیات وحش به وجود آورده است.
باگاس به عنوان یکی از پسماندهای جانبی صنعت نیشکر این قابلیت را دارد که جایگزین الیاف استحصال شده از درختان برای تولید کاغذ باشد. تفاله ای که پس از استخراج شکر از نیشکر حاصل می شود باگاس نام دارد که می‌تواند نقش پراهمیتی در حفظ درختان شمال داشته باشد.
توسعه نیشکر با استفاده از باگاس نیشکر در تولید محصولاتی نظیر کاغذ، ام.دی.اف، نئوپان، قدمی موثر در جهت حفظ جنگل‌های شمال ایران برداشته و صنعت سبز نیشکر خوزستان نیز این قابلیت را دارد که زخم‌های کهنه درختان شمال کشور را التیام بخشد.
یکی از راه‌های ساماندهی طلای سبز ایران در قلب استان خوزستان وجود دارد. در خوزستان سالانه یک میلیون تن محصولی با ارزش به نام باگاس از طریق مزارع نیشکر تولید می‌شود که منبع غنی و بسیار مطلوبی برای جایگزینی با درختان برای استفاده در صنایع مختلف است.
شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی، با تلاش و تمرکز بر موضوعات محیط‌زیستی توانسته است گامی در راستای صیانت از محیط زیست بردارد. یکی از این گام‌ها، ورود به درختکاری است؛
این صنعت از دروازه درختکاری، هم به اقتصاد و اشتغال ورود کرده و هم در مسیر خوزستانی سرسبز و صیانت از منابع طبیعی گام برداشته است .کشت صنعتی و متراکم «اکالیپتوس» در کشت و صنعت‌های نیشکری یکی از گام‌های این صنعت سبز است که در کنار ایجاد محیطی مفرّح، زراعت چوب را رونق بخشیده و در عین حال، تولید تجاری «اسانس» نیز در ردیف محصولات غیرنیشکری درآمده است.
در ادامه این مسیر سرسبز، این شرکت با پیوستن به پویش «ایران سرسبز» هدف‌گذاری درختکاری در بیش از دو هزار هکتار را در دستور کار قرار داده که صیانت از جنگل‌ها و رونق زراعت چوب را به دنبال دارد. صنعت نیشکر در چهارچوب تعامل و مشارکت با ستاد نهضت سبز خوزستان، اداره کل منابع طبیعی استان و همکاری با سازمان های مردم نهاد، کاشت بیش از چهار میلیون و صد هزار اصله نهال مثمر و غیر مثمر را در چندسال اخیر در محدوده واحدهای نیشکری به سرانجام رسانده و با آبیاری بخشی از این نهال‌ها با زهاب نیشکر، در صرفه‌جویی منابع آبی نیز قدم مهمی برداشته است.
هر ساله بیش از ۷۰ هزار هکتار زیر کشت نیشکر می‌رود که زهاب حاصل از آن به دلیل کیفیت بالا برای کشت‌های غیرنیشکری و آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود. اگر تا چندین سال پیش، این زهاب تهدیدی محیط‌زیستی بود اما امروز یک فرصت شده و کام نهال‌های کاشته شده را نیز سیراب می‌کند. استفاده از کودهای آلی با منشا محیط‌زیست و حذف حداکثری سموم با رویکرد مبارزه بیولوژیک، باعث بهبود کیفیت زهاب نیشکر و مهیا شدن برای ورود به چرخه آبیاری شده است.
در حال حاضر کیفیت این زهاب‌ها به گونه‌ای است که نقش مهمی را در ایجاد یک اکوسیستم طبیعی برعهده گرفته است. تنوع زیستی با گسترش فضای سبز توسعه فضای سبز و درختکاری، صرفا به محیط درونی واحدهای نیشکری محدود نشده و صنعت نیشکر در راستای مسئولیت‌های اجتماعی همگام با توسعه فضای سبز درونشرکتی، محیط پیرامونی را نیز مدنظر قرار داده و در همین رابطه، درختانی در حاشیه جاده اهواز به آبادان و خرمشهر کاشته شده است.
گسترش فضای سبز از سوی توسعه نیشکر، سبب تنوع زیستی حیات وحش و گونه‌های مختلف پرندگان در منطقه شده است.کاشت درختان در کنار محیط سرسبز مزارع نیشکر، موجب ایجاد محیطی مناسب برای بازگشت حیات وحش مهیا شده که در نتیجه آن، پستاندارانی مانند گراز، گربه وحشی، شغال، انواع جوندگان و پرندگان به این مناطق روی آورده‌اند. جلوگیری از فرسایش خاک و سدی در مقابل ریزگردها از آثار مهم درختکاری نیشکر، جلوگیری از فرسایش خاک است که مانع از ایجاد کانون‌های جدید ریزگرد در استان می‌شود.
