روستای اِصفهک در یک قدمی جهانی شدن/ ویدئو

شهریور ۱۳۵۷ بود که بزرگترین زمین لرزه ایران با شدت ۸.۷ ریشتر در شهرستان طبس رخ داد، در پی این زلزله شهر طبس و روستاهای مجاور آن ویران شد و ۱۵ تا ۲۵ هزار نفر کشته برجای گذاشت.

روستای «اِصفهک» در فاصله ۴۰ کیلومتری شهر طبس و در دل کویری با نخلستان‌های عَلَم کرده قرار دارد، شدت زلزله ۴۶ سال پیش باعث تخریب بخش زیادی از بافت‌های این روستا شد به گونه‌ای که حتی پنج سال پس از زلزله هم، تقریبا نشانی از سکونت در این روستا به چشم نمی‌خورد.

طولی نکشید که احداث خانه‌های جدید برای ساکنان باقی‌مانده روستا صدها متر آنطرف‌تر در دستور کار قرار گرفت و خانه‌های خشت و گلی این روستا خالی از سکنه ماند در حالیکه بافت تاریخی روستا با آثاری همچون مسجد جامع، حمام و یک رصدخانه کویری هنوز هم به یادگار مانده بود.

پس از گذشت ۳۰ سال یعنی از دهه ۹۰ فرزندان خانواده‌های بازمانده از این زمین لرزه مهیب و جوانانی که در سال‌ها پس از زلزله متولد شده بودند با مشارکت و همکاری افرادی که در آن سال‌ها زلزله را تجربه کرده بودند تصمیم گرفتند با ایجاد کارگاه خشت سازی و درک اصول معماری و توسعه پایدار، به احیای خانه‌های پدری و ابا اجدادی خود و تبدیل آن‌ها به اقامتگاه‌های بومگردی با معماری بومی بپردازند تا حدی که حتی موفق به دریافت جایزه معمار سال آسیا در سال ۹۵ شدند.

با روشن شدن اهمیت موضوع برای مسئولان و دستگاه‌های مربوطه استانی و شهرستانی، تلاش برای رفع موانع و هم‌افزایی بین مردم و مسئولان شکل گرفت تا جایی که این روستا جان دوباره گرفت و در سال‌های اخیر به مقصد گردشگران داخلی و خارجی زیادی تبدیل شد.

سال ۱۳۹۴ نیز بافت تاریخی روستای اصفهک به عنوان یکی از زیباترین و سالم‌ترین بافت‌های تاریخی شهرستان طبس در فهرست آثار ملی تاریخی کشور ثبت شد.

روح همدلی اصفهکی‌ها برای احیا روستا

از اینجا بود که اصفهک روز به روز زنده و زنده‌تر می‌شد، بسیاری از آن قدیمی‌ترها که بخاطر خاطرات تلخ گذشته حتی دل‌شان نمی‌خواست قدم در بافت قدیمی روستا بگذارند و حتی جوانان را بابت احیا و مرمت بخش زلزله زده این روستا سرزنش می‌کردند هم کم‌کم همراه ‌شدند و یکی ‌یکی خانه‌ها و املاک اجداد و پدرانشان را به دست گروه مرمت‌کار ‌سپردند و اینچنین شد که نسل جوان روستا گنج‌های خود را در روی زمین یافتند و روح همدلی صادقانه اصفهکی‌ها بر پیکره این روستای زلزله زده و ویران شده دمیده شد.

از آنجایی‌که قرار شد خانه‌های ویران شده این روستا هرکدام به عنوان نمایی از معماری زیبای کویر اقامتگاهی برای آسایش و آرامش گردشگران باشند، در گام نخست ۲ خانه بوم‌گردی در طبیعتی بکر، با آسمانی آبی و پرستاره و در میان کویری زیبا با درختان و باغ‌هایی سرسبز بازسازی شد که هنوز خشت و گل‌شان خشک نشده بود میزبان نخستین گردشگران شد.

از سویی رایزنی‌ها برای ثبت جهانی چندین روستای خراسان جنوبی در استان قوت گرفت و نیمه دوم سال گذشته تعدادی از کارشناسان و ارزیابان وزارت میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی برای بررسی و بازدید میدانی از پنج روستای خراشاد، افین، نایبند، اصفهک و خور برای ثبت به‌ عنوان دهکده جهانی گردشگری به مدت سه روز به استان آمده و این روستاها را از نظر ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی، صنایع‌ دستی، صنعت، محیط زیست و سایر موضوعات مورد بررسی قرار دادند.

وجود ۱۴ روستای هدف گردشگری در خراسان جنوبی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: روستای اصفهک یکی از ۱۴ روستای هدف گردشگری استان است که در سال‌های اخیر برای ثبت جهانی این روستا پیگیری‌ها و برنامه‌ریزی لازم در دستور کار قرار گرفته است.