البته این را هم باید اضافه کرد که کشت نیشکر از تبدیل ۷۰ هزار هکتار اراضی خوزستان به کانون ریزگرد جلوگیری کرده و مزارع نیشکر در برابر ریزگردها همچون یک سد دفاعی عمل می‌کنند. در کنار این گام مهم، صنعت توسعه نیشکر برای حذف کانون‌های ریزگرد با استفاده از زهاب نیشکر پیشقدم شده و در صورت اجرای آن، دو کانون ریزگرد در جنوب غرب اهواز حذف می‌شوند. با اجرای این طرح، بخشی از کانون‌های داخلی ریزگرد مهار می شوند و ضمن تولید محصولات کشاورزی و همچنین زراعت چوب، برای تعداد زیادی اشتغال پایدار ایجاد خواهد شد.
مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در ادامه ایجاد صنایع جانبی، استفاده حداکثری از گیاه نیشکر در تولید محصولاتی نظیر الکل طبی، خمیرمایه، خوراک دام، ام. دی. اف، کاغذ و توسعه صنایع پایین دستی را بخشی از اقدامات این شرکت برای توسعه کمی و کیفی و تنوع محصولات عنوان کرد.
به گفته وی، صنعت نیشکر همواره از ورود دانش برای شتاب‌بخشی به توسعه کمی و کیفی محصولات استقبال کرده و تفاهم‌نامه‌های متعددی با دانشگاه‌ها و مراکز علمی منعقد کرده است. وی با قدردانی از نگاه ویژه ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به صنعت نیشکر به نقش تولید دانش‌بنیان در امنیت غذایی اشاره کرد و گفت: این همکاری‌های مشترک منجر به تأمین هر چه بیشتر امنیت غذایی کشور شود.
محمدامین روزبخش‌زاده معاون کشاورزی و تولیدات غیرنیشکری توسعه نیشکر خوزستان نیز به اقدامات این شرکت به توسعه فناوری در برداشت نیشکر و کاهش ضایعات اشاره می کند و می افزاید: جمع‌آوری سرشاخه‌های سبز نیشکر به منظور تأمین علوفه دام‌ها اجرایی شده و با این تفاهم‌نامه اجرای کامل طرح، شتاب بیشتری خواهد گرفت. وی در ادامه نیشکر را گیاهی با ارزش افزوده بالا دانست که از پسماند آن محصولاتی به بار می‌نشیند که هم نفع اقتصادی دارد و هم پشتیبان محیط‌زیست است.
وی از حرکت هدفمند این صنعت به سمت کشاورزی دانش‌بنیان خبر داد و بیان کرد: طراحی و بومی‌سازی دستگاه‌ها و ادوات کشاورزی، استفاده حداکثری از پساب نیشکر، مدیریت مصرف آب و استفاده بهینه از منابع آبی و… نمونه‌ای از این حرکت هدفمند است که به افزایش بهره‌وری منجر می‌شود.
احیای تالاب شادگان، حذف کامل سوخت گازوئیل از چرخه کارخانه‌های شکر، مجهز کردن واحدهای نیشکری به سیستم پایش آنلاین، استفاده از ظرفیت پسماند نیشکر در تولید محصولات متنوع و مبارزه بیولوژیک با آفات نیشکر بخشی از تلاش‌های صنعت نیشکر برای صیانت از محیط‌زیست است.
مدیرعامل توسعه نیشکر و صنایع جانبی تولید محصول عاری از سموم و آفت‌کش‌ها را اولویت اصلی در صنعت نیشکر دانسته و می گوید: استفاده از زنبور تلنموس برای مبارزه با آفت ساقه‌خوار نیشکر، استفاده از سموم کشاورزی را به حداقل رسانده و با استفاده از این روش، کشاورزی پایدار و سالم در صنعت نیشکر مستقر شده است.
در بین مزارع که حرکت می‌کنید انواع پرندگان ریز و درشت مثل دیدمک، حواصیل، گاوچرانک، دراج و شبگرد مصری را که همیشه میهمان نیشکرها هستند خواهید دید و اگر کمی خوش شانس باشید خرگوش، خارپشت، شغال‌ها، گرازها و گربه‌های وحشی را هم می‌توانید ببینید. مزارع عظیم و زیبای نیشکر و آبراهه‌ها، برکه‌ها و آبگیرهایی که در مجاورت این صنعت به وجود آمده، امروز به زیست‌گاه طبیعی هزاران موجود زنده تبدیل شده و مناظری زیبا از چرخه طبیعت ایجاد کرده است.
این‌ها فقط یک گوشه از شاهکار محیط‌زیستی گیاه نیشکر است که در کنار کاشت بیش از چهار میلیون درخت، تصفیه خانه‌های پساب صنعتی، احیای تالاب شادگان، گازسوز کردن کارخانه‌ها و… کام طبیعت را شیرین کرده و موجب شده عنوان صنعتِ سبز را از آنِ خود نماید.
حتما تعجب می‌کنید اگر بدانید کشتزارهای زیبا در دلِ خوزستان، «سطح سبزی» معادل ۲۵ برابر مساحت سومین شهر وسیع کشور، ایجاد کرده و هر هکتارش سالانه ۴۰ تن اکسیژن به طبیعت پمپاژ می‌کند؛ این کشتزارها مثل ریه‌های خوزستان عمل می‌کند و سالانه ۵۰۰ هزار تن دیاکسیدکربن از محیط جذب و ۹۰۰ هزار تن اکسیژن پمپاژ می کنند.