هادی شاه‌وردی افزود: با توجه به پیگیری‌های انجام شده سال گذشته هیأتی از وزارت میراث فرهنگی برای ارزیابی پنج روستای خراشاد، افین، نایبند، اصفهک و خور برای ثبت به‌ عنوان دهکده جهانی گردشگری به استان آمدند.

وی اظهار کرد: این نمایندگان وزارتخانه در طول سه روز اقامت در استان همه این روستاها را ارزیابی کردند و با توجه به ملاک‌های مد نظر بعد از مدتی بیان کردند که روستای اصفهک برای ثبت به عنوان دهکده جهانی پذیرفته شده و باید پرونده آن تکمیل و ارسال شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی تصریح کرد: سازمان جهانی گردشگری ۹ شاخص از جمله منابع فرهنگی و طبیعی، ارتقا و ترویج فرهنگ حفظ منابع طبیعی، پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری زیست محیطی، توسعه گردشگری و انسجام در زنجیره ارزش افزوده، حاکمیت و اولویت‌بندی گردشگری، زیرساخت‌ها و ارتباطات، سلامت، ایمنی و امنیت را به عنوان معیارهای انتخاب روستاهای جهانی اعلام کرده است.

وی با اشاره به اقدامات بسیار خوبی که در روستای اصفهک انجام شده است بیان کرد: در این مدت تعیین حریم، نقشه برداری، خواناسازی بافت، مرمت معابر و فضاهای عمومی، ایجاد اقامتگاه‌های بومگردی و مرمت حمام قدیمی روستا از جمله اقداماتی است که با مشارکت اهالی انجام شده و مورد استقبال گردشگران قرار گرفته است.

شاه‌وردی ادامه داد: همچنین راه‌اندازی پژوهشگاه خشت و گل در مدرسه قدیمی روستا که میزبان دانشجویان زیادی از سراسر کشور است، کارگاه‌های خشت‌زنی و معرفی انواع طاق‌ها، قوس‌ها و سایر ارکان و اجزای معماری ایرانی در بافت روستا از دیگر اقدامات ارزشمند جامعه محلی روستا است.

تولید زباله کم، بازیافت زباله و استفاده از موادی که تجدیدپذیر هستند و آسیب کمی به محیط زیست می‌زنند از اولویت‌ها و برنامه بوم گردی‌ها در اصفهک هستند

وی یادآور شد: در مرحله نخست پرونده روستای اصفهک برای ثبت جهانی به یونسکو ارسال شد که مورد تایید هم قرار گرفت اما نواقصی هم در آن وجود داشت که در حال رفع نواقع و ارسال پرونده این روستا برای ثبت جهانی هستیم.

مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خراسان جنوبی اظهار کرد: بعد از ثبت جهانی ۹ اثر از استان در قالب ۶ گروه، معرفی روستاها و ظرفیت‌های گردشگری آنها در شبکه‌های جهانی گردشگری خبر خوب و نشان از غنای فرهنگی و تاریخی منطقه است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طبس هم با اشاره به وجود ۱۴ روستای هدف گردشگری در استان خراسان جنوبی گفت: از این تعداد، هفت روستای نایبند، کُرند، اصفهک، خرو، ازمیغان، ملوند و پیرحاجات در این شهرستان قرار دارد.

محمد عرب افزود: از بین هفت روستای هدف گردشگری شهرستان طبس، روستاهای اصفهگ، نایبند و ازمیغان را به عنوان ثبت جهانی پیشنهاد داده‌ایم که پرونده روستای اصفهک به یونسکو ارسال شده و ۲ روستای دیگر نیز در دست پیگیری قرار دارد.

وی بیان کرد: در زمان تشکیل پرونده ثبت جهانی مواردی از قبیل نصب سردر ورودی، نصب تابلوهای ۲ زبانه، دوره‌های آموزشی، نصب دوربین، احداث پارکینگ، کف سازی معابر، در دسترس کردن محیط روستا برای همه مراجعان از جمله نقص‌ها اعلام شد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طبس اضافه کرد: اولویت‌های مهم و اساسی از جمله ساخت ورودی مناسب، تهیه و نصب تابلوهای ۲ زبانه، پارکینگ مناسب، نصب دوربین و پایش تصویری، ارتقای وب سایت روستا به صورت دو زبانه و بروزرسانی مداوم، کف سازی و جداره‌سازی معابر در قسمت دامداری‌ها مشخص شد.

وی تصریح کرد: در مسیر دسترسی به روستای اصفهک تعدادی واحدهای دامداری با مصالح ناهمگون با بافت تاریخی، احداث شده که با جداره‌سازی محیط با بافت روستا در حال متناسب سازی و همگن سازی است.

طراحی وب سایت ۲ زبانه روستای اصفهک

عرب با بیان اینکه طراحی وب سایت روستای اصفهک به صورت ۲ زبانه در حال انجام است گفت: همچنین کارگاه‌های صنایع دستی سبد بافی و حوله‌بافی در روستای اصفهک توسط زنان روستا و به صورت انفرادی و گروهی فعال است.

وی با بیان اینکه سال گذشته ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال و امسال تاکنون سه میلیارد ریال به این روستا اختصاص یافته است عنوان کرد: علاوه بر این پنج میلیارد ریال اعتبار برای سازو کار و تکمیل پرونده ثبت جهانی به دهیاری این روستا اختصاص یافت.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طبس گفت: اکنون در روستای اصفهک هفت اقامتگاه بوم گردی، یک سالن غذا خوری، ۲ مرکز خدمات کافی شاپ یا شربتکده و یک رصدخانه فعال است.

وی با بیان اینکه یک اقامتگاه بوم گردی تا مهرماه امسال در اصفهک افتتاح می‌شود افزود: همچنین ۲ خانه با ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی نیز در حال مرمت است، همچنین مرمت ۲ خانه دیگر نیز به زودی آغاز می‌شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طبس بیان کرد: یکی از نواقص روستای اصفهک نبود زیرساخت مناسب در بخش‌هایی از روستا که هنوز مرمت و احیا نشده است.

وی ادامه داد: امیدواریم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی امسال برای تامین زیرساخت‌های باقیمانده اعتبار اختصاص دهد تا مشکل آب، برق معابر و گاز تمام روستای اصفهک حل شود.

عرب با تاکید بر لزوم ایجاد خانه‌های صنایع دستی در روستای اصفهک، تصریح کرد: خانه تخصصی صنایع دستی از جمله سبدبافی، گیوه بافی، گلیم‌بافی، سوغات محلی، کارگاه‌های آموزشی و فعالیت‌های نجومی در برنامه‌های میان مدت و بلندمدت پیگیری و اجرا خواهد شد.

وی با بیان اینکه اهالی روستای اصفهک به سمت احیای آداب و رسوم، فرهنگ و سنن پیشینیان خود قدم برداشته‌‍اند اظهار کرد: مراسم ملی و مذهبی در طول ایام سال و اجرای بازی‌های بومی و محلی به صورت با شکوه و خاص در این روستا برگزار می‌شود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طبس بیان کرد: حضور روستای اصفهک در بین روستاهای منتخب گردشگری، بازنمای داشته‌های غنی ما در ابعاد جهانی است و بدون شک شهرستان طبس با داشته‌ها و ظرفیت‌های غنی می‌تواند چند اثر ثبت جهانی دیگر داشته باشد که البته پیگیر این موضوع نیز هستیم.

اصفهک دیار خشت، آب و آینه

وی گفت: بافت تاریخی اصفهک یکی از نمونه‌های ناب و اصیل معماری بومی ایرانی و از روستاهای قدیمی شهرستان طبس است که به دیار خشت و آب و آینه شهرت دارد و بازتاب‌دهنده تاریخ گذشته، فنون و فرهنگ و هنر معماری ساکنان این دیار است.

عرب افزود: امروزه با توجه به ظهور فناوری‌های دیجیتال، بسیاری از کسب وکارهای کوچک و متوسط و کسب و کارهای دانش بنیان به ضرورت دیجیتالی سازی کسب و کارشان پی برده‌اند و در همین خصوص برگزاری دوره دیجیتال مارکتینگ از برنامه‌ها و اولویت‌های توسعه پایدار در روستای تاریخی اصفهک بوده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طبس اظهار کرد: برگزاری دوره های دیجیتال مارکتینگ در اصفهک در نهایت منجر به این شد تا تعدادی از جوانان و علاقمندان این روستا با همکاری مرکز رشد و فناوری اقدام به راه اندازی آنلاین شاپ یا فروشگاه مجازی با برند واچی https://vachi.ir/ نمایند که با استقبال خوبی نیز مواجه شده است.

وی با بیان اینکه فعالیت‌های صورت گرفته در زمینه گردشگری در روستای اصفهک سازگاری کامل با اهداف و برنامه های زیست محیطی دارد عنوان کرد: فعالان گردشگری و صنایع دستی و مردم روستا بر این موضوع تاکید دارند و اقامتگاه‌های بوم گردی کاملا در این مسیر قدم بر می‌دارند.

عرب ادامه داد: تولید زباله کم، بازیافت زباله و استفاده از موادی که تجدیدپذیر هستند و آسیب کمی به محیط زیست می‌زنند از اولویت‌ها و برنامه بوم گردی‌ها در اصفهک هستند، همچنین برند واچی نیز محصولات خود را به صورت کاملا سازگار با محیط زیست و با بهره‌گیری از سنت‌های قدیمی بسته بندی می‌کنند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طبس با بیان اینکه پرونده ثبت جهانی روستای اصفهک در حال بررسی است و تا آبان ماه نتیجه اعلام خواهد شد، گفت: تاکنون ۹ اثر تاریخی و طبیعی استان ثبت جهانی شده و امیدواریم روستای اصفهک به عنوان پنجمین اثر شهرستان طبس و دهمین اثر استان به ثبت برسد.